Alþýðublaðið - 11.05.1949, Side 5

Miðvikudagur 11. maí 1949.
ÁLÞÝÐUBLAÐÍÖ
5
Safnrit um sjó, sjómenn og sæfarir
SUMT SERVITURT FOLK
hefur ímugust á svonefndum
antólógíum, en þá tegund
bóka mætti nefna safnrit eða
sýnisbækur á okkar máli.
Slík afstaða er þó vægast
sagt furðuleg. Sýnisbækur
eða lesbækur hafa miklu
hlutverki að gegna, ef vel
tekst til, bg sjómannabæk-
urnar 1947 og 1948, „Bára
blá“, sýna mætavel hvílíkur
fengur getur að þeim orðið,
sé efnið valið af skynsemi og
sanngirni og því þannig rað-
að, að fjölbreytnin njóti sín,
en hún á að vera meginkost-
ur siíkra bóka. Gils Guð-
mundsson og Farmanna- og
fiskimannasamband íslands á
þakkir skilið fyrir þetta fróð-
lega, skemmtilega og fjöl-
breytilega safnrit, og útgáfu
þess ætti að halda áfram, því
að af nógu mun að taka.
Hlutverk
anna er að
sjómannabók-
flytja sýnishorn
safnriti hans „Frá yztu
nesjum.“ Loks er hann prýð-
isvel smekkvís á skáldskap,
fjöllesinn og fundvís á það,
sem feitt er á stykkinu. Hon-
um á því að reynast auðvelt
að rísa undir þeim vanda, er
ritstjórn slíkrar bókar sem
að bókin yrði nokkuð einhæf
og endurtekningakennd, en
það er síður en svo, að sú
hafi orðið raunin. Megin-
einkenni bókarinnar eru
þvert á móti þau, hvað hún er
fjölbreytileg og bráðskemmti-
, | leg.
„Bára blá“ er auðvitað fyrst
og fremst bók handa þeim, er
sækja sjó eða hafa stundað
sjómennsku. En jafnframt á
hún erindi til allra þeirra,
sem unna snjöllum Ijóðum,
smásögum og skáldsögum, á-
hrifaríkum þjóðsögum, fróð-
legum ritgerðum og skemmti-
legum endurminningum. Það
er því vissulega ástæða til
þess að ætla, að þeir- verði
margið meðal landkrabbanna,
sem- taki þessari bók fegins
hendi.
Helgi Sæmundsson.
i m i
Hverfisgötu 116.
Heyrt og lesið
þess, sem ritað hefur verið þessarar hlýtur að vera hverj-
um sjómenn og sæfarir. Þar um þeim) sem rækja vill það
skiptast á Ijóð, smásögur,
skáldsagnakaflar, þjóðsögur,
ritgerðir og endurminningar,
svo að raktir séu megin-
flokkar efnisins, sem „Bára
blá“ flytur. Aðeins einum
þessára efnisflokka hafa áður
verið gerð hliðstæð skil með
bókinni „Hafrænu,“ sem dr.
Guðmundur Finnbogason gaf
út fyrir allmörgum árum, en
hún var sýnisbók íslenzkra
Ijóða um sjó og siglingar.
„Hafræna“ átti miklum og
verðskulduðum vinsældum
að fagna og er löngu uppseld.
En víst er ástæða til þess að
setla, að „Bára blá“ verði
ekki síður vinsæl, því að með
útgáfu hennar er færzt mun
meira í fang og hægt að gera
til hæfis öllum þeim, sem á
annað borð hafa áhuga fyrir
einhverju því, er ritað hefur
verið á íslenzka tungu um
sjó, sjómenn og sæfarir. Er
ekki ólíklegt, að vinsældir
þessarar bókar verði því
meiri, sem útgáfu hennar er
lengur fram haldið.
„Bára blá“ er þegar orðið
vænt rit að vöxtum. Þau tvö
bindi, sem komin eru út,
nema samtals nær 550 blað-
síðum í allstóru broti. Hitt er
þó meira um vert, að efnis-
valið virðist hafa tekizt
mætavel, enda er Gils Guð-
mundsson vafalaust flestum
eða öllum samtíðarmönnum
hæfari til að annast útgáfu
slíkrar bókar. Hann hefur ár-
um saman unnið að því að
safna fróðleik um íslenzkan
sjávarútveg, skrifað um þau
efni stórar bækur og verið
ritstjóri að stéttarmálgagni
farmanna okkar og fiski-
manna. Jafnframt er Gils
mjög vel að sér í íslenzkum
þjóðsögum og hefur sjálfur
lagt stund á þá grein bók-
menntanna með ágætum ár-
angri eins og bezt má sjá á
starf vel og samvizkusamlega,
enda verður ekki annað séð
en giftusamlega hafi tekizt sá
hluti verksins, er þegar ligg-
ur fyrir.
