Alþýðublaðið - 18.05.1949, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLAÐIO
Miðvikudagur 18. maí 1949.
/
Útgefandi: Alþýðuflokkuriim.
Ritstjóri: Stefán Pjefursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Ilelgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emiiía Möller.
Auglýsingasími: 490S.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan hA
ÞAÐ var ekki margt nýtt að
heyra í málflutningi kommún-
ista við eldhússumræðurnar á
alþingi í fyrrakvöld. Þar var
nákvæmlega sami 'sónninn og
í ræðum þeirra á alþingi endra-
nær og ritverkum Þjóðviljans
alla daga: Ríkisstjórnina eiga
að skipa landssölumenn og
föðurlandssvikarar, sem keppa
að því, að selja íslenzkar af-
urðir svo lágu verði, sem unnt
er, en ganga fram hjá beztu
mörkuðunum; sem keppa að
því að kaupa inn á sem allra
óhagstæðustu verði, og að
skerða svo sem unnt er kjör al-
mennings í landinu og stefna
beinlínis að því að koma hér á
atvinnuleysi. Ríkisstjórnin er
sögð meina mönnum að vinna,
banna að byggja hús eða ráð-
ast í nokkrar framkvæmdir og
skammta lífsnauðsynjar svo
knappt að naumt sé. Það eina,
sem hún hafi yfirleitt áhuga á,
sé að selja landið!
Þannig lýsti Stefán Jóh.
Stefánsson forsætisráðherra
réttilega málflutningi komm-
únista í hinni ágætu ræðu sinni
við eldhússumræðurnar á al-
þingi í fyrrakvöld.
Það var mjög lærdómsríkt,
að bera þennan málflutning
stjórnarandstöðunnar saman
við þær staðreyndir, sem for-
sætisráðherrann rakti í ræðu
sinni. Þrátt fyrir verðbólgu,
gjaldeyrisskort og aflabrest
hefur ríkisstjórnin greitt van-
skilaskuldirnar, sem safnazt
höfðu, er hún tók við völdum,
og þar með rétt við traust
landsins erlendis; með skipu-
lagningu innflutningsins og
skömmtun innan lands hefur
hún tryggt það, að haldið væri
áfram nægilegum innfluKn-
ingi á kapítalvörum og rekst-
ursvörum til áframhaldandi
nýsköpunar og atvinnu fyrir
alla; og þó hefur viðskipta-
jöfnuðurinn við útlönd stór-
batnað, — var óhagstæður um
157 millj. 1946, en heita iríá, að
algerum jöfnuði sé náð nú. Hún
hefur samið um smíði á tíu
nýjum og fullkomnum togur-
um í Bretlandi, tryggt hygg-
ingu nýrrar og fullkominnar
síldarverksmiðju í Örfirisey,
Iátið stækka nokkrar eldri síld-
ar- og fiskimjölsverksmiðjur
við Faxaflóa og keypt og út-
búið fljótandi síldarverk-
smiðju, skipið „Hæring“ til
landsins. Hún hefur látið flytja
inn óvenju mikið af nýtízku,
fullkomnum landbúnaðarvél-
urn. Og loks leyfði hún á árinu
—1948 byggingu hvorki meira
né minna en 1594 nýrra íbúð-
arhúsa og ráðgerir að leyfa
byggingu 1575 nýrra íbúðar-
húsa á árinu 1949.
