Alþýðublaðið - 16.01.1949, Blaðsíða 5

Suhnucíagtfr 16. jan. 1949.
ALÞÝhUBtAÐIÖ
3
Barnavinur cg
ÞAÐ var íslenzkum bók-
menntum mikill fengur, þeg-
ar Ársæll Árnason nokkru
teftir heimsstyrjöldina fyrri
hófst handa um útgáfu Nonna
bókar.na í íslenzkrj þýðingu
Freysteins Gunnarssonar
skólasijóra. Bókunum var
tekið fegins hendi af æsku
iandsins og þeim, sem völdu
henni lesefni á þessum árum.
En Nonnabækurnar hafa
verið hér ófáanlegar undan-
farin ár og sumar hverjar
lengi. Er það naumast vanza-
laust, að slíkt skuli hafa átt
sér stað um bækur víðlesn-
asta rithöfundar' af íslenzku
bergi brotinn, einmitt á þeim
árum, þegar útgáfustarfsemi
hefur verið hér umsvifameiri
en nokkru sinni áður í sögu
þjóðarinnar.
Nú hefur ísafoldarprent-
smiðja góðu heilli ráðizt í að
bæta úr þessu með útgáfu af
ritsafni séra Jóns heitins
Sveinssonar, og hefur Frey-
stejnn Gunnarsson verið ráð-
inn til að annasí hana, enda
er hann sjálfkjörinn til þess
starfs, en hann mun hafa
fengið sér til aðstoðar Harald
Hannesson, sem kvað vera
öllum íslendingum fróðari
um ævi og starf séra Jóns. —
Fyrsta bindi ritsafnsins kom
út skömmu fyrir jólin og
flytur söguna Á Skipalóni-
Er bókin prýdd teikningum
efíir Halldór Pétursson og út-
gáfan í hvívetna hin vandað-
asta, nema hvað tími til próf-
arkalesturs virðist hafa verið
helzt til naumt skammtaður-
Nonnabækurnar eru i rík-
um mæli gæddar því aðals-
merki góðra barnabóka, að
þær eru í senn við hæfi ungra
og gamalla. Þær hafa átt
vinsældum að fagna um víða
veröld, en þær eru fyrst og
fremst eign íslendinga og
eiga því sér i lagi skiiið at-
hygli þeirra og ræktarsemi.
Æskuminningar séra Jóns
héðan að heiman hitta við-
kvæman streng í hverju ís-
lenzku brjósti, og það er ó-
blandið fagnaðarefni, að þær
skuli hafa verið þýddar á
uær þrjátíu þjóðtungur, Séra
Jón Sveinsson hefur rekið ó-
metanlegt landkynnjngar-
starf fyrir ísland. Hann fjöl-
yrðir raunar ekki um ættjarð
arást í bókum sínum. En hin
sanna og lotnjngarfulla ást
har.s á íslandi er eigi að síður
hinn rauði þráður bóka hans,
©g hann hefur kallað nafn ís-
lands yfir heiminn.
Á Skipalóni flytur fimm
þætti eða sögur. Börnum og
un.glingum verður vafalaust
hin sögulega jólaheimsókn á
Skipalónj minnisstæðust
þeirra, svo æsileg sem frá-
sög.n höfundarins er af tví-
sýnni viðureigninni við
grimm og soltin bjarndýrin.
En næstsiðasti þáttur bókar-
innar, sem höfundurinn nefn-
ír Fyrstu vinirnir mínir
dönsku, er þó vafalaust í sér-
filokki um bókmenntagildi.
Þessi látlausa frásaga minnir
á fíngerða smásögu og er
glöggt dæmi þsss, hversu frá-
bærum rithöfundarhæfjleik-
dánarbeð og gröf danska há-
setans er lítjil en fögur bók-
menn.aperla.
Nonnabækurnar, sem
komu út hér á árunum 1922
—1928, eru sex talsins. En
auk þejrra ' verða í ritsafni
því, sem ísafoldarprent-
smiðja hefur nú hafizt har.da
um að gefa út tvær nýjar,
sem ekki hafa áður verið (
þýddar á íslenzku, svo og
tvær ferðabækur séra Jóns,
Félag húsasmítoema
i í Tjarnarcafé í kvöld ki. 21.
