Alþýðublaðið - 10.07.1951, Blaðsíða 5

1
Þriðjudagur 10. júlí 1951.
ALMÐUBLAÐIÐ
■r •
Gylfi Þ, Gíslason:
mfinna iafnaðar
J AFN AÐ ARMANN AHRE YF-
INGIN er alþjóðleg eins og auð
valdsstefnan og einræðishyggj-
an, sem hún berst gegn. Á síð-
ari hluta 18. aldar urðu miklar
brevtingar á atvinnuháttum
í Vestur-Evrópu. Iðnbyltingin
svonefnda gerbreytti fram-
leiðsluaðferðum og samgöngu-
skilyrðurn, atvinnu- og vc.rzl'
unarfrelsi ruddi sór til rúms,
framtak einstaklingsins átti að
móta atvinnulífið og frjá*-; sam
keppni að ríkja. Hagkerfið, sem
segia má, að hafi verið fullmót-
að í Vestur-Evrópu og Norður-
Ameríku í lok 18. aldar, var
nefnt auðvaidsskinulag eða
kapítalismi. Á bernskuskeiði
þess urðu miklar framíarir
samhliða því, að þaö þroskað-
ist. En á því voru einnig ógn-
þrungnar skuggahliðar. Hin
nýia stétt, sem fæðst hafði rneð
auðvaldsskipulaginu, verkaTýðs
sféttin í bæjunum, bjó við
hörmuleg kjör. Kaupgjald i iðn
aðinum var svo lágt, að það
hrökk tæplega fyrir brýnustu
nauðsynjum. Vinnutíminn var
oft 14—16 stundir í sólarhring,
og konur og börn þræluðu jafnt
sem karlar. Verkalýðurinn bjó
í hreysum og barðist við sjúk-
dóma. Hann lifði öinurlegu lífi.
Þá varð jafnaðarstefnan til,
sem andóf gegn þessu ástandi
og hugsjón um nýtt þjóðfélag
og betra. Hugsjónin um þjóðfé-
lag, þar sem allir menn séu
írjálsir og jafnir, vinni saman
eins og bræður og eigi sameigin
•lega öll gæði, er gömul, líklega
jafngömul sjálfu manúkyni. En
ranglæti og miskunnarleysi auð
valdsskipulagsins veitti henni
byr undir báða vængi og varð
til þess, að æ fleiri fóru að velta
því fyrir sér, hvernig slíkt þjóð
félag ætti að skipuleggja og
hvernig ætti að koma því á.
Þannig varð smám saman til
kenningin um að koma á frclsi,
jafnrétti og bræðralagi með því
að taka upp sameign á mikil-
vægustu framleiðslutækjunum
og síðar að láta skipulagðan
þjóðarbúskap leysa skipulags-
leysi einkarekstursins aí hólmi.
Þessi stefna var nefnd jafnað-
arstefna, sósíalismi.
Formælendur hennar kvöddu
sér hljóðs í ýmsum löndum, á
Frakklandi, Þýzkalandi. Éng-
landi og víðar. Verkamenn
höfðu myndað með sér samtök
til eflingar hagsmunum sínum,
verkalýðsfélög. H’nar nýju
kenningar fengu góðan hijóm-
grunn innan þeirra. Og þar
kom, að fylgismenn þeirra í
mörgum löndum bundust sam-
tökum til þess að stuðla að
framgangi þeirra.
FYRSTA ALÞJÓÐA-
SAMBANDIÐ
Fyrsta alþjóðasamband verka
manna var stofnað 1864. Pól-
verjar höfðu gert uþpreisn
gegn rússneska keisaraveldinu,
og hpfðu frjálslyndir mehn um
gjörva’.la Evrópu samúð með
þeim. Átti málstaður þeirra
einkum miklu fylgi að fagna
innan verkalýðshreyíingarinn-
ar. Á Englandi og Frakklandi
lýstu verkamannafundir stuðn-
ingi við Pólverja. Og sumarið
1863 var haldinn r/þjóðafundur
í Lundúnum, þar sem margir
verkamenn töluðu máli Pól-
verja. í kjölfar þess fundar hitt
ust fulltrúar frá verkamannafé
lögum á Englandi og megin-
GYLFl Þ. GÍSLASON, ritari Alþýðuflokksins, hefur
í tilefni af endurreisn alþjó'ðasambands jafnaðarinanna
skrifað tvær greinar uni a’þjóðasamstarf jafnaðarmanna
fyrr og nú; og birtist fyrri greinin í blaðinu í dag.