Þetta er ríkisstjórnin, sem
kommúnistar segja að banni
mönnum að byggja hús eða
ráðast í nokkrar framkvæmd-
ir, banni mönnum að vinna
Ræða Síefáns Jóh. Sfefénssonar forsætisréðherra á albinai í fvrrakvöld:
'ÞINGHEIMUR OG ÞJOÐ-
IN hefur nú hlustað á stjórn-
árandstöðuna, — íslenzka
kommúnista. Fyrir okkur, sem
í ríkisstjórn og á þingi sitjum,
var þar enginn nýr boðskapur,
heldur þvert á móti síendur-
teknar gamlar fullyrðingar,
sem við kunnum utan að og
heyrum svo að segja daglega i
þingsölunum og lesum, að svo
miklu leyti sem við lesum blöð
þessa flokks. Aðalatriðin í
boðskap stjórnarandstöðunnar,
íslenzkra kommúnista, eru
þau yfirleitt, að ríkisstjórnina
skipi landssölumenn, föður-
landssvikarar, sem keppi að
því að selja íslenzkar afurðir
svo lágu verði, sem unnt er,
gangi fram hjá beztu mörkuð-
unum og keppi að því að
kaupa inn á sem allra óhag-
kvæmustu verði, vinni að því
að skerða svo sem unnt er kjör
almennings í landinu og stefni
beinlínis að því að koma hér á
atvinnuleysi. Að þessi ríkis-
stjórn méini mönnum að
vinna, banni að byggja hús
og ráðast í framkvæmdir,
skammti lífsnauðsynjar svo
knappt, að neyð sé. Stefnumál
ríkisstjórnarinnar á fyrst og
fremst að vera það að selja
landið, og ef taka mætti þær
yfirlýsingar kommúnista al-
varlega, þá ættu flokkar þeir,
sem að stjórninni standa, að
vera búnir að selja landið
nokkuð oft á undanförmrm 3—
4 árum. Það á einnig að vera
stefna ríkisstjórnarinnar að
koma á fullkomnu hruni og
öngþveiti. Sjálf segir stjórnar-
andstaðan — íslenzkir komm-
únistar, — að þeir séu einu
trúu og fölskvalausu föður-
landsvinirnir, sem tií séu í
landinu; þeir einir vilji berjast
fyrir bættum kjörum almenn-
íngs, en eigi í höggi við þá höf-
uðfjendur, sem hafi þau
stefnumál, er rakin hafa vefið.
Til þess að varpa nokkru
ljósi á fánýti þessara fuilyrð-
inga, er greindar hafa verið,
þykir mér rétt að víkja nokkr-
um almennum orðum að að-
stöðu ríkisstjórnarinnar, þegar
hún tók við völdum og einnig
að gerðum hennar. Ég mun þá
einnig koma að því síðar í ræðu
minni, hvað stjórnarandstað-
an, íslenzkir kommúnistar,
hefur til málanna lagt, og
hvernig þeir hafa hegðað sér í
stjórnmálum yfirleitt.
En áður en ég sný mér að
þessum venjulegu fullyrðing-
um kommúnista, sé ég ástæðu
til þess að segja það eitt um
ræðu þá, sem hv. 8. landskj.,
Ásmundur Sigurðsson, var nú
að ljúka, að þar kom enn á ný
í Ijós löngun þessa hv. þm. til
þess að snúa við myndum og
láta þær vera öfugar. Hinn ill-
ræmda dag, 30. marz s.l., er
sagt að þessi sami hv. þm. hafi,
eftir að félagar hans úti á göt-
unni höfðu grýtt alþingishúsið
og brotið alla glugga, laumazt
inn í herbergi í þinghúsinu,
þar sem stendur stytta af Jóni
Sigurðssyni, snúið henni við
og látið hana snúa öfuga upp
að vegg. Síðan lét hann taka
ijósmynd af þessu afreki sínu
og birtist hún í Þjóðviljanum.
Ræða þessa hv. þm. sýndi
raunar það eitt, að hann hefur
æfingu í því að snúa við
myndum, og nú mun Þjóðvilj-
inn aftur næstu daga birta
þessa rangsnúnu mynd hans.
Gerðir ríkissfjórnarinnar
Engin ríkisstjórn er svo full-
komin, að ekki megi finna á
henni marga galla. Engin rík-
isstjórn er svo örugg á vegi
réttlætisins, að ekki megi
benda á einhver frávik frá
þeim vandþrædda vegi. Vissu-
lega má margt betur fara hjá
núverandi ríkisstjórn eins og
öllum öðrum. En þess er þá
einnig að gæta, að núverandi
stjórn hefur átt við óvenju-
mikla örðugleika að búa, —
tók við þungum arfi, einkum
vegna ■ ýmissa ráðstafana
kommúnista í fyrrv. ríkis-
stjórn og vegna ýmissa óheilla-
áhrifa þeirra í stjórnmálum
yfirleitt. Þess er og einnig rétt
að geta í þessu sambandi, að
ríkisstjórnin er sett saman af
þremur flokkum með ólík
sjónarmið. Það er því ekki
nema eðlilegt, að í sumum
framkvæmdum hennar hafi
gætt þess, að samhæfa þurfti
ólík viðhorf og að hver hinna
þriggja flokka um sig „myndi,
og stefni beinlínis að því að
koma hér á atvinnuleysi!
