Alþýðublaðið - 28.01.1950, Síða 5

Laugardagur 28. janúar 1950.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
batna, eins og bæj'artogarar
Hafnarfjarðar unnu á stríðsár-
unum upp tap allra kreppuár-
anna og vel það. Þetta er hægt,
þegar skipin þurfa ekki að
fullnægja gróðafýsn einstakra
útgerðarmanna. Og lítum á
hitt: Er það ekki tap fyrir sex-
tíu sjómenn að missa atvinnu
eína? Er það ekki tap fyrir
þjóðina að missa aflaverðmæti
togaranna, sem liggja við
Löngulínu ?
Reykvíkingar ættu að ganga
tiiður á Löngulínu og horfa á
hina glæsilegu nýsköpunar-
togara, sem þar liggja bundn-
ir við landfestar, og líta síðan
á bæjartogarana, sem koma og
fara á fjarlæg mið. Þarna geta
menn séð fyrir augum sér mun
inn á íhaldsstefnunni og jafn-
aðarstefnunni.
Þegar Bæjarútgerð Reykja-
víkur var sett á stofn, átti bær-
inn fimm togara. Bæjarútgerð-
in fékk aðeins fjóra, en íhalds-
heirihlutinn í bæjarstjórn
samþykkti, gegn hörðum mót-
mælum Alþýðuflokksins, að
selja Tryggva Ófeigssyni
fimmta togarann, og ég má
segja, að einmitt þetta skip
liggi nú við landfestar. Þegar
á reyndi var íhaldið ekki í
miklum vafa um það, hvort
það vildi heldur sérhagsmuni
eða hagsmuni bæjarfélagsins
alls. Það þjónaði auðvaldinu.
Nýfundnalandshneyksíið
Annað dæmi, sem sýnir ljós-
lega, hvaða hættur felast í tak-
tnarkalausu einkaframtaki,
blasir nú við augum alþjóðar.
Það er hið svokallaða Ný-
fundnalandshneyksli, en sem
kunnugt er hefur útgerðarmað-
urinn Björgvin Bjarnason frá
ísafirði siglt fjórum bátum
vestur til Nýfundnalands, og
6ent áhafnirnar heim flugleið-
is án þess að greiða þeim nema
brot af kaupi.
Nú hafa þær fregnir borizt
hingað með blaðinú „St. Johns
Evening Telegram“,. sem gefið
er út í höfuðborg Nýfundna-
lahds,
að’ forsætisráðherra landsins
Iiafi í nýársræðn sinni fært
þjóðimii þær gleðifréttir, að
þangað værn komnir íslend-
ingar með fjögur traust-
byggð eikarskip, og ætluðu
þeii’ að kenna Nýfundna-
landsmönnum síldveiðar.
Síldin væri hin mikla gull-
náma íslendinga, og nú
gætu Nýl'undnalandsmenn
með hjálp Björgvins Bjarna
sonar onnað sér bær guíl-
kistur. — Það er þetta, sem
sjálfstæðismaðurinn Björg-
vín Bjarnason er að dunda
við, meðan sjómennirnir
bíða hér heima eftir kaupi
sínu fvrir starf á bátum
hans síðast liðið sumar.
Þetta dæmi sýnir, hvernig
einstakir auðmenn geta rokið
á milli landshluta og jafnvel i
tnilli landa með atvinnutækin, j
án þess að hugsa nokkuð um '
atvinnu þeirra manna, sem við
þau starfa. Bæjarútgerð getur
aldrei farið til Nýfundnalands
með skipín og sent sjómenn-
ina heim í flugvél kauplausa.
Jafnaðarmenn geta ómögulega
fyllzt mikilli hrifningu yfir
slíku ,,frelsi“ einstaklinganna
til að leika sér með atvinnu
og afkomu alþýðunnar. Þess
vegna er bæjarútgerð baráttu-
mál Alþýðuflokksins, og mun
halda áfram að vera það.
