Alþýðublaðið - 28.07.1951, Qupperneq 5

Laugardágur 28. julí 1951.
ALÞÝt)t/BLAÐÍÐ
D
væmdir
heflasf væ
Áburðarframíeiðslan mun spara
mikinn gjaldeyri og geíur afíað
gjaldeyristekna í framtíðinni
LEITAÐ HEFUR NÚ VERIÐ TILBOÐA í uí-
vegun sements og ýmkskonár byggir. 'jaref.n is til
áburðarverksmiðjunnar, sem reisa' á einhvers staðar
hér í nágrenninu á næstu árum. Má gera ráð fyrir,
að endanleg ákvörðun um stað fyrir verfemiðiuna
verði birt, og byrjunar framkvæmdir h.afnar innan
sfcamms.
es* ni<r Mja®
|«p|1 m%
á ViöLi L. MJt L Ka -j.
Áætlað er, aS áburðarverk-
smiðjan kosti fullgerð um 70
milljónir króna, og er við
Ihana mikill kostnaður, sem
greiöa verður í erlendum gj-
aldeyi-i. Mikill fjöldi manna
fær Saílvinnu v'|5 byggingu
hennar, en um 30 manns
mun vinna við sjálfa áburð-
arframleiðsluna, eftir að verk
smiðjan er tekin til starfa.
Hún á að framleiða köfnun-
arfengisáburð, en það en sú
íegund áburðar, sem mest
þörf er fyrir.Ætíazt er til, að
verksmiðjan verði fullgerð
árið 1953.
HÓFST FYRST í ÞÝZKA-
LANDI.
Framleinðsla tilbúins áburð-
ar hófst fyrst í Þýzkalandi, um
aldamótin síðustu. Er sú að-
ferð við framleiðsluna, sem þá
var fundin upp notuð enn í
dag’, en hefur tekið ýmsum
breytingum til bóta, þótt ekki
hafi hún gerbreytzt.
Síðustu árin hefur fram-
lei'ðs(Ian hvergi nærri fulil-
nægt eftirspurninni. Jókst
efJjjþjn-irnin um 44% síð-
asta áratug og fyrir þrem ár-
um var talið, að eina milljón
tonna vantaði til þess, að all-
ir gætu fengið eins mikið
magn og þeir vildu.
FYRSTU TILLÖGUR UM Á-
BURÐARVERKSMIÐJU HÉR
Þeirri hugmynd að reisa á-
burðarverksmiðju hér á landi
mun fyrst hafa verið hreyft á
samstjórnarárum Alþýðuflokks
ins og Framsóknarf 1 okksins
1934—1938. Tók skipulagsnefnd
atvinnumála, sem Haraldur
Guðmundsson þáverandi at-
vinhumálaráðherra skipaði, mál
ið til ræjkilegrar athugunar,
en áður hafði Hermann Jóns-
^on landbúnaðarráðhera fengið
hingað til lands erlendan sér-
fræðing, er . samdi þar um
skýrslu, sem nefndin studdist
síðan við. Var má’ið flutt á
alþingi, en fyrir ýmsar sakir
varð þó ekkert úr framkvæmd-
um að sinni.
Á 'þefe árum, er utanþings-
stjórnin fór með völd, var aft-
ur farið að ræða byggingu á-
burðarv.erksmiðju hér. Flutti
Vilhjálmur Þór, er þá fór með
embætti atvinnumálaráðherra,
frumvarp á alþingi um áburð-
arverksmiðju, sem framleiddi
1100 tonn á ári. Náði frumvarp
þetta ekki fram að ganga, en
nýbyggingarráð sendi nokkru
síðar dr. Björn Jóhannesson
til útlanda til að afla uppiýs-
inga um málið. Skipaði það
síðan nefnd, er annast skyldi
frekari undirbúning; og áttu
sæti í henni: dr. Björn Jóhann-
esson, verkfræðingarnir Ásgeir
Þorsteinsson og Trausti Ólafs-
son og Bjarni Ásgeirsson al-
þingismaður frá Búnaðarfélag-
inu. Nefndin lagði til að reist
yrði 2500 tonna verksmiðja.
Frumvarp um áburðarverk-
smiðju var enn flutt á a’þingi
árið 1947 og þá miðað við áætl-
un þessarar nefndar um stærð
hennar, en það frumvarp varð
ekki útrætt á þinginu.
MARSHALLÁÆTLUNIN.
