Alþýðublaðið - 28.01.1950, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Laugardagur 28. janúar 1950.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4091, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiffslusími: 4900.
Affsetur: Alþýffuhúsiff.
Alþýffuprentsmiffjan h.f.
Síðasfa hálmsfráið
ÍHALDIÐ beitir mjög þeim
áróðri síðustu dagana fyrir í
hönd farandi bæjarstjórnar-
kosningar, að öngþveiti og hrun
taki við í Reykjavík, ef það
tapar meirihlutaaðstöðu sinni
á morgun. Þetta er fráleit
blekking og síðasta hálmstrá
bæjarstjórnarmeirihlutans, sem
er að kveðja. íhaldið skal ekki
halda,,að enginn annar sé fær
um að skipa embætti borgar-
stjórans í Reykjavík en Gunn-
ar Thoroddsen. Það eru í höf-
uðstaðnum fjölmargir menn,
sem geta rækt þetta embætti,
og hinn nýi borgarstjóri á að
veljast með það fyrir augum,
að hann sé hæfur til starfsins,
megi vera að því að vinna störf
sín fyrir bæinn án truflunar af
þingmennsku og landsstjórnar-
draumum og sé ekki háður eig-
inhagsmunaklíkum sérréttinda-
stéttanna. Þess vegna nær sú
staðhæfing engri átt, að hrun
eða öngþveiti taki við í Reykja-
vík eftir fall bæjarstjórnar-
íhaldsins, þegar það er undan-
ekilið, að flokksheimili íhalds-
ins myndi komast í upplausn.
Bæjarstjórnarkosningarnar í
Reykjavík á morgun snúast um
það, hvort íhaldið eigi að
stjórna hér áfram í flokkslegu
einveldi eða Alþýðuflokkurinn
að fá oddaaðstöðu í hinni nýju
bæjarstjórn og þar með úrslita-
áhrif á stjórn og rekstur bæjar-
ins næstu fjögur ár. Alþýðu-
flokkurinn mun að þessari að-
stöðu fenginni láta málefni ráða
því, með hverjum hann vinnur.
Afstaða hans mótast af því,
er íhaldið hefur miður gert;
hann er staðráðinn í að bæta úr
og hefjast handa um þær
mörgu og miklu framkvæmdir,
sem það hefur látið lönd og
leið, en enga bið þola, ef
Reykjavík framtíðarinnar á að
verða sú borg velmegunar og
hagsældar, er íbúar höfuðstað-
arins þrá, hvar í flokk, sem þeir
hafa skipað sér til þessa. Þetta
er mun fleiri Reykvíkingum
Ijóst nú en nokkru sinni fyrr,
og þess vegna getur Alþýðu-
flokkurinn geri sér miklar sig-
Urvonir, ef vel er unnið í dag
og á morgun.
Fráfarandi borgarstjóri,
Gunnar Thoroddsen, reyndi að
reka smiðshöggið á þennan á-
róður íhaldsins í útvarpsum-
ræðunum í fyrrakvöld með því
að gefa þá yfirlýsingu, að hann
gæfi kost á sér sem borgar-
stjóra á næsta kjörtímabili, ef
íhaldið fengi enn meirihluta,
annars ekki. Jón Axel Péturs-
son gaf af þessu tilefni skjót
og skýr svör af hálfu Alþýðu-
flokksins. Það er með öllu ó-
þarft fyrir Gunnar Thoroddsen
að vera með heimskulegar hót-
anir í þessu sambandi, þar eð
til hans verður ekki leitað, þeg-
ar bæjarstjórnaríhaldið er fall-
ið.