Aðgöngumiðar seldir í anddyri. hússins
frá kL 17.
Ferðalangar á sjó og landi
VESTUR Á ÍSAFIRÐI starf
■ prentsmiðja og er nafn
Jón Sveinsson.
um Jón Sveinsson hefur ver.
ið gæddur. Myndin af ís-
lenzka drenghnokkanum við
Vænt kefli í þarahrönninni
Iýsi vel og réít sæförum, en
, ________„ ---- þó hafi hann aldrei orðið safm
en þær hafa einnig v=-ið L- hennar Prentsíofan ísrún. Hún ur sjómaður. Hann kveður
lenzkum lesenduni áður ó- prentar. þrjú blöð, en auk þess Victor Hugo hafa skrifað áhrifa
kunnar. Þegar atgaiu riGafns hefur hún prentað bsekur og miklar og einkennilegar Iýs-
þensa er lokið, hafa íslenzkar bæklinga fyrir ýmsa og gefið ingar á hamförum sjávar, en
bókmsnmir vsrið, auðgaðar allmargt bóka, þýddra og hin's- vCgar sé' sumt .hjá honu’m
að miklum feng.^ og vonandi frumsamdra. | ran'gt frá sjón'arirl51 sjö.
kemur það ekki iyrir aftur. j Fyrir skömmu hafa mér bor mennsku og sjóþekkingar. Kip
að það gleyrnist á islandi að izt tvær bækur frá prentstofu iing og Shakespeare liafi lýst
endurprenta Nonnabækurn- þessari. Þær heita Eimi yfir j hafinu aásamlega, og þeir hafi
Atlantshafið og Fótgangancli frá þekkt vel hið rétta sjómanna
Buenos Aires til New York. | mál. En samt komi fyrir hjá
Höfundur þeirrar fyrrnefndu þeim villur. Hann segir Pierre
hei.tir Allain Gerbault, en hinn ^ Loti vera ein-n af sínum eftir-
ar Augusto Flores. Þýðandi bók lætishöfundum, en þó líti Loti
anna er Guðjón E. Jónsson á hafið eins og skipstjórinn .af
ar, en ef að líkum lætur mun
upplag þeirra oft þrjóta.
Helgj Sæmundsson-
GENGIÐ Á REKA nefnist vizkusamur fræðimaður og
bók, sem nýlega er komin á | skemmtilegur rithöfundur.
lesmarkaðj nn. — Höfundur
hennar er hinn ungi og á-
hugasamj þjóðminjavörður,
Kristján Eldjárn. Flytur bók
þessj tólf fomleifaþætii og er
eins konar greinargerð um
fund og uppruna ýmissa
þeirra hluta, sem hafsjór sög-
unnar hefur skolað á fjörur
íslenzkra fornleifarannsókna.
Það lætur að líkum, að ís-
lendingar hafi áhuga fyrir
þessum fræðum, svo nátengd
sem þau eru fornbókmennt-
urn okkar og sögu lands og
þjóðar, enda mun þessi bók
Kristjáns Eldjárns þsgar
hafa átt miklum vinsældum
að fagna. Gengið á reka flyt-
ur mikinn og athyglisverðan
íslenzkan fróðileik. Höfund-
urinn, félagar hans og fyrir.
rennarar hafakomizthöndum
yfir margain vænan rekabút
á fjörum rannsókna sinna.
Það verður samt varla talin
nýlunda, þó að shkt sé gert
heyrinkunnugt- íslendingar
bafa gefið fréttunum um hina
ýmsu fornleifafundj á
um árum mikinn gaum, og
þeir verða æ fleiri, sem gera
sér greiy fyrír því, hver náma
sögugulls þjóðminjasafnið er
og hvert menningarstarf for-
stöðumenn þess hafa unnið.
