Alþýðublaðið - 06.11.1948, Blaðsíða 5

Lau(gartlagur 6- nóv. 1948.
ALÞVÐUBLAÐIÐ
r '
Oskar Jónsson: Síðari grein
nin
YFIR ÖLL STRÍÐSÁRIN
og tveim árum betur var inn
flutningur vara mjög mikill.
1945—6—7 jóksit innflutn-
íngur byggingarefnis gífur-
lega, vélar til alls konar
framkvæmda streymdu inn í
landið, auk hinna mörgu
glæsilegu skipa, sem inn
komu og eru enn að koma til
landsins- Erlendu innstæð-
urnar gengu til þurrðar og
farið var að beita ströngum
Snnflutningshömlum. Afleið-
ingin varð sú að ýmsir
keyptu birgðir af vörum,
sumir til margra ára. Þá var
oft talað um hamstur, sem
menn rétt höfðu heyrt þá
hvað þýddi.
Þegar leið á árið 1948,
gengu gamlar birgðir hjá
Eumum fyrirtækjum til
þurrðar. Fjölmargir þeir
Bieun, sem byrjuðu storsölu
á stríðsárunum, urðu nú vöru
lausir. Hinn gífurlegí verzl-
anafjöldi, bæði í Reykjavík
og víðar, varð að draga
saman seglin vegna vöru-
skorts- Ýmis iðnfyriftæki,
sem unnið höfðu undanfarin
ár með fullum afköstum,
vantaði hráefni. Sum þessara
fyrirtækja höfðu aukið af-
kastagetu sína með nýtízku
vélum, og j-afnvel ný bætzt
við í sömu iðngreinum.
Verzlu,n, iðnaður, bygginga-
ftamkvæmdir, allt þe'tta bar
keim af því, að menn gerðu
ráð fvrir óþrjótandi gjaldeyri
fil hvers sem vera skyldi.
En gjaldeyrir sá, er feng-
izt hafði vegna dvalar er-
Diends setuliðs, þvarr fyrr en
varði- Undantekningarlitið
gerðu allir þessir aðilar þó
háværar kröfur til innflutn-
íingsyfirvaldanna um nægan
innflutning: Til stórsalanna,
smásalanna, iðnaðarins, til
byggi ngaframkvæmda o. s.
frv. Voru þessar kröfur svo
ósanngjarnar oft og tíðum, að
undrum sætti.
Þess skal þó getið, að
mörg þessara iðnfyriríækja
eru alls góðs makleg og
sjálfsagt að hlynna að þeim
eftir því, sem gjaldeyrisgetan
leyfir á hverjum tíma- Hitt
er og rétt, að mörg óholl, ó-
þörf og jafnvel skaðleg „iðn
fyrirtæki" voru sett á lagg-
irnar, ef svo mætti nefna
þau þvi nafni. Menn keyptu
saumavélar, prjónavélar og
fóru að prjóna og sauma í
einhverri gróðavon. Smá- og
stórverzlanir saumuðu ú.r því
taui, sem í búðirnar kom, að
meira eöa minna leyti. AI-
menningur kom með skömmí
unarmiðara í búðimar, bað
um sænguxveraefni, efni í
svuntu eða kjól o- s. frv.
Þetta var af mjög skornum
skammti, en sumar verzlanir
buðu svo þessar vörur marg-
falt dýrari tilbúnar í staðinn.
Húsmæðrum var meinað að
sauma þessar flíkur heima á
heimilinu. Svona iðnfyrir-
tækj eru ekki til að lofa. —
Reynt hefur verið að ráða bót
á þsssari misnoitkun með
ekömmtunarvöru, en mér er
ókunnuct um árangurinn-
Á. stríðsárunum voru fjöl-
mörg fyrirtæki, smá og stór,
sem byggðu tilveru sína á
því, að framvegis yrði nógur
gjaldeyrir til að kaupa inn
vörur og hráefni til að selja
og vinna úr og með það fyrir
augum að hafa arðsama at-
vinr.u af því. Var engu
sýnna en menn væru fullir
af oftrú á framtíðina, reikn-
uðu með sama kappi í öllum
viðskiptum og þegar setulið-
ið vár hér.