Ég vil að lokum taka það
fram, að þeir menn, sem standa
að Morgunblaðinu, hafa greið-
an aðgang að frásögnum blaðs-
ins í Nýfundnalandi um leið-
angur Björgvins, en Morgun-
blaðið stingur þessu undir stól
tins og flestu því, sem er óhag-
stætt auðmönnum og taröskur-
um.
og einkabíóið
Annað mál, sem Alþýðu-
flokkurinn htfur barizt mikið
fyrir, er bæjarrekstur kvik-
tnyndahúsa. Um þetta eru einn
íg til athyglisverð dæmi í land-
inu, þótt íhaldið í Reykjavík
etingi hausnum í sandinn og
þykist ekkert sjá.
í Hafnarfirði hafa jafnáðar-
' menn fyrir nokkrum árum
reist bæjarbíó, og þetta fyr-
irtæki er þegar búið að gefa
af sér rúmlega eina milljón
króna, sem hefur runnið til
byggingar elliheimilis og
fæðingardeildar. I Hafnar-
firði er einnig annað kvik-
myndahús, rekið af einstak-
Jing. Á sama tíma og Bæj-
arbíó hefur fært elliheimil-
inu rúmlega milljón krón-
ur, hefur þetta einkabíó
greitt rösklega 100 000 kr.
í skatta til bæjarins, eða
1/10 hluta.
Bömu sögu er að segja frá
Akranesi. Þar var það útgerð-
Örmaður, sem gaf bænum
kvikmyndahus, og þetta kvik-
inyndahús stendur undir veru-
legum hluta af byggingarkostn-
aði veglegs sjúkrahúss, sem
risið er þar í bæ.
Einnig í þessu máli gafst
íhaldinu 1 Reykjavík tækifæri
til þess að sýna hug sinn og
gera upp á milli hagsmuna
einsfakra auðmanna og bæjar-
búa í heild. Það var fyrir nokkr
um árum, er bænum stóð til
boða að kaupa eitt af kvik-
myndab’’sum bæjarins. En
íhaldið hikaði ekki. Það hafn-
aði kaupunum.
Ég hef nú bent á tvö greini-
!eg dæmi um það, hvaða mun-
ur er á stefnu jafnaðarmanna
og íhaldsmanna í bæjarmál-
um, og er af þessum dæmum
augljóst, að
stefna Alþýðuflokksins er
að vinna fyrir hag alþýðunn
ar, tryggja atvinnu og af-
komu hennar, — en stefna
íhaldsins er að vernda sér-
réttindi og hagsmuni ein
stakra manna.
En Sjálfstæðisflokkurinn
þjónar ekki herrum sínum á
þennan hátt einan. Hann
Jiefur áratugum saman farið
fcneð stjórn Reykjavíkurbæjar,
Dg hann hefur notað sér að-
fetöðu sfna til hins ýtrasta í
bágu auðvaldsins, — til þess að
verja hagsmuni þess.
Stjórnskipan Reykjavíkur er
í sluttu máli þannig, að taorg-
ararnir velja í almennum
Losningum bæjarstjórn, sem
oíðan kýs úr sínum hópi fimm
manna bæjaráð. Bæjarstjórn-
ín á að taka ákvarðanir um öll
hin stærri bæjarmál og marka
bá stefnu, sem stjórn bæjar-
ins fylgir. Bæjarráð tekur ýms-
ar þær ákvarðanir, sem bæjar-
ctjórn getur ekki átt við, og
fylgist með framkvæmd bæj-
armálanna. — Framkvæmda-
ctjórn bæjarins er svo í hönd-
um borgarstjórans, og er því
ekki lítilsvirði að í það starf
veljist dugandi maður, sem
gefur sig allan að starfinu.
Þessa stjórnskipan í Reykja-
vík er í framk.væmdinni hægt
að móta á ýmsan hátt. Það er
hægt að gera bæjarstjórnina,
hina kjörnu fulltrúa borgar-
anna, sterka og öfluga, en hafa
traustan og hlutlausan emb-
ættismann í stöðu borgarstjóra,
er framkvæmir ákvarðanir
bæjarstjórnar og bæjarraðs. Þá
er einnig hægt að hafa vold-
ugan borgarstjóra, sem sjálfur
tekur allar ákvarðanir ásamt
þeim ráðgjöfum, er honum
þóknast að leita til, en notar
síðan meirihluta bæjarstjórnar
til að samþykkja allt, sem hon-
um þóknast. !