Það var fyrirfram vitað, að
„Bára blá“ yrði fróðleg bók
og hefði að flytja allmikið af
snjöllum skáldskap, svo ágæt-
lega sem ort hefur verið og
skrifað um sjó og sæfarir á
íslenzka tungu. Hitt var
fremur ástæða til að óttast,
HALLDÓR KILJAN LAX
NESS segir frá því í formála að
þýðingu sinni á Birtingi, að
hann hafi því miður ekki haft
nema tólf daga til að snara sög
unni. Hefur mörgum að vonum
þótt þetta góður vinnuhraði. *
Voltaire myndi þó naumast hafa
fallið í stafi, þó að hann hefði
átt þess kost að fylgjast með
afköstum hins íslenzka þýðanda
síns, því að sænska bókmennta j
tímaritið „Bonniers litterara j
magasin“ hefur það eftir
franska ritinu ,,La Gazette des
Lettres“, að gamli maðurinn
hafi skrifað Birting á aðeins
þremur dögum!
TIMARITIÐ „STIGANDI“ skilið fyrir þær ritsmíðar og
hefur naumast borið nafn rnætti flytja fleiri slíkar.
með rentu til þessa. Það hef- Sama verður vafalaust að
ur raunar flutt ýmsar’ at-' segjf -Ln rb jerð Hans Kuhn,
hyglisverðar greinar, en yf- en henni er ekki lokið í þessu
irleitt verið fremur þreytandi ^ hefti. Kvæði Heiðreks Guð-
aflestrar. Eftir að hafa legið i ( mundssonar og Þráins eru
móki um hríð, er það nú kom-; ekki mikill skáldskapur, en
ið aftur á stjá og hefur skipt; varla getur talizt, að þau lýti
um eigendur, en jafnframt heftið.
hafa því bætzt tveir nýir rit-| Annars er „Stígandi“
stjórar. Eru ritstjórar þess gerður hér að umræðuefni
eftir breytinguna bræðurnir i vegna þess, að honum et
Arnór og Bragi Sigurjónssyn- ætlað að fjalla um bækur, og
ir og Jónas H. Haralz. J hefur það verkefni komið í
Ástæðan fyrir því, að hlut Arnórs Sigurjónssonar.
„Stígandi" hefur brugðið . Ber að fagna því, þar eð Arn-
blundi, virðist vera aðild ís- ór er mikill kunnáttumaður á
lands að Atlantshafsbanda- j Þau fræði og hefur yfir að
laginu, því að verulegur hluti ráða óvenjulega liprum og
af efni hins nýja heftis fjall- hvössum penna. Margir rit-
dómar Arnórs í heftinu eru
ar um það mál. Arnór Sigur- ^
jónsson ríður á vaðið með snarpir og snjallir. En skýzt,
greininni í dag, sem er orðin þótt skýr sé, má þó segja um
ærið úrelt hvað Atlantshafs- Arnór. Ritdómurinn um
bandalagið varðar, þó að hug- J skáldsögu Þórleifs Bjarnason-
vekjan um fjárhagsástandið ar» „Hvað sagði tröllið?“,
sé hins vegar enn í fullu
gildi. Greinin er skrifuð í
igurvegari í samkeppni íímarita
SÍÐASTA HEFTI tímarits-
ins „Jarðar“ er að verulegu
leyti helgað Guðmundi Gísla-
syni Hagalín. Ragnar Jóhann-
esson ritar ágæta grein um ævi
og skáldskap Hagalíns í tilefni
af fimmtugsafmæli hans, og
sjálfur á Hagalín í heftinu
smásöguna Seiðurinn og rit-
gerðina Bókmenntirnar og
vandamálin. Smásagan er ein
af beztu sögum Hagalíns og
sameinar flesta meginkosti
hans sem rithöfundar. Bókin
„Við Maríumenn“ verður á-
reiðanlega skemmtileg og sér-
íeg, ef marka má af þeim sög-
um hennar, sem þegar hafa
komið fyrir sjónir almennings.
Ritgerðin ber þess glöggt vitni,
hversu ágætlega Hagalín fylg-
ist með bókmenntum nágranna
þjóðanna. Hann hefur langa
hríð unnið sleitulaust að því
að kynna löndum sínum er-
lendar bókmenntir, erlenda
rithöfunda og erlenda menn-
ingarstrauma, en sjaldan eða
ald,rei hefur honum tekizt það
nytjastarf betur en feinmitt í
þessum greinaflokki sínum í
„Jörð“.
Steindór heitinn Sigurðsson
á í heftinu ýtarlega ritgerð um
Ijóðskáld og ljóðagerð, og nefn-
ist hún Þrír kapítular í tólf
versum. Ærið munu verða
skiptar skoðanir manna á
dómum Steindórs í grein þess-
ari, en víst eru margar athug-
anir hans snjallar og hnyttn-
ar, og greinin er í heild með
því veigamesta, sem þessi gáf-
aði en mistæki höfundur lét
frá sér fara. Væri vel, ef
,,Jörð“ héldi áfram áþekkum
bókmenntaumræðum og kæmi
fleiri skoðunum á framfæri.