En þegar frá leið urðu stór
salarnir allt of margir, smá-
verzlanirnar of margar, smá-
iðr.aðurinn, sem jafnvei var
fyrirkomið í heimahúsi.im og
átti og á ekkert skylt við holl
an og sanníslenzkan heimilis-
iðnað, allt'Of mikill, og ýms-
um þeim ofaukið, sem feng-
ust við kaupskap og brask.
Allt þetta fólk sótti og sækir
enn á þær stofnanir, sem
hafa það hlutverk með hönd-
um að deila vörum á milli
landsmanna. Ásókn þessa
fólks er eins og brotsjór á
skip, og til eru þau skip, sem
broísjóarnir hafa grandað-
Nú er flutt inn til landsins
mikið meira af öllum eða vel
flestum vörutegundum en
f^'rir stríð og sumum miklu
meira; þó er vöruskortur og
þó fær verziunarstéttin ekki
nóg að selja. Hvað veldur?
Það, sem vöruskortinum
veldur, er, að ekki eru gefin
út nóg innflutningsleyfi,
myndu margir segja, og er
það rétt að vissu marki. En
það skyldu menn hafa í
huga, að almenningur getur
veitt sér maxgt, sem hann áð-
ur varð að vera án, og er þar
um ekkf œma gott eitt að
segja. En bað eru til takmörk
fyrir þvi hve.rsu lengi er
hægt að láía gjaldeyri þann,.
er þjóðin aflar, nægja til alls
þess, er okkur langar til að-
kaupa. Og á msðan við notum
fullan þriðjung gjaldeyris-
teknanpa til að kaupa fyrir
,,kapitalvörur“, þá er víst, að
við verðum ao spara á öðrum
liðum. Mér er tjáð af fróðum
mönnum, að
áður en endurnýjun skipa
og innflutningur véla og
tækja hófst í stórum sííl
1945, hafi „kapitalvörarn-
ar“ numið 12—14% af
heiidarinnfluíningi, en nú
er talið að þessi liður sé
um og yfir 33%. Ef við
reiknum með 350—400
millj. króna innflutningi í
ár, læíur nærri að „kapi-J
talvörumar“ verði að
verðmæti á innfluínings-
skýrslum 117—133 niillj'.
króna. Ef við aftur hefðum
,,norma!a“ skiptingu á inn
flutningnum, þá ætti þessi
liður að nema um 45—55
milíj- króna, sem afíur
þýddi það, að við hefðum
geiað noíað um 70—80
niiilj. króna í neyziuvöru-
innflutnihg.
En þjóðin er í þsim ham að
auka skipastói, auka verk-
smiðjur o. s- frv.i og um' það
virðast síjórr.rriáiafíokkarnir
sammála og þá væntanlega
þjóðin í heild.
Ég hef viljað sérstaklega
draga upp þessa mynd hér að
ofan til þess að ger>a þeim vel
ljóst, er þessar línur lesa, að
þarr.a er meðal annars ráðn-
ing á því, 'hversu naumt er
nú um neyzluvörur í land-
inu.
Það er ekki við að búast
að við getum hvorttveggja
í einu, byggt upp atvinnu-
vegina með nýjum skip-
um, nj'jum vélum til alls
konar starfsemi á landi og
sjó, og haft þar að auki
nóg af alls konar neyzlu-
vörum.