, Hití munu menn naumast
hafa ætlað, að greinargerð ís-
lenzkra fornleifarannsókna
væri tiltakanlega skemmtl-
legt lesefni. En Kristjáni Eld-
járn hefur tvímælalaust tek-
izt með bók sinni að breyta
slíku áliti. Megineinkenni
þáttanna í Gengið á reka er
sem sé það, hvað þefr eru
bráðskemmtilegir aflestrar
og hversu vel höfundinum
bankastjóri. Þær eru svipaðar
að stærð, önnur 6 \k örk, hin 7
arkir. Þær eru prentaðar á frek
ar þunnan, en góðan pappír,
, . _ , _ - . , letur skýrt og prentunin vönd
Ekk! verður um það efazt, | ug Qg prófarkalestur þannig;
að flestar bókaútgáfurnar
hérna hefðu gott af að bera
saman við þorrann af sínum
útgáfubókum. Bækurnar eru
seldar í hentugu og snyrtilegu
bandi, en galli þykir mér það,
að hvorki er á kjölnum nafn
að Kristján Eldjárn hafi lært
margt nytsamlegt í skólum-
En vafalaust er mál hans og
frásagnargleðj að meira eða
minna leyti vegar.nesti úr átt
högunum norður i Eyjafirði-
Kristján er fjölfróður um ís-
ienzka tungu, enmálþað, sem höfundarins né bókarinnar j
hann ritar, er hið sama og Qnnarri bókinni. er aUmargt
Ufað hefur óbrjálað og óspiUt I mynda; og er þag gú sem
á vorum allþýðufólksins i greinir frá landferðalaginu.
byggðum landsins kynsloð Báðar þessar ferðasögur eru
fram af kynslóð. Það er lát- ósköp blátt áfram, auðsýnilega
laust en fágað, skrúðlaust en ritaðar af skilorðum og stát:
hljómfagurt. Frásagnargleði I íausum mönnum. Þær eru tal-
hans er sömu ættar, enda ein- andi vottur um þann ævintýra
læg^ og eðliileg. Það dylst hug og þá otrulegu seiglu og
ekki,^ að hann hefur yndi af þrautseigju, sem hefur átt geipi
að fjalla um þetta efni og mikinn og mikilvægan þátt í
sókn mannanna til þekkingar
og síaukinnar tækni á öllum
sviðum.
opna lesendunum ævintýra-
heim fornleifarannsóknanna.
En har.n er ekki leiðsögumað
ur, sem berst á og miklast af
þekkingu sinni. Fyrir honum
vakir, að lesandinn sannfær-
i-st sjálfur um, hvers virði
þessi fróðleiksleit sé. Hann úskveiðar, ekki aðeins við
umgengst lesendurna nánast strendu,r heimalandsins, held-
sem samferðarmaður og legg- ur d við Nýfundnaland og
liðn- Ur áherzlu á að velja greið- áður fyrrum á íslandsmiðum.
færar leiðir, en. forðast allar Ævintýraþrá Allains
Allain Gerbault er Frakki,
fæddur og uppalinn á þeim slóð
um, þar sem margir stunda
ogongur-
Bókaútgáfan
Norðri og
var
snemma mjög rík,. en hann var
settur til mennta, og var við
verkfræðinám, þá er hann var
árin í loftflota Frakka. En árið
1922 sigldi han frá Gíbraltar
til New York aleinn á lítlum
ceglkútter, vélarlausum. Leið
sú, er seglskip fóru frá Gíbralt
tekst að gera fróðleik bókar- Lókaskápum, og það er hægt
Rrentverk Odds Björnssonar kvaddur til herþjónustu 1914.
á Akureyrj hafa búið Geng;ið Hann var síðan öll styrjaldar-
á reka prýðilega viðfelldinn
ytri búning- Bókin er í hæfi-
legu broti, pappír er vandað-
ur og prófarkalestur í bezta
lagi. Myndirnar auka mjög á
fróðleiksgildí þáitanna og'ar til New York, er talin 4500
gleðja yfirleitt auga lesand-1 sjómílur eða 7200 km. Var Ger ,,, ,
ans, þó að auðvitað sé þeim' bauit 101 dag í ferðinni — og ög a11 1 1 a g t
fremur ætlað að vera til . ; 92 daga sá hann hvergi land.