■fi
Það er svo annað mál, að
þessar framkvæmdir allar og
innflutningur á kapítalvörum
til þeirra hefur gengið út yf-
ir neyzluvöruinnflutninginn
meira en góðnu hófi gegndi,
og að því eru takmörk sett, hve
miklu þjóðin getur varið til ný-
sköpunar og nýbygginga, eins
og forssptisráðherrann tók
greinilega fram í ræðu sinni á
alþingi í fyrrakvöld. Þjóðin
verður í því efni, eins og öðr-
um, að sníða sér stakk eftir
vexti. Það þýðir ekki að heimta
allt í einu.
Forsætisráðherrann gaf í
skyn, að stjórnin teldi inn-
flutning á kapítalvörum hafa
verið svo mikinn nú um skeið,
og innflutning á neyzluvörum
hins vegar svo takmarkaðan,
að á hvoru tveggja yrði á næst-
unni að verða nokkur breyt-
ing. Sagði hann í því sam-
bandi, að stjórnin hefði nú til
athugunar að aínema skömmt-
un á kornvöru, kaffi og ben-
síni, auk þess, sem fyrirhugað
væri, að auka svo verulega
innflutning á öðrum vörum,
sem haldið yrði áfram að
skammta, að nokkrar birgðir
söfnuðust fyrir af þeim í land-
inu og ávallt yrði tryggt, að
fólk gæti fengið þær keyptar
út á skömmtunarmiða.
Það er ekki að efa, að þessi
boöskapur forsætisráðherrans
mun vekja óskipta ánægju al-
mennings í (undiflu.
ef hann hefði einn ráðið, bafa
hagað framkvæmdum á annan
veg.
Aðkomao fyrir rík-
isstiórnloa.
Mér þykir rétt að bregða
upp lítilli svipmynd af því,
hvernig umhorfs var, þegar
þessi stjórn tók til starfa,
hvernig hún hefur vikizt við
vandanum og hversu hefur
verið farið með þátt stjórnar-
andstöðunnar. Loks mun ég
órlítið drepa á, hvað fram
undan kann að vera.
I fáum setningúm sagt,
eins og ég mun nánar rekja
hér á eftir, var aðstaðan sú,
er núverandi ríkisstjórn tók
við völdum, að erlendur
gjaldeyrir var genginn
til þurrðar, lánsfjárþenslan
orðin gífurleg, mjög óhag-
stæður verzlunarjöfnuður,
verðlag aðfluttra vara
hækkandi, baggi bundinn
með ábyrgðarverði útfluttra
vara, verðbólga vaxandi —
og ofan á allt þetta komu
óvenjuleg síldarleysisár.
Þegar stjórnin tók við, var
vísitala framfærslukostnaðar
316 stig. Nokkru áður en
Btjórnin var mynduð, setti al-
bingi lög um ábyrgðarverð á
hraðfyrstum fiski og saltfiski.
f landinu höfðu hrúgazt sam-
an miklar vörubirgðir, sem að
nokkru leyti höfðu verið flutt1
ar inn leyfislaust, en að öðru
leyti samkvæmt leyfum, en
með báðum var það sameigin-
legt, að erlendan gjaldeyri
skorti til að leysa þær út og
þær lágu í vöruskemmum á
hafnarbakkanum, — „hafnar-
bakkavörur“ svonefndar.
Með ýmsum framkvæmdum
og ráðstöfunum, þar á meðal
niðurgreiðslu á verði nauð-
synjavara með fé ríkissjóðs,
og þrátt fyrir að verðlag á
ýmsum aðfluttum vörum
hækkaði verulega, einkum
framan af, hefur þó tekizt að
koma í veg fyrir það, að verð-
lagsvísitalan hækkaði meira
en um 11 stig, eða úr 316 stig-
um í 327 stig, á þeim rúmum
2 árum, sem stjórnin hefur set-
ið. Hefur því stjórnin vissu-
tega gert sitt til, eftir því sem
valdsvið hennar hefur leyft og
fjárhagsaðstæður, að halda
niðri dýrtíðinni. Hefur þar
vissulega oft verið við ramm-
an reip að draga, og mörg at-
riði, sem örðug voru viðfangs.
