Alþýðublaðið - 09.02.1950, Blaðsíða 4

i
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 9. febrúar 1950-
íítgefantli: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4091, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alftýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
á Isafirði
KOMMÚNISTAR eru stund-
um að brigzla öðrum um það
að vera ,,aðstoðaríhald“. Sjálfir
hafa þeir þó frá því fyrsta verið
stoð og stytta íhaldsins hér á
landi, sundrungarsveppurinn í
verkalýðshreyfingunni, sem
dregið hefur úr vexti hennar
og skapað íhaldinu þannig að-
stöðu til þess að halda óeðlilega
miklum völdum með þjóðinni.
En þó að þetta sé sannleikur-
inn um kommúnista og flokk
þeirra yfirleitt, þá er það hvorki
alls staðar né alltaf, sem þeir
eru eins opinberir að, því að
vera slíkt aðstoðaríhald og þeir
eru það nú á ísafirði. í frétt,
sem Alþýðublaðið flutti þaðan
í gær, var á það bent, að enginn
efi væri á því, að íhaldið hefði
við hinar nýafstöðnu bæjar-
stjórnarkosningar beinlínis lán-
að kommúnistum atkvæði til
þess að tryggja það, að einn
kommúnisti kæmist í bæjar-
stjórn; en undir því voru áfram
haldandi völd íhaldsins á Isa-
firði komin.
Atkvæðatölur íhaldsins og
kommúnista á ísafirði við al-
þingiskosningarnar í haust og
við bæjarstjómarkosningarnar
tala í þessu efni alveg ótvíræðu
máli. Sameiginlega fengu þess-
ir flokkar 731 atkvæði í haust,
en 732 atkvæði við bæjarstjórn
arkosningarnar; en með því at-
kvæðamagni, sem komúnistar
fengu í haust, hefðu þeir engan
mann fengið kjörinn í bæjar-
stjórn. Við bæjarstjórnarkosn-
ingarnar varð hins vegar sú til-
Jfærsla á atkvæðum milli íhalds
ins og kommúnista, að íhaldið
fékk 31 atkvæði færra en í
haust, en kommúnistar 32 at-
kvæðum fleiri; og það réði úr-
slitum. Kommúnistar fengu
einn mann kjörinn í bæjar-
stjórn og oddaaðstöðu í henni,
eins og þeir fengu fyrir fjórum
árum ag hafa síðan notað til
þess að tryggja valdaaðstöðu í-
haldsins á ísafirði.
Það leynir sér svo sem ekki,
hvað hér hefur farið fram: í-
haldið hefur beinlínis lánað
kommúnistum rúm 30 atkvæði
við bæjarstjórnarkosningarnar
til þess að tryggja kosningu
eins kommúnista í bæjarstjórn
og sjálfu sér þar með áfram-
haldandi meirihluta í henni!
Þessir tveir flokkar voru líka
ekki Iengi að skríða saman aft-
ur að kosningunum loknum.
Strax.þegar hin nýja bæjar-
stjórn kom saman á fyrsta fund
sinn í fyrrakvöld, var samvinn-
an aftur í lagi og kommúnista-
fullt'rúinn kominn inn í hlut-
verk sitt sem aðstoðaríhald
stóra íhaldsins; en fyrir það var
ha.nn líka gerður að öðrum
varaforseta bæjarstjórnar og
vafalaust munu flokksbræður
hans fá ýmsa bitlinga að laun-
um.
Það hefur greinilega ekki
verið nema loddaraleikur, að
kommúnistar þóttust, áour en
bæjarstjórnin kom saman á
fund, vera í nokkrum vafa um
það, hjá hvorum flokknum þeir
ættu að leita samstarfs, íhald-
inu eða Alþýðuflokknum; því að
þótt viðræður með þeim og Al-
þýðuflokknum leiddu í ljós, að
lítið bæri þar á milli um bæjar-
málefnin, tóku þeir þá ákvörð-
un, að halda samstarfinu við
íhaldið áfram. Mun það og
vafalítið rétt tilgáta, sem fram
kom í frétt Alþýðublaðsins frá
ísafirði í gær, að viðræður
kommúnista við alþýðuflokks-
menn hafi verið til þess eins
ætlaðar, að bæta aðstöðu kom-
múnista í hrossakaupum við í-
haldið um stöður og bitlinga.
Hitt hefur sjálfsagt aldrei að
þeim flökrað að bregðast hlut-
verki sínu sem aðstoðaríhald á
ísafirði.
Það situr á slíkum mönnum,
eða hitt þó heldur, að vera að
brigzla öðrum-flokkum um það
að vera aðstoðaríhald!
Piagg, sem fekur
af öll ÍYÍmæil
TVÖ BLÖÐ höfuðstaðárins
birtu í gær nýtt „innlegg“ í
hið umrædda mál séra Péturs
Magnússonar frá Vallanesi.
Var það eins konar greinar-
gerð frá lögregluþjóni saka-
dómara, Guðmundi Arngríms-
syni, sem birt var í Þjóðvilj-
anum og Tímanum, en önnur
blöð munu ekki hafa talið birt-
ingarhæfa.