Leið nú að því, að sá mögu-
leiki yrði fyrir hendi, að Mar-
shallstofnuin legði fram fé til
verksmiðjubyggingarinnar. Var
það tækifæri gripið, og í fjög-
urra ára áætluninni, sem ríkis-
stjórn Stefáns Jóh. Stefánsson
ar gerði um stórframkvæmdir
á íslandi í sambandi við Mar-
shalláætlunina. var bvgging á-
burðarverksmiðju einn liður-
inn. Varð þá um leið kleift að
ráðari í byggingu stærri verk-
smiðju en fyrirhugað hafði ver
ið og þar með að tryggja betri
fiárhagslega afkomu fyrirtæk-
isins.
Upp úr þecsu var Jóhannes
Ejarnason verkfræðingur send-
ur vestur um haf til þess að fá
gerðar áætlamr um reksturs-
og stofkostnað verk=miðju, sem
framleiddi 2500, 5000 eða 7500
tonn áburðar á ári. Hærra þótti
ekki ráðlegt að fara. þar að
ekki var ta’ið, að raforkan, sem
fáanleg yrði, nægði til meiri af-
kasta. Frumvarp uro áburðar-
verksmiðju var þá enn á ný
lagt fyrir alþingi og nú sam-
þykkt. og skyldi stærð verk-
smiðjunnar miðast við 10 þús-
und tonna atköst hið mesta.
Þó eru þær niðurstöður síðast-
ar um stærð verksmiðjunnar,
að hún skuli fram’eiða 6000—
j 7400 tonn, eftir því sem raf-
orkan hrekkur til.
I
LOKAUNDIRBUNINGUR.
Undirbúningur var nú hald-
ið áfram. Tilboða leitað 1
j Evrópu um verksmiðjubygg-
inguna, en þau reyndust óhag-
kvæmari én ameríska áætlun-
in.
Jafnframt þessu var unnið
að því að útvega fé til verk-
smiðjubyggingarinnar. Fór Vil
hjáimur Þór forstjóri til París-
ar og síðan til Bandaríkjanna
til þess að ræða möguleika á
1 Jnveitir'^u'm. Ur'ðu mái’alok
þau, að Marshallstofunuin legg
ur fram 42 milljónir króna’í
dollurum til verksmiðjubygg-
ingarinnar, en síðan hafa feng-
izt lán í Evrópugjaldeyri. í vor
voru svo undirritaðir samning-
ar um byggingu verksmiðjunn-
ar'við tvö fyrirtæki í Ameríku,
og um gama leyti dvöldust
tveir amerískir verkfræðingar
hér við undirbúning verks-
ins. Er gert ráð fyrir, að inn-
an skamms verði hafizt handa
um byrjunarframkvæmdir.
FRAMLEIÐSLA ÁBURÐAR-
INS.
| • ; ' / .
Áburðurinn er fram’eiddur
með raforku úr vatni og lofti.
Önnur hráéíni þarf ekki til
sjálfrar framleið-lunnar. Heppi
legar cðstæður t'I áburðarfram
leiðslu eru því ví*asf bva~ fyr-
ir hend5. ef racprka er nr>*. o,r
hér á ’andí ér að m;m ta ho'tí
nóg af óvirkjuðum falIyiiLn.um
Hins ve?ar. er hé~ sko” u- á
raforku. ein<= og sski’- standa o%
hvert mannsban ve't. e.pda
gttur áburðamærk'ra'ðjan eitk-i
tekið t;l starfa. neir.f ■flTr-t ré
lokið við ' v;rk’'uTj Spy-fo"a
neðri, en þá á að ire"ða vfl
nægri rafðrku. A5 "'ðni P'-f5
eru skfyrði fcér góð. á5 á' t'
amerísku sér'r'ioðinganra, sen
hér dv^ldu't ’ "ðr
En hvernis er áhv”ður''-r> -vo
framJeidc’u”? Töfr:tin?:”efnic-
áburðarverk.'Trtiðia er í rruft-
inni þrfár verksm.ið;ur. fiern
taka við hve ■ af annarr': Aúh-
oníakverksroi5’a. ssl néturs-
sýruverksmiðja og ca tpéturs-
verksmiðja.