Síðari greinin, sem nefnist „Endurreisn alþjóðasambands
jafnaðarmanna og hugsjón jafnaðarsíefnunnar“, mun
vei'ða birt í blaðinu á fimmtudaginn.
landinu til viðræðna um sam-
vinnu og samstarf. Ári síear
var kvatt til mikils fundar í
Lundúnum, og samþykkti hann
stofnun alþjóðasambands verka
manna. Á þeim fundi var Karl
Marx, og samdi hann stefnu-
skrárávarp sambandsins. •—
Fyrsta þing þess var haldið í
Genf tveim árum síðar. Vakti
það mikla athygli, og óx sam-
bandinu fljótJega fiskur um
hrygg. Voru í því verkalýðsíé-
lög og jafnaðarmannaflokkar á
Frakklandi, Þý.zkalandi. Eng-
landi, Belgíu, Sviss, Ítalíu,
Spáni, Portúgal og Bandaríkj-
unum.
Það átti sér þó ekki lansan
aldur. Styrjöld Frakka og Þjóð
verja olli nokkru sundurlyndi
imjan sambandsins. Deilur um
afstöðuna til Parísarkommún.
unnar urðu þess valdandi, að
ensk verkalýðsfélög sögðu skil-
ið við það, en bað haíði að und-
irlagi Marx lýst stuðningi sín-
um við hana. Þegar hún hafði
verið brotin k bak aftur, hófust,
víða um lönd ofsóknir pesn
verkalýðsfélögum, os veiktu
þær alþjóðasambandið mjög.
Innan þess hófust og hatramur
deilur milli Karls Marx og
Mikaels Bakúníns, en hinn síð-
arnefndi var stjórnleysingi,
sem mikil áhrif haíði innan
verkalýðshreyfingarinnar. —
Varð allt þetta tij þess að iama
sambandið, og var það að síð-
ustu lagt formlega mður 1876.
Það hpfði ekk’. starfað nema
rúman áratug, en starf bess var
engu síður mikilvægt, því að
það átti úrýgstaú þátt í þvi,
að yerkaiýð.slireyfingin
gerði málstað jafnaðarsteín-
unnar að sínum málstað.
Þau bönd, sem þá vorn knýtt
milli jafnaðarmannalireyf-
ingarinnar og verkalýðs-
hreyfingarinnar, reyndust
báðum hreyfingunam bin
mesta lyftistöng og haía
aldrei rofnað síðan.
ANNAÐ AI.ÞJÓÐA-
SAHBANDIÐ
Ýmsar tilraumr voru bráð-
lega gerðar til þess að endur-
reisa alþjóðasambandið. Árið
1889 gengust þýzkir jafnaðar-
menn fyrir því. að haldinn var
alþjóðafundur í París, og var
þar samþ"kkt að stofna alþjóða
samtök, er hlutu nafnið annað
alþjóðasambandið. í fyrstunni
átti stjórnleysisstefnan nokkra
íormælendur innan samtak-
anna, en þeim var vísað á brott
úr sambandinu eftlr nokkrar
dedur. Hins Veeár gætti brátt
skoðanamunay milli þeirra. sem
v.'ldu vinna að framgangi jafn-
aðarstefnunnar á vegum lýð-
ræðis og bihgræðis. og hinna. er
töldu st’órnarbyltingu nauðsvn
lega og vildu haga starfsaðferð-
urr. í samræmi við það. TJm það
TTar og mjög rætt. hvort jafn-
aðarmenn ættu að taka þátt í
'íkisstjórhuna meö fulltrúum
borgaraflokka tii þess að koma
"rarri ejnstökum umbótamálum.
Þá lét alþjóðasambandið og
baráttun geg.i ófriði mjög til
sín taka. Það markaði hins
vegar aldrei skýra afstöðu til
þess, hvað jafnaíarmannaflokk
ar og verkalýðsféiög skyldu
hafast að, ef ófrióur brytist út.
Því fór sem fór, e:’ heimsstyrj-
öldin fyrrý skall á 1914. í Þýzka
jafnaðármannafldkknum, sem
var forustuflokkur innan al-
þ j ó ðasamband sihs, reyndist
meirihluti fyrir því að greíða at
kvæði með fjárveitingum til j
stríðsins. Flokkurinn lýsti að i
vísu yfir andstöðú við heims- 1
veldisstefnuna, sem væri undir
rót styrjaldarinnar, og lýsti sig
andvígan öllum landvinning-
um. En þar eð striðið væri skoll
ið á, vi'ði flokkurinn að stuðla
að sigri þjóðar "innar og sam-
þvkkti því fjá-yeitíngar 111
stríðsins. Sams kona" afstóðu
tóku iafnaðarmannaflokkar og
verka’vðshrevfing. ■ anharra
stvrialdarbióða os liðaðist al-
þjóðasambandið þannig sund-
ur.
