Alþýðublaðið - 16.09.1951, Blaðsíða 5

Bonnudagur 16. sept. 1951.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
SAGAN hefst í apríl 1938,.
begar annar sendiráðsritari
Sovét-sendisveitarinnar í Hels
inki, Boris Jartsev, símaði til
íinnska utanríkismá’aráðuneyt
isins og óskað rnjög eindregið
eftir viðtali. Utanríkismálaráð-
herran lé.t lönd og leið um all-
ar diplomatiskar kurteisisvenj
ur, og tók þegar á móti sendi-
sveitarri taranum. Jartsev
kynnti sig sem sérstakan sendi-
mann Sovétstjórnarinnar. og
skýrði jafnfram frá því að hann
jhefði fullt umboð til þess að
hefja samkomulagsumleitanir
iun að koma á „betra samkomu
lagi“ milli þessarra tveggja
ríkja.
í Moskvu var það fuilyrt að
Þýzkaland hyggði á árás á
Sovétríkin og myncii ráðast inn
í Finnland, til þess að komast
að Leningrad. Rússar óskuðu
þess vegna tryggingar fyrir því,
að Finnar veittu viðnám, en
'liins vegár tjáðu Rússar sig
reiðubúna til þess nð veita Finn
um alla þá aðstoð, sem þeir
gætu. Þetta var meginatriði
fcoðykapar Jartsevs, en hann tók
það jafríframt sérstaklega fram,
að allar samningsumleitanir
yrðu að fara fram með stakri
leynd, og það svo að húsbóndi
hans. sendiherra Sovétríkjanna
í Helsinki, mátti ekki einu
sinni um þær vita.
Þetta varð upphaf á samninga
umleitunum, sem stóðu yfir
með nokkrum hléum þó allt
þar til rauði herinn hóf árás
sína á Finnland veturinn 1939
•—40, „hina hundrað hetjudaga“
eins og stríð þetta var nefnt í
Finnlandi, og vakti hreysti-
leg vörn Finna virðingu og að-
dáun alls hins frjálsa heims. Hið
dip’omatíska baksvið í þessu
sambandi hefur hins vegar ekki
enn verið að fullu upplýst fyrr
en nú að eridurminningar
Vainö Tanner hafa verið gefnar
út. Tanner var, eins og kunnugt
er, formaður finnska Alþýðu-
flokksins, og tók þátt í samn-
íngáumleitunum frá upphafi.
og meðan vetrarstvrjöldin stóð
yfir var hann utanríkismálaráð
herra Finnlands.
Fvrsti þáttur finnsk-rúss-
nesku samningsumleitanaana
fór fram með mjög mikilli
leynd og stóð yfir um það bil
í eitt ár, en kom aldrei til álits
æðstu aðila ríkjanna. Rússarn-
ir fóru fram á skriflegar yfir-
lýsingar af hálfu Finna, um
að þeir veittu viðnám og þægju
hernaðarhjálp frá Sovétríkjun
um. Enn fremur óskuðu þeir
eftir því að fá á leigu fimm
eyjar í Finnskafióanum, og að
Finnar víggirtu Álandsevjar að
nýju, að fenginni rússneskri að
stoð og undír eftirliti rússneskra
hernaðarsérfræðinga. Finnar
neytuðu þessu og bentu á hina
norrænu hlutlevsisstefnu. Aðal
ástæðan fyrir neitun þessari
var tortryggni í garð Rússa í
sa.mbandi við tilgang þeirra
með vígirðingum }>essum. Það
er því rétt sem Churchill sagði
eitt sinn. að óví.st væri hvort
nábúar Rússlands hefðu meira
að óttast. árás Þýzkalands eða
vernd Rússlands.
KBÖFUR STAlJNS
í Ieyniákvæðum þýzk-rúss
neska vinátturamningsins,
fengu rússarnir frjálsar hend-
ur í norðri,. Eistland, Lettland
og Lithaugaland fengu boð um
að senda nefnd til Moskvu, og
samþykka þegar rússneskar her

ÞEGAR lýðræðisríki Vestur-Evrópu og Norðui-
Ameríku eru nú sem óðast að byggja upp varnir sínav
til þess að vera viðbúnar árás, sem síöðugt vofir yfir
þeim úr austri, væri ekki iir vegi að minna á örlög
Finnlands, scm einna fjrst fékk á árásarhug Sovéí-
Rússlands að kenna, í vetrarstríðinu 1938—40, og er nú
eina lýðræðisríkið, sem efíir er á' áhrifasvæði hins komm-
únistíska stórveldis.
I eftirfarandi grein rekur Max Jakobsson í stuttu
máli rás vi'ðburðanna, er Sovéí-Rússland réðist á Finn-
land veturinn 1939—40.