skýringar en skrauts. Þetta i Honum hefur þá miðað áfram
er með öðrum orðum ekki 44 V2 sjómílu á sólarhring að
bók í húsgagnastil. Hún ' meðaltali eða 7114 km. Auðvit
kemst fvrir í venjulegum í að hreppti hann oft storma, og
stjórnpallinum. Conrad hafi
skrifað róttar og stórbrotnar
lýsingar á stormýfðum sjó, en
bækur Conrads séu of þungar,
fari of mikið út i sálma þun'gr
ar sálarfræði. Lárviðarskáldinu
enska,^ John Mrlsefield, dáist
hann mjög að fyrir kvæði hans
um sjó og sjóferðir. Annars
þykir honum vænna um Hrafn
inn — eftir Poe — en nokkurt
annað kvæði. Af bókum, sem
ekki fjalla um sæfarir, dáir
hann einna mest Ævi Krists,
eftir Renan. Gerbault les kvæðj.
Tennysons og Shelleys, og enn
fremur les hann Plato. Þetta
er því enginn skynskiptingur.
En hánn segir, að dag einn að
afstöðnu vondu veðri hafi hann
kastað fyrir borð ritum Oscars
Wildes. ..Mér fannst vanta hjá
honum hina falslausu og hreinu
tilfinningu. sem bærðist í
brjósti mínu sem sjómanns'1,
segír hann. Ójá, já, ekki svo
blár! Annars er bók lians yfir-
ieitt laus við vangaveltur og
er jafnt handa unglingum sem
fullorðnu fólki.
Hin bókin er eftir argentísk
an skáta og er um ferð hans
frá Buenos Aires — höfuðborg
Argentínu — til New York, og
fór hann þessa leið, sem er
16000 kílómetrar, fótgangandi,
lagði af stað 11. júlí 1926 og
lauk ferðinni 5. nóvember
1928. Hann var því 848 daga á
leiðinni, og hefur hann ekki
komizt að meðaltali nema tæpa
19 kílómetra á dag. Leiðin ligg-
ur um hafjöll og skóga, eyði-
merkur,, gras- og saltsléttur —
og hætturnar eru margar og
miklar. Fjandsamlegir Indíán.
ar, ræningjaflokkar og byltinga
tilraunir í löndum, sem leiðin
Innar a'ðgengilegan allri aL
þýðu. Þættirnir eru gagn-
orðir í bezta lagi. en svo fjör-
lega riíaðir og skemmtilega,
að mynd hverrar frásagnar
verður lesen.dum skýr og
minnissiæð. Er full ástæða
til að vænta þess, að það
verði margra mál, að höfund
ur þessarar bókar sé á óvenju
Iegan hátt vaxinn þeim tví-
þætta vanda að vera sam-
að lesa hana án þess að láta
hana liggia á sérstaklega til-
búnu borði!
Það mætti margt ófagurt
ségja um íslenzka útgáfustarf
semi yfirsiandandi tíma. En
Gen.g»ð á reka er ein af þ'eim
bókum, sem talizt geta væn
kefli í þeirri þarahrönn-
Helgj Sæmundsson.
er . furðulegt, að honum skyldi
takast að yfirstíga alla hina
mörgu erfiðleika. Hann er bóka
maður, les einkum ljóð og sög
ur og ferðasögur — og skemmti
legast þykir honum það. sem
um sjóinn fjallar, eða um ævin
týralegt líf á landi. Honum
þykir vænst um Jack London
af öllum höfundum. Hann læt
ur í ljós álit sitt á nokkrum
rithöfundum, sem lýsa sjóferð
um. Hann segir, að London
valdið háska og erfiðleikum,
og þá eru og þarna hættuleg
dýr af ýmsum itegundum. Loks
eru sjúkdómar eins og skyr-
bjúgur og mýrakalda ekki til
fyrirgreiðslu snauðum og fót-
gangandi ferðamanni. Upphaf
lega var höfundur bókarinnar
ekki einn síns liðs á þessu ferða
iagi. Þeir lögðu af stað saman
fimm argentískir skátar, sá
elzti tuttugu og eins árs, en sá
yngsti 16. Einn dó af höggorms
biti, einn varð skotinn i
stúlku í Kólumbíu, nyrzta ríki
Suður-Ameríku, og varð þar eft
ir, og tveir veiktust og gátu
Frh. á 7- síðu.