Innan jafraðarmanna- o<?
verkalýðshrevfmga" hir.ra
ýmsu stv-íaldarbióða gæfti
margra sjónarrhjða. meðan á
stvrjöldinni stóð. Vildu sumir
stuðla að pfm skiótustum 02 al-
gerustum sigri sír.s lands, aðrir
vinna að því. að friður yrði
saminn sem fyrst og eru a'ðrir
töldu hreyfinguná ekki hafa
gert skvldu sína er striðið
brauzt út, og vildu hagnýta
Styrjaldarástandið til þess að
ná völdum. Ýmsir. sem andvíg-
ir voru þeirri stefnu, sem ofan
á hafði orðið, komu saman ti’l
fundar í /immerwald í Sviss
haustið 1915, en ekki var þó
stofnað nýtt albjóða^amband,
þótt komið hefði það til orða.
ENDURREISN ANNAES
ALÞJÓÐASAMBANDSINS
Að heimsstyriöldinni lokinni
var hins vegar hafizt handa um
endurreisn albióðasambands-
ins. í febrúar 1919 var haldin
ráðstefna í Bern, og hafði öll-
um jafnaðarmannaflokkum og
verkalýðssamböndum verið
boðið að senda þangað fuiltrúa.
En nú varð örlagaríkur sá skoð
anamunur, sem _ lengi hafði
gætt innan hreyfingárinnar
varðandi baráttuaðferöir og
leiðir til valdatöku. Þessi sköð-
anamunur hafði á síðustu árum
stríðsins valdið bemum klofn-
ingi í jafnaðarmannahreyíing-
unni. Rússneskir bolsévíkar
höfðu náð völdum í sínar hend-
ur með stjórnarbyltingu. og í
ýmsum öðrum löndum Evrópu
höfðu orðið stjórnarbyltingar.
Innan jafnaðarmannahreyfing-
arinnar gætti beirrar skoðunar.
að jafnaðarmenn ættu alls stað
ar að fylgia fordæmi rúss-
neskra verkamanna cs bænda
og efna til stiórnarbv'tlngar.
Þeir. sem bessar skoðanir að-
hvlltust. höfðu .sums staðar k'of
ið jafnaðarmannaflpkkana og
mvndað kómwiii'^afnltlta.
Sendu be;r ekki fulltrúa til
Bern. Ráðstefnurnar þav urðu
tvær. armars vegar jafnaðár-
mannaráðstefna og hins vegar
Köíd borð og I
hetfur veizlumðtur. !
Síld & Fiskur.
Smuri brauð.
cejp
hxké I
Ódvrast og bezt. Vmsam-
legast pantið með fyrir-
vara.
'matbarinn
Lækjargötu fi.
Sími 80340.
verkaíýðsráðstefna. .Hina fyrr-
nefndu sátu fulltrúar frá 26
löndum og var hinn kunni leið-
togi sænskra jafnaðarmanna,
Iíjalmar Branting, forseti henn
ar. Ráðstefnan lýsti fy'gi sínu
við jafnaðarstefnu á vegum
iýðræðis, þótt byltingarstjórn
bolsévíka á Rúslandi væri að
vísu ekki fordæmd, enda væntu
forvígismenn ráðsteínunnar
þess, gð alþjóðahreyfingin
klofnaði ekki. Það fór þó á aðra
Jund.
JAFNAÐARMANNA- '
HREYFINGIN KLOFNAR
Þegar eftir að boðað hafði
verið til ráðstefnunnar í Bern,
boðuðu rússneskir bolsévíkar til
alþjóðaráðstefnu í Moskvu, að
því er þeir sögðu í framhaldi af
Zimmerwaldhreyfingunni, og
var þriðja alþjóðasambandið
stofnað þar skömmu eftir að
annað alþjóðasambandið var
endurreist í Bern. Þetta al-
þjóðasamband hvatti ti] heims-
byltingar í því skyni að koma á
alræði öreiganna.
Hin alþjóðlega jafnaðar-
mannahreyfing var klofín.
Annars vegar voru lýðræðis-
jafnaðarmenn innan annars
alþjóðasambandsins. Hins
vegar voru kommúnistai* inn
an þriðja alþjóðasambands-
ins. Síðan hafa jafnaðar-
menn orðið að berjast á
tvennum vígstöðvum, gegn
auðvaldi og kommúnisma.
Skipulag jafnaðarmannasam
band.sins var ekki mjög ríg-
skorðað. Það var fyrst og
fremst vettvangúr umræðna
um sameiginleg vandamál jafn
aðarmanna í öllum löndum og
Framh. á 7. síðu.
TEKKNESKAR
herra-skyrfur
hvítar, einlitar og röndóttar, ennfremur smóking-
og kjólskyrtur, tilheyrandi flibbar, slaufur og
bindisslifsi. Gegn leyfum. — Fallegar vörur. —
, Ný sýnishorn. — Fljót afgreiðsla.
UMBOÐ:
Björn Krisljánsson, heildverzlun.
Austurstræti 14.
Sími 1687.
,nn-