En það orkar ekki tvímælis, að
reynt hefur verið af stjórnar-
innar hálfu að spyrna af afli
gegn vaxandi verðbólgu.
Eins og ég sagði áðan, hafði
alþingi rétt áður en stjórnin
tók við völdum samþykkt lög
um fiskábyrgð ríkissjóðs, en
ekkert fé var ætlað á fjárlög-
um til þess að standa undir
greiðslunum, enda var gert ráð
fyrir, að þessi lög myndu ekki
í framkvæmdinni reynast rík-
issjóði þung í skauti. Alþingi
taldi, að. svokallaður „síldar-
kúfur“ yrði nægilegur til
þess að rnæta skakkaföllum
vegna ábyrgðar ríkisins á sölu
saltfisks og hraðfrysts fisks til
útlanda. En síðan reyndist það
svo, að síldarvertíðin 1947
brást að verulegu leyti. „Síld-
arkúfurinn" varð enginn. En
fiskábvrgðarlögin sköpuðu
ríkissjóði á árinu 1947 21 miílj.
króna útgjjöld. I fjárlögum var
olcki gert ráð fyrir neinum
slíkum greiðslum, og má því
ráða af líkum, hversu mjög
slík útgjöld hafa orkað á fjár-
hag ríkissjóðs. Þe.tta leiddi til
aukinna lausaskulda hjá ríkis-
sjóði. En það var ekki einung-
is sumarið 1947, sem síldveið-
in brást, þótt Faxaflóasíldin
bætti þar nokkuð upp að
haustinu. Sumarið 1948 var
einnig aflabrestur á síldveið-
um, miklu meiri en hið fyrra
sumar. Af þessu hlaut óhjá-
kvæmilega að leiða það, að
minni möguleikar voru til öfl-
unar erlends gjaldeyris, og þar
með til vörukaupa erlendis.
Skömmtyn og
skipulagning inn-
flutningsins.
Eitt af fyrstu verkum nú-
verandi stjórnar var að koma
skipulagi á gjaldeyris-, inn-
flutnings-, verðlags- og fjár-
festingarmál. í samræmi við
það var sett löggjöf um fjár-
hagsráð og hefur ráðið nú
starfað síðan sumarið 1947.
Má segja að það hafi miklu til
vegar komið, þótt að mörgu
hafi verið fundið í fram-
kvæmdum þess.
Þegar síldin brást sumarið
1947, þótti ríkisstjórninni ein-
sætt, að grípa yrði til mikillar
skömmtunar á aðfluttum
nauðsynjavörum, bæði til þess
að draga úr innflutningi og þá
ekki síður til þess að skipta
réttlátlega milli manna því,
sem fengist.
Það var einnig hugsunin
með skömmtun, að halda á-
fram sem mestum innflutn-
ingi framleiðsluvara, þ. e.
„kapítalvörum“ og nauð-
synjavörum, til þess að
framleiðslunni yrði haldið
áfram af fullu kappi.
Það tókst að greiða upp van-
skilaskuldirnar út á við og
leysa út hinar svonefndu
„hafnarbakkavörur11. Með því
var að verulegu leyti endur-
heimt það traust á viðskiptum
við ísland, sem var áður skert
vegna vanskila á greiðslum
fyrir innfluttar vörur. En
einnig tókst að auka þó nokk-
uð innflutning „kapital“-vara
og vara, sem þurfti til fram-
leiðslu starfseminnar, svo-
kallaðra rekstursvara. Sést
þetta bezt af stuttu yfirliti um
innflutninginn árin 1946—
1949, incl., og er síðasta árið
miðað við innflutningsáætlun,
sem gerð hefur verið.
Arið 1946 voru fluttar inn
neyzluvörur fyrir 145 millj.
kr., eða 32,8% af öllum inn-
flutningi til landsins. Sama ár
voru fluttar inn rekstrarvörur
fyrir 90 millj. kr., eða 20,3%
af öllum innflutningi til lands-
ins, og einnig voru fluttar inn
,,kapital“-vörur fyrir 207 millj.
kr., eða 46,9% af öllum inn-
flutningi til landsins.
Árið 1947 var innflutningur
neyzluvara 125 millj., eða 20
millj. minni en árið áður, og
ekki nema 22,6% af öllum inn-
flutningi til landsins, þ. e. 10%