" lands, aðeins 160 rastir frá höf
| j uðborg landsins, myndi hlut-
; ! leysi þess vissu’.ega vera í
;. j hættu, enda næsta ómögulegt
• | í framkvæmd. Auk þess sem
[ ;þetta var bein ógnun við sjálf-
: stæði þjóðarinnar. Afstaða Finn
• lands vakti gremju Rússa. Stal
• ,in lagði til' að Rússar græfu
: j skurð í gegnum Hangey, og
: j hefðu þannig herstöð á nýrri
; j evju. Molotov liélt því hins veg
■ ! ar fram, að Finnar hefðu mis-
: jskilið rússnesku tdlögurnar
■ [ c •
: | með því að neita herstöð á
finnskri grund, því þegar Finn j
ar hefðu leigt Rússum Hangev i
væri hún ekki lengur finríst
vfirráðasvseði eða irman
finnskra landamæra!
Meðan á umræðunum stóð
héldu Rússar sér alltaf við hina
hernaðarlegu þýðingu máisins.
Stalin þráhenti á, að Z.arinn
hefði ráðið þessurn landssvæð-
um, og áætlun hans sjálfs um
| ; varnir Leningrad fylgdi hefð-
bundinni stefnu. Ekkert tillit
var tekið til þess þó finnarnir ,
teldu sér ekki hægt að láta
Hangey af hendi. Þegar samn
ingaúmleitanirnar fóru út um
þúfur 13. nóvember, héldu;
Hið fagra þinghús Finna
stöðvar í löndum sinum. Er röð Nei, aðeins
in kom að Finnlandi í byrjun heimskir“.
október 1939, var stjórninni
þar þegar Ijóst hvað á spítunni
hékk, og gaf út hervæðingarfyr
irskipun áður en hún , sendi
nefnd til Moskvu. Formaður
sendinefndarinnar var J. K.
Paasikivi þá sendiherra Finn-
Iands í Stokkhólmi, síðar for-
seti, og Tanner þáverandi fjár-
málaráðherra og fulltrúi verka
manna, voru aðalsamninga-
menn nefndarinnar. Flestir
fundirnir fóru fram í Kreml,
milli þeirra Paasikivi og Tann-
ers annars vegar og Stalíns og
Molotovs af Rússa há.fu hins
vegar. Rússarnir lögðu í sam-
ræðunum höfuðáhorzluna á ör
yggi Leningrad, en kröfur
þeirra voru nú meiri en þær
sem Jartsev setti fram hálfu
öðru ári áður. Nú kröfðust þeir
ekki aðeins eyjanna í Finnska
flóa, heldur og landræmu af
finnsku Karelíu norðan við
Leningrad. En höfuðatriðið var
þó að fá herstöðvar á eyiunum
í mynni Finrískaflóans. í stað-
in áttu svo Finnar að hljóta
hluta af Austur-Karelíu, og
var það land helmingi staerra
en það sem Finnar áttu að láta
af hendi. í þessu sambandi
sagði Stalin: ,,Við getúm ekki
flutt Leningrad. þess vegna
erum við neyddir til að flvtja
landamærin. Fjarlægðin frá
landamærunum að Leningrad
eru aðeins 32 rastir. Þegar ég
spurði Ribbentrop, hvers
vegna Þjóðverjar hefðu ráðist
;nn í Pólland, svaraði hann því
til, að Þjóðverjar vildu fjar-
lægja pólsku landamærin Ber-
lín. Fyrir innrásina var fjar-
lægðin milli Berlínar og Posen
200 rastir, en nú væri hún 300
röstum austar. Við viljum hafa
fjarlægðina milli Leningrad og
landamæranna að minnsta
kosti 70 rastir. Við biðjum yð-
ur um 2700 ferrasta Iand en
bjóðum yður í staðin 5500 fer-
rastir. Myndi nokkurt annað
stórvældi bjóða slík kostaboð?
Mildu mikilvægari var þá
krafa Stalíns um herstöð á
Hangey. „Við verðum að geta
lokað mynni Finnskaflcans.
Við höfum þegar Eist’and, en
nú þörfnumst við Hangeyjar á
hina hlið, til þess að geta hindr
að óvin.aflota í að íara um fló-
ann. Því fari svo, að óvina-
floti komist þar urn, fáum við
ekki varið Leningrad".
Þegar Finnar spurðu þess,
hver það væri, sem myndi ráð
ast á Sovétríkin, þar sem þau
og Þýzkaland hefðu gert með
sér griðarsáttmála, þá svaraði
Stalin því: ,,Allt er breytingum
undirorpið hér í heimi. Þegar
styrjöldinni milli Þýzkaiands
og Bretlands er lokið. þá getur
floti frá sigurvegurunum siglt
inn
réðist til árásar eftir Finnska
flóanum. og síðar gerðu Bretar
Vaínö Tanner.
Finnar urðu að ganga að Qg
undirrita, er það efamál hvort
þeir hefðu ekki í upphafi áti
aðganga að kröfum Stalins.
Hinn aldni forseti Kallio talj-
aði í nafni þjóðarinnar, þegr,
ar hann Lornst þannig a.3
orði. er hann undirritaði- frið-
arsamningana: „Mætti hönd
mín visna. seœ neydd er til
þess' að undirrita þetta skjal“.
Tanner segir frá því að fáum
mánuðum síðar haíi forsetinn
orðið ýeikur og hasgri bönd
hans lamast.