Annars er ekki ólíklegt, að
Reykvíkingar hafi minnzt þess,
Ötvarpsræða Benedikts Gröndal um bæjarmál Reykjavíkur:
Alþýðuflokburinn vísar þriðju leiðim
Iveggja öfga, íhaldsins og
ÞESSAR útvarpsumræður
um bæjarmál Reykjavíkur eru
nú senn á enda. Af þeim ræð-
um, sem Sjálfstæðismenn hafa
flutt hér, og þá sérstaklega af
ræðu borgarstjórans á þriðju-
dagskvöldið, er það ljóst, að
íhaldið þykist hafa tvö aðal-
tromp í þessari kosningabar-
áttu. Það segir í fyrsta lagi, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi
ctjórnað Reykjavík svo dásam-
lega vel, að Islendingar vilji
helzt ekki annars staðar lifa,
og því hafi fjölgað um 15 000
manns í bænum á nokkrum ár-
um. íhaldið segir í öðru lagi,
að hér muni koma glundroði
og óreiða og fjárhagsleg ragna-
rök, ef Sjálfstæðisflokkurinn
missir völdin.
Hvort tveggja þetta er hrein
ar blekkingar. Það er alls ekki
vegna stjórnar íhaldsins í
Reykjavík, eða af því að ís-
lendinga langi þvílík ósköp til
að vera undir stjórn Gunnars
Thoroddsen, að fólk hefur
flutzt til Reykjavíkur. Það er
ekki Sjálfstæðisílokknum að
þakka, að Faxaflói er fullur af
fiski. Það er ekki Sjálfstæðis-
flokknum að þakka, að Reykja-
vík er stærsta borg íslendinga,
og að í Reykjavík er aðsetur
1 /-tjórnar landsins. Það er ekki
| Sjálfstæðisflokknum að 'þakka,
j að fólk um allan heim streym-
j ir nú úr dreifbýlinu. til borg-
anna, og það er ekki Sjálfstæð-
ísflokknum að þakka, að
straumhvörf hafa orðið í þjóð-
lífi Islendinga á síðustu árum.
j Hitt væri sönnu nær, að
fólkið streymir til Reykjavík-
-ur þrátt fyrir stjórn íhaldsins
á bænum, og er hætt við að
hugmyndaflugið sé að hlaupa
1 með borgarstjórann í gönur, ef
hann trúir því, að það sé af
því að hann stjórni Reykjavík
svo vel, að landsmenn streyma
nú svo mjög til höfuðstaðarins,
sem raun ber vitni.
Ef Reykjavík er borin sam-
an við borgir af svipaðri stærð
í öðrum siðmenntuðum lönd-
um, kemur fljótlega í ljós, að
það er erfitt og ónæðissamt að
búa í Reykjavík miðað við þær
kröfur, sem nú á dögum eru
gerðar til slíkra borga.
I Reykjavík eru alvarlegri
húsnæðisvandræði en í
nokkurri sambærilegri borg
nágrannalandanna, og hér
hafa á síðusíu tveim kjör-
tímabilum orðið til fátækra-
hverfi, sem jafnast á við hin
Hann er lýðræðisílokkur, en ekki þjónn peninga-
valdsins; og hann er sósíalistískur flokkur
en ekki þjónn erlends ofbeldis
Afvinna og aikoma alþýðunnar í bænum
er honum fyrir öllu öðru
verstu í stórborgum erlend-
is. Samgöngukerfi borgar-
innar er mjög ófullkomið,
og hér eru yfir 100 kíló-
metrar af malargötum, sem
leysast upp og verða eins og
þvottabretti í rigningum, en
hverfa undir sandfokinu í
þurrkum. Rafmagnsskortur-
inn er orðinn eins og farsótt,
sem kemur með reglulegu
millibili, svo að húsmæður
og aðrir borgarar liafa
mestu óþægindi af, dýrar
vinnuvélar og lieimilisvélar
skemmast, og vinnustundir
í iðnaði tapast. Sjúkrahús-
skorturinn í Reykjavík er
til háborinnar skammar, og
það er erfitt að segja frá
því kinnroðalaust, að bær-
inn skuli ekki hafa reist
sjúkrahús í hálfa öld, og að
ekki skuli vera til í borginni
barnaspítali, svo að nokkuð
sé nefnt.