íhaldið í Reykjavík, sem hef
ur ráðið lögum og lofum í bæj-
arstjórn í nærfellt þrjátíu ár,
hefur valið seinni kostinn og
byggt upp í Reykjavík öflugt
borgarstjóraveldi. i
Borgarstjórar íhaldsins
hafa allir verið valdir úr
innsta hring íhaldsins sjálfs,
og hafa því verið hinir
tryggustu pólitísku þjónar
auðvaldsins, sem stjórnar
Sjálfstæðisflokknum. Þeir
hafa í þessu mikilvæga emb-
ætti litið á það sem æðsta
hlutverk siít að tryggja og
halda við völdum íhaldsins
í Reykjavík.
Þeiij hafa veitt pólitískum gæð-
ingum feitar stöður hjá bæn-
um og jafnvel óbreyttir verka-
menn þora ekki annað en
ganga í sjálfstæðisfélögin til
þess að öðlast nokkra von um
fasta vinnu hjá bænum. Starfs
menn bæjarins, sumir hverjir,
eru notaðir til þess að bera
pólitísk áróðursrit út um bæ-
inn fyrir íhaldið og þannig
mætti lengi telja.
Borgarstjórar íhaldsins hafa
stundað borgarstjóraembættið
sem eins konar aukastarf við
hliðina á hinni pólitísku starf-
semi sinni. Þeir hafa setið á
þingi og hljóta því annað hvort
að vanrækja borgarstjóraemb-
ættið eða þingmennskuna —
of ekki hvort tveggja. Mun það
næstum einsdæmi í nágranna-
löndum okkar, að maður segi
ekki af sér þingmennsku, er
bann verður borgarstjóri, og
Reykjavík mundi eiga sína átta
þingmenn eftir sem áður, þótt
borgarstjórar íhaldsins gæfu
sér tíma til að stjórna bænum
og slepptu þingmennskunni.
En íhaldið lítur öðru vísi á
þetta. Borgarstjóraembættið
er í augum þess feitasti póli-
iíski bitlingur landsins og lítið
meira en stökkpallur fyrir
gæðinga Sjálfstæðsiflokksins á
leið þeirra upp á stjörnuhim-
Ln landsmálanna.
Borgarstjórar íhaldsins hafa
— með blessun ráðamanna
Sjálfstæðisflokksins ■— verið
nær einráðir. Fulltrúar íhalds-
ins í bæjarstjórn eru eins og
pólitískar brúður, sem lítið
gera annað en að rétta upp
höndina, þegar borgarstjóran-
um þóknast. Það er sjaldgæft
að þessir bæjarfulltrúar, aðrir
en borgarstjórinn einn-, taki til
máls í bæjarstjórn, og enn þá
sjaldgæfara að þeir leggi fram
sjálfstæðar tillögur. Allar á-
kvarðanir um bæjarmál koma
að ofan, frá borgarstjóranum
og húsbændum bans, auðvald-
inu í Sjálfstæðisflokknum.
Ný íslenzk framleiðsla:
framleiddur úr nýjum íslenzkum tómötum. -— Safa þenn-
an má nota bæði til drykkjar og í spur eftir vild.
Rejnið hinn holla, íslenzka tómatsafa.
— Fæst í næstu búð —
SÖLUFÉLAG GARÐYRKJUMANNA
— Sími 5836 —
Það er þessi einokunarað-
Aaða, sem hefur leitt íhaldið
til þess að líta á Reykjavík
cem einhverja einkaeign. Það
sr þessi aðstaða, sem leiðir
íhaldið til þess að revna að
hræða Reykvíkinga með þeirri
fjarstæðu, að hér muni allt
falla í rúst, ef íhaldið missir
völdin. Ekkert er fiarr sanni.
Þvert á móti mundi það hin
mesta landhreinsun, ef opnað-
r væru gluggar og hreint loft
fengi að leika um stjórnarset-
ar Reykjavíkur, þaj' sem íhald-.
ir5 heldur að það eigi að sitja
að eilífu.
Reykvíkingar hugsa mik-
ið um það, hver verði borg-
arstjóri, ef íhaldið missir
meirihluta sinn. Það er
mesti misskilningur að
halda, að Reykjavík stanai
eða falli á þessu eina atriði.