Þó vil ég ekki lát hjáTíða
að setja hér fram mína per-
sónulegu skoðun á veitmgu
fyrir sumum nauðsynlegustu
vörum:
Það var fyrirfram vitað, að
áætlun fjárhagsráðs um 20
millj. króna fyrir vefnaðar-
vöru myr.di ekki nægja til
ársins- Þegar svo þar við
bættist að hér lá brezk vefn-
aðarvara misjafnlega þénan-
leg fyrir almenning, sem
^þurfti að innleysa á árnu
skv. milliríkjasamningum,
samals svo milljónum króna
skipti, þá minnkuðu mögu-
leikamir til að hver landsbúi
fengi sinn nauðsynlega
'Skammt af nauðsynlegum
vefnaðarvörum. Við þetta
bættist og það, að gefin voru
út stór leyfi fyrir vefnaðar-
vöru frá Tékkóslóvakíu, og
hefur afgreiðsla þaðan geng-
ið mjög seint. Ég hefði talið,
að réttaxa hefði verið að setja
þessi leyfi út fyrr á árinu en
gert var og veita mun rífleg-
ar í þessum flokki-
En bó ber þess vel að gæta,
að ef þessar 20 milljónir, sem
veittar voru fyrir vefnaðar-
vöru, hefðu verið algerlega
itil frjálsrar ráðstöfunar, en
það voru þær ekki samkv.
framansögðu, þá hefðu þær
farið langt til að mæta brýn-
ustu þörfum landsmanna.
Næsta ár verður engin
,,hafnarbakkavara“ tií að
höggva stór skör.ð í bá vöru
flokka, sem okkur er nauð-
synlegt að afla, og stöndum
við því betur að vígi en þeg-
ar við byrjuðum árið 1948.
Sama máli gegnir um sum
ar vörur til iðnaðar. Með því
að skammta naumt í sumum
vörufl'okkum, sem undir
heyra hráefni til nauðsynlegs
iðnaðar, þá verða þessi éömu
iðnfyrirtæki fvrir stöðvun,
sem veldur þeim óhemju
kostnaði; 'en þá er það versta
ótalið, og það er, að þá verð-
ur að grípa til þess að veita
levfi fyrir þessurn vörum til-
búrum vegna skortsins, og
eyðist þannig meir.i gjald-
eyrir en ella.
Ég te.1 að á þ-essu þurfi að
verð.a breýting, Það verður
að tryggja hinum. nauðsyn-
lega og þarfa iðr.aði næg
hráefni, svo eigi þurfi að
fly.tja ir.n tilbunar vörur,
sem aftur krefur rneiri gjald-
evri. Þetta þarf sérstaklega
að athuga við samningu
hverrar innflu.tningsáætlunar
árieg.a og ekki' sízt nú, þegar
iðnaðurinn er orðinn svo slór
þáttur í okkar þjóðarbúskap,
sem raun ber vitni.
Framþróunarkenning nú tímans
og sköpunarsaga Bibílúnnar.
Hver er uppruni lífsins ú

‘r.tv
jörðu hér?
PASTOR JOHAXNES
JENSEN
flytur fyrirlestur um þetta efni sunnudaginn
7. okt., kl. 5 síðd. 1 Aðvent-kirkjunni (Ing. 19).
ALLIE VELKQMNIR.
r V E
er opin daglega frá klukkan 14—23.
iftmpciispfgi mmm
AIHr þcir sem hafa happdræítismiða
félagsins til sölu, eru heðnir að gera skil
fyrir 8. nóvemher, því munirnir era til
og draetíi verður ekki fresíað.
Skrifsíefan er epin. daglega frá 10—10 e. h.
aripf”
, Tihomsen og frú Paula Thorn-
ing. Forlagið, rnu.n hafa verið
selt fyrir um 900 000 dan-skar
krónur.
DEILDAR.STJORAR hins
fræga útgáfufjui rtækis Ejnars |
Munksgaards hafa nú keypt .
j íyrirtækið, og hafa þeir í
jhyggju að reka jrað með svip
j uðu sniði í framtíðinni og gert i
j h-efur verið. Eru nú nokkrir |
, mánuðir liðnir síðan Munks- |
1 gaar-d lézt, ©g hefur verið upiei
orðrómur um sölu forlagsins.
Hinir nýju -eigendur eru: Börgé J *<& / |L/A,1L*-* i
Heiring, Erik Höeg, F. Davids L6SI0 AlPyOÖOlðOÍO !
Biluð Khikka
Vil kaupa gamlar vegg-
og skápklukkur. Mega
vc-ra bilaðar. Hringið í
síma 4062. Kem og sæki.