Það er því augljóst mál, að
íhaldið getur ekki hælt sér af
því, sem það hefur gert fyrir
Reykjavík. Hitt er svo annað
Benedikt Gröndal.
mál, að það er fólkið í Reykja-
vík, sem gerir höfuðborg okk-
ar að heillandi borg, lífsþrótt-
ur þess, lífsgleði þess, dugnað-
ur þess og viíji þess til að kom-
ast áfram, þrátt fyrir eríið-
leika. Jafnvel vanræksla íhalds
ins getur ekki dregið úr þeim
stórhug og framfaravilja, sem
eru aðalsmerki íslendinga.
Munur íhalds og jafnaðarslefnu
Ég hef hér minnzt lauslega
á þá þjónustu, sem bæjarfélag
eins og Reykjavíkurbær á að
veita borgurum sínum, en
íhaldið hefur meira eða minna
svikizt um að sjá þeim fyrir.
Um það verður varla deilt, að
slíkir hlutir eru hlutverk bæj-
arfélagsins. Hitt er aftur á móti
umdeilt mál, hvort bæjarfé-
lagið eigi að hafa bein afskipti
af atvinnumálum, og afkomu
borgaranna. Það er grundvall-
arstefna íhaldsins, að sú stjórn
sé bezt, sem stjórnar minnst og
skiptir sér minnst af atvinnu-
málum, en láti einstaklingana
um slík mál. Það er jafnaðar-
stefnan, sem fyrst innleiddi þá
skoðun, að bæjarfélagið ætti
að hafa bein afskipti af at-
vinnumálum til þess að tryggja
afkomu borgaranna, og jafn-
framt, að bæjarfélagið ætti
sjálft að eiga atvinnutæki.
Stefna íhaldsins hér á landi
virðist nú vera sú, að einstak-
lingarnir skuli fá að eiga allt
það, sem þeir vilja eiga og telja
sig geta gragtt á fé, en bærinn
eða ríkið skuli aðeins reka þau
fyrirtæki, sem einstaklingar
treysta sér ekki til að græða
á, — eða með öðrum orðum,
hið opinbera, skattgreiðend-
urnir, mega hirða tapið!
Alþýðuflokkurinn leggur
enn sem fyrr megináherzlu
á atvinnumálin. Hann telur
það eitt alvarlegasta hlut-
verk bæjarstjórnanna að
tryggja það eftir því, sem
frekast er unnt, að þegnarn-
ir hafi sem bezta afkomu,
og atvinnuleysinu sé bægt
frá dyrum þeirra.
í þessu sambandi hefur Al-
þýðuflokkúrinn í meira en 20
ár barizt fyrir bæjarútgerð
togara hér á landi. Slík bæj-
arútgerð hefur nú komizt á
víða um land og einnig hér í
Reykjavík. Þetta þýðir þó ekki,
að íhaldið sé búið að viður-
kenna hugmyndina um bæjar-
útgerð. Það var stefna Reykja-
víkuríhaldsins, að bærinn
skyldi aðeins gera út þá ný-
sköpunartogara, sem í hlut
bæjarins féllu og einstaklingar
vildu ekki kaupa. Ef Kveldúlf-
ur hefði viljað fjórum togur-
um fleira en hann fékk, hefði
hann fengið skipin, en bæjar-
útgerð hefði engin orðið.
Við jafnaðarmenn höfum
talað mikið og skrifað mikið
um það ,hvers vegna við vilj-
um bæjarrekstur togara og
annarra atvinnutækja. En
þessa dagana blasir við augum
okkar í Reykjavík athyglisvert
dæmi, sem sýnir þetta betur en
nokkrar ræður eða greinar.
er þeir hlustuðu á þessa yfirlýs-
ingu Gunnars Thoroddsens í
fyrrakvöld, að hann gaf hlið-
stæða yfirlýsingu fyrir síðustu
bæjarstjórnarkosningar, þó að
skki ætti hann þar hlut að máli.