AMONÍAKSVERKEMIÐJAN
1 Ammoníakvsrkrmiðif. n er
langstærsti hluti verkrmiðjunn
ar og framleiðs’uaðferðin marg
brotnust þar Sú aðferð, sem
jnotuð verður hér við ammoní-.
j akframleiðsiuna er þannig, að
' rafmagnsstraumur er látinn
kljúfa vatn í frumefní sín. súr-
efni og vatnseíni. Vatnsefn'nu
er safnað í geymi. Síðan er loft
gert fljótandi með því að
þjappa því nóg saman um leið
og það er kælt. Þá er súrefnið
og köfnuncrefnið í þessu fMót-
andi lofti ski’ið sundur o.g köfn
unarefnið láíið í geymú Þar
næst er vatnsefni og köfnun-
arefninu af geyminum blandað
í h’utföllunum 1:3. Er þá feng-
in sú blanda, sem þarf í ammoní
akið. Svo er þesscri blöndu
þjappað taman í 350 loftþyngda
þrýsting stig af stigi og leiít
gegnum tæki. sem inniheldur
efni, er auðve Id 4 efnabreytmg-
una. Efnið, sem með þecsu fæ:;t
er ammoníak. Þsð er loftteg-
und við venjulegan þrýsting
og hitastig, en er að jafnaði
geymt undir háum þrýstingi í
geymum.
%
SALTFÉTURSSÝEUVEKK-
SMIÐJAN.
Saltpéturssýran er framleidd
með því að tekinn er um helm-
ingur af ammoníaki því, sem
framleitt er í ammoníaksdeild-
inni og það s.améinað súrefni
ivar a að reisi
áfcyrSarcjrr.-
hí a . L ! V, ' . L —d
FVV, '■ -rðar-
varírs-iiS'n ’ni stað-
ur? Un ’ -ift Tv'ur ckkert
T c rt r-tn a"- ’ c - y, að
I':■'"’ öefu- vcrð “■ í f ví. a5
..........>■■' ;r' n - ð • f u eln-
sta'av í
vik • eða
O g '■‘• 'ar
ncgrenm
Hafnar-
■" :•!':■;• ’-ví
~é v ' 'l:r %C\ ’ nii vov u hér
v'ð línrl'u h: íiiui v ve ‘ ksm-jj-
:1 •' n • ■ ■■ f V' ;i 'kelvð-i þeir
n' t * •> c z* -i i-rj áyrcnn-
bui s.frTí j: }p 'r t i -’u he ■ypilega
'jvI ■ v~rl &: . ih' ’.raa.
/ Vl.< > g: :■ c' ’ i r r, þeíta
v't'- u en n M :t" vdt: i þessu
fytir íi-.ú. í-. ví a'J'ónei tan’ega
R ~ K ‘rf* ‘ 'n ro’:In >r for-
V’ÚIÍ á 5 viía. I va i.r þeíta
> ‘L 1 -v 1- n :>.•;■•! k! verður
r<ö t 510 >u >■• hafa ko.itið
ýmsir sta %\ r í :iug, r vo sem
Se’í 'an*a; :t) e;i 3. h á-'sarr.ir
mi! i Re.y k; íavíbúr; o ' Ilatn-
arf jíy: EÍIiðaár ' öfðinn
c 'i Hví' ■0- •"rt við I Hafna’r-
< ":(}; 5. en f 'ar héfur einnig
.!rO"’‘ð tíf < ý a:; rei ::a aðra
yr-, I- % v?lÍLí ' Ú£i M<*ii;i b >"'•> því
fré.í -i af i ssu mcð ii okkurri
e.arvniHnici:.
Jþitsins unu'f þrýsíingi. Þá fœst
saItpctur'Tsýra með um 60%
sty.rkleika .Er þetta tiltcluléga
einfö d vcrksm ðja.
SALTPÉTURS-
VERKSMIDJAN.
Við framleiðslu saltpéturs er
viðhöfð sú aðferð, a5 blanaað
ei' sarnan sa’tpétur-sýrunni,
sem framieidd er í saltpéturs-
sýruverksmiðjunni og hinum
helmingnum af ammoníakinu,
sem framle’tt er í ammoníak-
smiðjunni. Við það fæst vatns-
upplausn af sa’tpétri, sem hef-
ur um 65% styrkleika. Til þess
að fá ftsían saltpétur þarf að
lá;a vatnið gufa upp og verð-
ur þá saltpéturinn eftir.
i v; ’ ■ - 1 - ;
ÁBUSÐARÞÖRFÍN.
Islendingar f’ytja innn ár-
lega tilbúinn áburð fyrir marg
ar milljón;r króna, og greiða
jhann auðvitað með erlendum
Igjaldeyri. Sá g-ja’deyrir spar-
jast, er áburðarverksmiðjan fer
j að starfa af fullum krafti, og
ekki er ólíklegt, að í framtíð-
innj geti þjóðin af’að gjaldeyr-
, is með framleiðslu áburðar til
Framh. á 7, síðu.
Þessar myndir eru úr erlendri áburðarvarksrmiðju, sem er stærri en verksmiðjan hér á að verða, en vélarnar eru svipaðar. Til vinstri er saltpétursverk-
smiðjan, en ammoníaksverksmiðjan til hægri.