Um þetta plagg Guðmundar
Arngrímssonar er óþarft að
fara mörgum orðum; því að
hafi nokkur efast um það, eftir
að fregnir bárust af hinni lög-
lausu handtöku séra Péturs
Magnússonar, að þessi maður
væri óhæfur til þess að vera
laganna vörður, mun enginn
nú geta efast um það lengur,
eftir að hafa lesið „innlegg"
hans.
Bandaríkin repa
ekki al' ná sam-
komulag! við
Rússa um kjarn-
orkumálln
ACHESON, utanríkismála-
ráðlierra Bandaríkjanna, lýsti
yfir því ,á blaðamannafundi í
Washington í gær, að Banda-
ríkjastjórn væri nú sem hingað
til reiðubúin að ræða afvopn-
unarmálin við Rússa, en myndi
ekki reyna frekari tilraunir til
að ná samkomul: | i við þá um
kjarnorkumálin, þar eð allar
slíkar tilraunir hefðu farið út
um þúfur til þessa og engar
líkur virtust á því, að valdhaf-
arnir í Moskvu hefðu breytt
um skoðun.
Lét Acheson svo Um mælt,
að því öflugri sem Bandaríkin
væru, þeim mun traustari stoð
yrðu þau friðinum í heiminum.
Benti hann á, að sérhver und-
anlátssemi væri veikleikamerki
að dómi Rússa, og þess vegna
bæri að sýna þeim alvöyu og
festu.
Mennfaskólðleikurinn
frumsýndur
annað kvöld
MENNTASKLALEIKURINN
1950 verður frumsýndur í Iðnó
á föstudagskvöldið klukkan 8.
Nefnist leikritið „Stjórnvitri
leirkerasmiðurinn“ og er eftir
Ludvig Holberg.
Leikstjóri er Baldvin Hall-
dórsson.
Sársaukabarnið. — Þjóðleikhúsið. — Þegar það
er komið upp og tekur til starfa. — Hlutverkið.
— Leikritasamkeppnin. — Ásóknin í frum-
svninfraririða.
ÞAÐ MÁ SEGJA, að Þjóð-
leikhúsið sé okkar sársauka-
barn. Engar áætlanir hafa stað-
izt um byggingu þess eða úíbún-
að, og fullyrða má að enginn sé
fyllilega ánægður .með stað-
setningu þess. Með síðasta at-
riðið verður enginn ánægður
fyrr en búið er að rífa hús í ná-
grenni þess og opna því útsýn til
allra átta. En hvað öðru viðvík-
ur skulum við vona að þegar
það er fullbúið og á að taka til
starfa gleymist erfiðleikarnir,
sem liðnir eru við að koma því á
legg og við verðum stoltir af
manndómi þess og glæsileik.
ÞAÐ ER MEIRI viðburður en
ég held að almenningur geri sér
ljóst, þegar Þjóðleikhúsið tekur
til starfa. Um leið verður brotið
blað í listasögu okkar og sköpuð
skilyrði fyrir vaxandi listastarf-
semi í larídniu. Það sr ekki
vegna þess að leiklist höfuðstað-
arins fái nýtt veglegt hús til um-
ráða, heldur miklu fremur af
þvi að lög um þjóðleikhús kom-
ast til framkvæmda og að þá
vex þjóðarhreyfing um leiklist-
ina.
ALLMIKIÐ er nú rætt um
starfsemi þjóðleikhússins fyrir
þjóðarheildina. Um það skrifaði
ég margt og xnikið fyrir nokkr-
um árum. Það er vitanlega
skylda þjóðleikhússins að veita
allri leiklistarstarfsemi í land-
inu forustu, að vera leiðbeinandi
og hjálparhella leikfélaga og
leikhópa um land allt, að halda
uppi námskeiðum og kennslu í
leiklist, að láta I té búninga,
tjöld og önnuí gögn svo að leik-
list geti blómgazt víða um land
og að sjá svo um að lítil og
dreifð leikfélög skorti ekki við-
fangsefni.
ÉG TEL, eins og ég hef áður
sagt, að það sé mikils virði fyrir
höfuðstaðarbúa að fá þjóðleik-
húsið, en ég tel það ekki minna
virði fyrir þjóðina í heild, því
að það á að vera miðstöð leik-
starfseminnar og út frá þeirri
miðstöð eiga að ganga straum-
arnir um landið allt. Við skulum
vona að öllum þeim, sem eiga að
stjórna starfsemi leikhússins, sé
þetta ljóst. Það á að verða þjóð-
leikhús í orðsins fyllstu merk-
'ingu.
ÞAÐ HEFUR KOMIÐ nokk-
uð á óvart hve mörg leikrit
bárust í leikritasamkeppni
þjóðleikhússins, og grunur minn
er sá, að þar mundi kenna
margra grasa og öll séu ekki
upp á marga fiska, því að satt
bezt að segja höfum við íslend-
ingar aldrei staðið framarlega í
þeirri eðlu kúnst að kunna að
búa til leikrit, við höfum í raun
og veru átt eitt mikið leikrita-
skáld, Jóhann Sigurjónsson. En
ef til vill vékur þjóðleikhúsið
nýja list meðal okkar, ef til vill
förum við nú að eignast fleiri og
betri leikritaskáld.