Við skulum minnast þess,
að bæjarstjórn mun, ef cin-
okun íhaldsins verður af-
létt, verða frjálsari til að
taka sínar ákvarðanir eftir
málefnunum einum, og bæj-
arráð mun eftir sem áður
fylgjast stöðugt með fram-
kvæmd bæjarmálanna á
fundum sínum. Og loksins
þetta: enda þótt illa gengi
að ná samkomulagi um póli-
tískan borgarstjóra, þá er
það ekkert skilyrði fyrir á-
framhaldandi velmegun
Reykjavíkur, að borgar-
stjórinn sé endilega jiólitísk-
ur gæðingur úr einhverjum
flokkanna. Það eru fleiri
leiðir til í því máli, til dæm-
is sú, að finna hlutlausan
og duglegan embættismann
til að taka að sér embæíti
borgarstjóra,
°g hygg ég, að sú skipan mundi
hafa marga kosti fram yfir
núverandi skipulag. Það er
óhætt að fullyrða, að í Reykja-
vík er til hópur dugandi
manna, sem gæti rækt starf
•borgarstjóra betur en hinir
pólitísku gæðingar íhaldsins
bafa gert það. Ef til vill verð-
or þetta lausnin eftir kosning-
ar, þegar íhaldið he'fur tapa'ð
völdum.
Þriðja leiðin miiii fveggja öfga
Þróun stjórnmálanna hér í
Reykjavík hefur undanfarin ár
borizt inn á stórhættulegar
brautir. Tveir öfgaflokkar,
íhaldið til hægri og kommún-
istar til vinstri, hafa náð hér
cterkri fótfestu, og keppast
þeir um að telja Reykvíking- ;
um trú um, að hér sé ekki um
nema þá tvo að velja. j
En Reykvíkingar trúa því
ekki, að þeir eigi ekki um
annað að velja en leppa auð (
valdsins annars vegar og
leppa Moskvuvaldsins hins j
vegar. Hér er til hii% þriðja
Ieið, og þá leið vísar Alþýðu j
flokkurinn. Hér er þörf á
sterkum lýðræðisflokki, sem j
er ekki þjónn peningavalds-
ins. Hér er þörf á sterkum
sósíalistískum flokki. sem
cr ekki þjónn erlends of-
beldis.
Báðir þessir öfgaflokkar ráð
ast harðlega á Alþýðuflokkinn.
Kommúnistar reyna að breiða
út þann róg, að Alþýðuflokk-
urinn berjist ekki gegn íhald-
inu í landinu. Samsteypustjórn
ir undanfarinna ára hafa að
vísu leitt til þess, að bæði Al-
þýðuflokkurinn og kommúnist-
ar hafa orðið að sitja í ríkis-
ctjórn með íhaldinu. En þess
ckyldu menn minnast, að Al-
býðuflokkurinri var búinn að
berjast gegn íhaldi og auðvaldi j
í þessu landi í 15 ár, áður en
kommúnistaflokkur var fyrst
stofnaður hér, að Alþýðuflokk-
urinn berst enn gegn íhaldinu
og mun gera það árum saman
eftir að kommúnisminn hefur
verið þurrkaður út hér á landi.
Og íhaldið ræðst á Alþýðu-
flokkinn af því að hann er
sósíalistískur flokkur, og seg-
ir, að í baráttunni gegn komm-
únistum sé engum treystandi
nema Sjálfstæðisflokknuin.
Menn skyldu þó muna, að nú
í þessari kosningabaráttu
standa íhaldið og kommúnistar
saman gegn Alþýðuflokknum í
bæjum eins og ísafirði og
Hafnarfirði. Menn skyldu
muna, að Alþýðuflokkurinn
barðist gegn kommúnistum,
meðan íhaldið og Morgunblað-
ið voru að daðra við nazista og
studdu kommúnista á margvís-
legan hátt gegn Alþýðuflokkn-
um.
. . Alþýðuflokkurinn vísar
hina þriðju Teið á milli
þessara tveggja öfga, í-
haldsins og kommúnista.
Reykvíkingar geta nú sýnt
andúð sína á sérhagsn:un-
um íhaldsins og ofbeldi
kommúnista með því að'
fylkja sér um Alþýðu-
flokkinn r.g veita honum
oddaaðstöðu í bæjarstjórn-
inni, sem kosin verður á
sunnudaginn.
Rallagnir
Véla- og raftækjaverzlun
Tryggvagötu 23.
Sími 91279.