Það væri næsta óréttmætt ef
Finnarni.r þegar frá Moskvu og í ^ag væri feldur dómur yf|r at
heimleiðis. En samningum var burðunum frá 1939, sem ske$u
þó ekki foimlega slitið, og þeg við allt aðrar aðstæður en vér
ar engin hreyfing varð á ne.nu;e:gánl nú við að búa; f fyrsta
næstu viku, fóru Fmnarmr að jagt segjr T&nner, trúði finnska
verða bjartsýnir að nýju. stjórn því aIdrei &8 Rússar
Tanner segir að allir hafi and- ■ úiyndu ráðast á Finna. Fyrir
að léttara vfir því,- að þessum j síðustu ferð sína til Moskvu
oþægilegu umræðum væri lok- sagði finnski utanríkismálaráo
J herrann Elías Erko, að hann
Nokkur hluti vamaliðsins var ‘ væri þess fullviss. að Rússar
sent heim aftur. En 26. nóvem væru bara með látalæti. Tann-
ber hélt Sovétstjórmn því fram er minnir á áróðursauglýsing-
að finnskt stórskotalið hefði arnar, sem hann sá hver vetna
skotið á rússneskt áhrifasvæði í Moskvu og fluttuu boðskap
— ásökun er Tanner vísar al- sem þennan:
gjörlega á hug — tveim dögum j „Við viljum ekki þurimlung.
síðar var finnsk-rússneski griða af annarra landi. on munu.m
sáttmálanum sagt upp, og 30. ekki heldur láta af Lendi bunrp]:
nóvember var fyrstu prengj uúng af ættjörð okkar“. Síðan.
unum varpað á Helsinki. bætir hann við: ,.t þá daga
Með tilliti til þess sem síðar trúðum við enn á alþjóðarétt
átti sér stað, einkum hinna og að gerðir samningar yrðu
hörðu friðarsamninga sern haldnir“.
Fórnfúst starf Guðrúnar Brunbon
í \nfTUR, sem Ieið, var frú
í Finnskaflóann Judenitsch Guðrún Brunborg í fyrirlestra-
ferð um Noreg og syndi jafn-
framt íslenzkar kvikmyndir. í
eins. ÖU rök hníga að því, að fjórar vikur var hún á, Þela-
möric, svo ferðaðist hun um
vestur Noreg og sýndi og hélt
erindi á 120 stöðum. Guðrún
korn heim rétt fyrir páska. til
sagan geti endurtekið sig.“
LANÐAMÆRA 6R’?YT-
INGAR,
... TT , ! bess að dvelia heima yfir há-
. , . .. . . tiðma. Þa helt hun til Bergen
mki gengu finnsku sammnga-1 ö
mennirnir að því að breyta | og.sýndi þar. Þetta var allt erf
landamærunum fvrir norðan útt ferðalag. Oftast fór Guðrún
kki eins mik j ekki í rúmið fyrr sn kl. 12—1 á
nóttinni og oft reis hún úr
Leningrad. en þó
ið og Stalin fór fram á.
og 1
leigu eyjanna. Hins .vegar
gengu þeir ekki inn á kröfu
Rússa urn að leigja Hangey. Ef
rekkju kl. 5—6 á morgnana til
bess að ná í bát eða járnbraut
til næsta sýningarstaðar. Hún
þeir hefðu látið Rússum í té ! var oft meirihluta dagsins á
herstöð á meginlandi Finn- i ferðalagi oft í misjöfnu veðri
Hðfnarfjörður.
Mig vantar einhvern
BLAÐIÐ.
til að bera út ALÞÝÐU
;
SIGRIÐUR
Kirkjuvegi 10.
ERLENDSDÓTTÍE,
og miklum frostum. Eftir þy:
sem ég bezt veit stóðu ur,g-
mennaíélögin að þessum fyrir
lestraferðum. En Guðrún átt:
sjálf að bera allan kostnað af
ferðum sínum og kosta kvik-
mýndirnar.
Þarna gafst. GuSrúnu færi á
að kynna ísland. Eigi hún kost
á því lætur hun ekkert tækifseri
ónotað. En mörg kona, þótt
hraustari væri til hei’su en
Guðrún, hefði véigrað sér við
slíku ferðalagi að vetri til, um
sveitir Noregs, tala og sýna í
lítt upphiuðum húsum. eftir að
hafa ferðast langa vegu með
bát eða járnbraut. Sá ágóði
sem varð af þessu erfiði Guð ■
rúnar rann í norska sjóðinn,
=em hún hefur stofnað til styýkt
ar íslenzkum stúdentum við h.i
skólann í Osló. Hafa íslenzkjr
stúdentar þegar notið góðs af
iþeim sjóði og munu njóta í
komandi tíð.
Nú í sumar kom Guðrún með
tvær kvikmyndir til Reykjavik
ur. Aðra þeirra hefur hún sýn',
nokkrum sinnum hér í Tjarnar
bíó og svo víðsvegar úti á
landi. Ágóði af sýningunum, ef
einhver vei'ður, rennur í þá
sjóði, sem Guðrún hefur stofn
Framhald á 7. síðm