Hann boðaði þá eins og nú
iirun og öngþveiti, ef íhaldið
biði lægra hlut, en kvað það
bjóða upp á mikilhæfasta borg-
arstjóraefnið, Bjarna Bene-
diktsson, þáverandi borgar-
stjóra. Þetta kosningaloforð í-
haldsins hlaut sömu örlög og
önnur. Það var svikið á kjör-
rímabilinu. Nú varð Gunnar að
gefa sams konar yfirlýsingu
sjálfur, þó að hann ætti að
þessu sinni hlut að máli. Aðrir
frambjóðendur íhaldsins hliðr-
uðu sér hjá því að vinna það
verk.
❖
Bæjarstjórnaríhaldið í Reykja
vík skal ekki halda, að það eitt
kunni þá list að stjórna höfuð-
staðnum. Stjórn þess á bænum
hefur verið með þeim endem-
um, að það er bráðnauðsynlegt
að skipta um. Breytingin verð-
ur Reykvíkingum í hag. — Nýr
bæjarstjórnarmeirihluti mun
setja nýjan og betri svip á bæ-
inn, og Alþýðuflokkurinn mun
tryggja það, að framkvæmda-
stjóri Reykjavíkur, borgarstjór-
inn, verði. hlutverki sínu vax-
inn. Þess vegna er tilgangs-
laust fyrir Gunnar Thoroddsen
að vera meS hótanir; og vitna-
leiðslur Morgunblaðsins hafa
engin áhrif.
Bæjarúígerðin og einkafyrirfækið
Tvö stærstu togaraútgerðar-
fyrirtæki landsins eru hér í
Reykjavík. Annað þeirra er
Bæjarútgerð Reykjavíkur, sem
gerir út fjögur skip, en hitt er
fyrirtæki Tryggva Ófeigssonar,
pem einnig gerir út fjögur skip.
í haust og vetur hefur togara-
útgerðin átt við erfiðleika að
stríða, aflabrest og mjög slæm-
an markað, dýrtíð og skort á
lánsfé. Afkoma togaranna hef-
ur verið slæm. Þessir erfiðleik-
ar hafa leitt til þess, að
Tryggvi Ófeigsson er búinn
að Ieggja þrem togurum sín-
um, þar á meðal Neptúnus
og Uranus, sem eru með'al
síærstu og glæsilcgustu
skipa íslenzka fiskiflotans,
og þau Iiggja nú aðgerðar-
laus við Löngulínu í Reykja
vík. Áhafnirnar hafa verið
skráðar af skipunum.
A sama tíma og skip
Tryggva liggja við festar í
Reykjavík, hefur Bæjarút-
gerð Reykjavíkur sent eitt
af skipum sínum til Noregs-
stranda á veiðar, og e.ll eru
skipin starfrækt. Vegna
þess, að einkafyrirtæki
Tryggva Ófeigssonar er
ekki ánægt með afkomu
skipanna, er búið að Ieggja
þeim. Framleiðsla útflutn-
ingsverðmæta er stöðvuð og
rúmlega 60 sjómenn eru at-
vinnulausir, þangað til út-
gerðarmanninum þóknast
að sencla bau á veiðai’ á ný.
En bæjarútgerðartogararnir
eru ekki gerðir út til að
skapa gróða. Þeir eru gerð-
ir út til að skapa verðmæti
• og veita borgurunum at-
vinnu. Þess vegna ganga
þeir áfram, og 120 menn
hafa þar örugga atvinnu.
Nú kunna menn að segja, að
það sé sennilega tap á þessum
| túrum bæjartogaranna nú á
i versta tíma. Það má vel vera,
að það sé reikningstap á þess-
j um ferðum. En það tap verður
unnið upp, þegar aðstæður