Hneykslið verður verra og verra
I HVERT SKIPTI, sem frekari
upplýsingar um Nýfundna-
landshneykslið sjá dagsins
Ijós, verður mál Björgvins
Bjarnasonar flóknara, erfið-
ara viðfangs og ógeðslegra á
allan hátt. Fregn Alþýðu-
blaðsins í gær þess eínis, að
Björgvin sé nú búinn að setja
skilyrði fyrir því, að hann
greiði skuldir sínar hér heima,
hafa vakið furðu manna,
enda er ósvífni mansins með
endemum, og þykir þetta að
vonum gefa enn betur tilefni
til þess, að gripið sé í taum-
ana, Björgvin og bátar hans
sendir heim og slíkir atburðir
fyrirbyggðir í framtíðinni.
ÞAÐ ER ÓNEITANLEGT, að
Björgvin Bjarnason hefur
með hinni frekjulegu fram-
komu sinni og flótta héðan
með skipin valdið miklum
erfiðleikum. Nú segist hann
skulu . greiða sjómönnum
kaup sitt, ef hann fái útflutn-
ingsleyfi fyrir skipunum
fjórum. Það er ekki lítil ó-
svífni að setja skilyrði fyrir
því, að skuldir séu greiddar.
En 'þó hefur Björgvin með
flótta sínum komið sér þann-
ig fyrir, að menn hér heima
eiga um það tvennt að velja,
að sjómennirnir fái þegar
kaup sitt og Nýfundnalands-
menn skipin, eða að íslend-
ingar haldi skipunum, og sió-
mennrinir verði enn að bíða
um óákveðinn tíma eftir
kaupinu. Ef Björgvin verður
neitað um útflutningsleyfi
fyrir skipunum (sem sjálfsagt
verður að telja), fellur það ó-
neitanlega í hlut einhverra
aðila hér heima að sigla skip-
unum heim og bera af því
kostnað, sem vafalaust verður
mikill.
ÞAÐ ER EKKI fyrir leikmenn
að komast til botns í hinni
lagalegu hlið þessa máls.
Menn spyrja, hvort ekki sé
bannaður útflutningur á ,
skipum frá íslandi. Svo mun '
vera, en bátar Björgvins eru !
enn skráðir á ísafirði og hafa
því löglega ekki verið fluttir I
út. Það eru tveir til þri'r ís- I
lendingar á hverjum, og þeir !
sigla undir íslenzkum fánum. |
Menn spyrja, hvort ríkis- '
stjórnin geti ekki kallað
Björgvin heim. Hún getur
beðið hann að koma heim, en
hún getur ekki fengið erlenda
ríkisstjórn til að framselja
hann, nema hann hafi verið
dæmdur sekur hér heima utn
glæpsamlegt athæfi; en sam-
kvæmt lagaskilningi er ekki
allt það „glæpramlegt“, sem
er refsivert. Þannig mætti
lengi telja erfiðleikana í
sambandi við þetta mál, sem
allir virðast gera Björgvin
þetta glæfraspil auðveldara.
ALÞINGI verður að taka þetta
mál til meðferðar. Það ætti
að skora á ríkisstjórnina að
veita alls ekki útflutnings-
leyfi fyrir bátunum, og leyfa
henni að verja fé til þess að
ná bátunum heim, ef ekki er
hægt að fá þá heim á annan
hátí. Það verður að taka á
þessu máli með þeirri hörku,
að slík hneyksli endurtaki sig
ekki.
UMRÆÐUR UM MÁL ÞETTA
hafa orðið miklar hér á landi.
Má vel sjá, hvernig hugsunar-
háttur manna er á bví, hvern-
\rs þeir líta á framkomu
Björgvins. Einn hóþur manna
telur, að Björgvin hafi sýnt
áræði og sjálfsbjafgarvið-
leitni, sem sé aðdáunarverð,
og eigi vissulega að vera frjáls
til að fara með skip sín hvert
sem hann vill. Amiar hópur
telur. að. hann hafi engan rétt
til að rjúka burt með atvinnu-
tæki landsmanna, og fram-
korna hans öll sé hnéykslan-
legt brask með atvinnu alþýð-
unnar, og hið hættulegasta
fordæmi.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ fylgir seinni
hópnum. Þeir, sem þannig
hugsa, hugsa um hag alþýð-
unnar fyrst — hugsa eins og
•jafnaðarmenn.
ÞAÐ ER eins og það sé útsala
eða svartur markaður með illfá-
anlega vöru hjá þjóðleikhúsinu.
Ásókn manna í frumsýningarað-
göngumiða er furðulega mikil
og er hér fyrst og fremst um
fordild að ræða. Sumir virðast
þó ekki hafa áttað sig á þessu og
vera nú farnir að afþakka frum-
sýninfarmiða, en nógir. eru eftir
til þess að valda óánægju og
ekki öfunda ég þjóðleikhús-
stjóra og starfsfólk hans af því
að skilja sauðina fró höfrunum.
Hannes á horninu.
Hann les
_ Alþýðublaðið