Heiðrekur Guðmundsson frá
Sandi á í heftinu tvö kvæði.
Hið fyrra þeirra, Móðir mín í
febrúar, en fæðingardagur-
inn hins vegar ekki tilgreind-
ur. Viðhorf þessa máls eru nú
orðið meira en lítið breytt frá
því, þegar greinin var skrifuð,
og lesi Arnór ritsmíð sína yf-
ir með hliðsjón af þeim at-
burðum, er gerzt hafa eftir að
hann lagði síðustu hönd á
hana í febrúar, sér hann
vafalaust ástæðu til að fjalla
einnig um þá, og jafnframt
gefst honum kostur á að
leiðrétta það, sem missagt er
í fræðum þessum, enda ekki
vanþörf á. Grein Jónasar
Haralz, Áróður og veruleiki,
er athyglisverð fyrir það eitt,
að greinarhöfundur virðist
virðist að miklu leyti byggj-
ast á misskilningi, ef ekki ó-
sanngirni, enda er hann
furoulega mótsagnakenndur.
Ritdómurinn um bók Sigurð-
ar Þórarinssonar, „Skrafað og
skrifað,“ er einnig misheppn-
aður. Arnór virðist hafa lesið
bókina illa, enda hefur hann
ekki einu sinni numið heiti.
hennar, sem ætti þó að vera
auðlært. Hins vegar er það
fallegt af Arnóri að muna eft-
ir predikanasafninu „Árin og
eilífðin,11 því að tvímælalaust
er mest um það vert af öllu
því, sem Haraldur heitinn Ní-
elsson lét eftir sig í þessurn
heimi.
Verði „Stígandi“ menning-
artímarit, þá veri hann vel-
LilU iyllci iJciiici, iviuuii liiiii i ; w ^ • j i.. "U r
kví, kví, er efnislega merkilegt j hafa breytt dálítið um skoðun kominn. En bregðist hann þvi
og frumlegt Ijóð, en stundum! á Rússum og kommúnistum
hefur Heiðrekur betur kveðið. j og færi betur, að mark væri
Þá ber þess og að geta, að | takandi á játningu hans, því
,,Jörð“ byrjar í þessu hefti að ag batnandi manni er bezt að
flytja tvo nýja efnisflokka:
Viðtal við fólkið í landinu og
Undir beru loíti. Sér Vilhjálm-
ur S. Vilhjálmsson rithöfundur
um hinn "fyrri, en Ingólfur
Kristjánsson blaðamaður um
hinn síðari. Munu efnisflokk-
ar þessir auka á fjölbreytni
lifa. En því í ósköpunum
gerði maðurinn ekki þessa
játningu á stúdentafundinum,
sem ræddi valdaránið í Ték-
kóslóvakíu, í stað þess að
verja þá óhæfu af miklum
vilja en lítilli getu? Meðan
tímaritsins, og báðir fara þeir Jónas Haralz heldur áfram að
vel af stað.
vera hár í hala
kommúnista-
ástæða til
T- , ofreskiunnar, er
„Jorð er timarit, sem vand- , . .
■ | bess að ætla. að ]atnmg hans
látir lesendur ættu ekki að láta L gerð af hræsni en ekki
framhjá sér fara. Það er merg-
ur í henni og engin hætta á, að
hún deyi úr leiðindum, en ^
slíkt hið sama verður naum-1 lnSar
ast með sanni sagt um sum
hin tímaritin okkar.
Helgi Sæmundsson.
heilindum.
Útvarpserindi Þórarins
læknis Guðnasonar, Hugleið-
á heimleið, og ritgerð
Gylfa Þ. Gíslasonar, Hungur
og gervimatur, setja brag
menningar og fi óðleiks á
heftið. „Stígandi“ á þakkir
hlutverki, þá má hann sann-
arlega sofna aftur.
Helgi Sæmundsson.
> $
jMÍRningarspjöld \
) Jóns Baldvinsonar forsetai
^fást á eftirtöldum stöðum:r
^ Bkrifstofu Alþýðuflokksins. ^
^Skrifstofu Sjómknnafélags í
\Reykjavíkur. Skrifstofu V. ^
S K.F. Framsókn. Alþýðu- ^
S brauðgerðinni Laugav. 61. s
SI Verzlun Valdimars Long,s
SHafnarf. o-g hjá ' Sveinbimi ^
SDddssyni, Akranesi. ^
Henrik Sv. Björnsson
hdl.
Málflutningsskrifstofa.
Austurstr. 14. Símj 81530.