Tíminn - 06.02.1964, Blaðsíða 6

TÓMAS KARLSSON RITAR
ALÞINGI MOTI NU ÞEGAR
STEFNU í STÓRIÐJUMÁLUM
junann Hafstein, iðnaSarmála-
ráðherra, svaraði í sameinuðu
þingi í gær, fyrirspurnum, er Ein-
ar Olgeiirsson hafði til hans beint,
varðandi alúmíníumbræðslu og
olíuhreinsunarstöð hér á landi.
Gaf ráðherrann mjög athyglisverð.
ar nýjar upplýsingar um þessi mál
eins og getið er á forsíðu blaðsins.
Spunnust um þetta nokkrar um-
ræður, og fer hér á eftir stuttur
útdráttur úr þeim.
Einar Olgeirsson fylgdi fyrir-
spurnum sínum úr hlaði, en þær
voru svo hljóðandi: 1. Hvaða samn
; ingaumleitanir hafa farið fram við
Alþjóðabankann og við erlend alú-
miníumfélög á vegum ríkisstjórn-
arinnar, um hvað hefur verið rætt
viðvíkjandi raforkuveri og alúmín-
íumbræðslu og lánum í því sam-
bandi, og á hvaða stigi eru þessý:
samningar nú? — 2. Hafa farið
fram ahuganir eða jafnvel samn-
ingaumleitanir um byggingu olíu-
hreinsunarstöðvar hér, hvaða kosti
er slík stöð tal'in hafa, hvaða kostn
aður er talinn við hana? og hvern-
ig standa þær athuganir eða samn-
ingaumleitanir nú? —
Einar gat þess að allmiklar um-
ræður hefðu verið um þessi mál
og vitað að ríkisstjórnin hefði stað
ið og stæði í viðræðum við er-
lenda aðila um þessi mál og væri
orðið tímabært að Alþingi fengi
um það skýrslu, hvernig þessi mál
stæðu og lagði áherzlu á, að enga
samninga mætti gera án samráðs
við Alþingi.
Jóhann Hafstein, iðnaðarmála-
ráðherra, gat þess, að ríkisstjórn-
in hefði nú um þriggja ára skeið
haft þessi mál til athugunar, og
hefði beitt sér^fyrir viðræðum og
athugunum á stórvirkjunum og
byggingu alúmíníumvers. Að þess-
um málum hafa starfað stóriðju-
nefnd og raforkumálastjórnin. Far
ið hafa fram tæknilegar athug-
anir og rannsóknir á virkjunarskil-
yrðum, og er niðurstaðan sú, að
hagkvæmast muni að virkja Þjórsá
hjá Búrfelli. í þessu sambandi
hefur verið haft í huga, að raf-
orkuverið fyrir alúmíníumbræðsl-
una gæti jafnframt leyst úr hin-
um almennu raforkuþörfum í land-
inu en jafnframt hafa verið gerðar
athuganir á smærri virkjunum,
gufuvirkjunum í Hveragerði og í
Brúará, ef af stórvirkjun yrði ekki.
Áætlanir hafa verið gerðar um
að byggja 105 þús. kílóvatta raf-
orkuver við Búrfetl, og mun það
kosta um 1110 milljónir króna á-
samt háspennustreng til Reykja-
víkur. Orkugetu Búrfellsvirkjunar
mætti tvöfalda með viðbótarvirkj-
un, sem myndi kosta um 600 mill-
jónir króna.
Hagkvæmast er talið að reisa
alúmíníumverið við sunnanverðan
Faxaflóa, en tengja mætti orku-
verið í Þjórsá við rafveitukerfi
Norðurlands, og kemur Eyjafjörð-I
ur þá einnig til álita, sem hugsan-!
legur staður fyrir alúmíniumverið. I
Viðræður hafa farið fram við ýmis
alúmíníumfyrirtæki. Hafa það ein-!
göngu verið könnunarviðræður, en
nú eru viðræðurnar komnar á það
stig, að allt útl'it er fyrir, að sviss-
neskt fyrirtæki, Swiss Alúmíníum,
og bandarískt fyrirtæki, American
Metal Climax, vilji í sameiningu
koma hér upp alúmíníumbræðslu,
ef samningsgrundvöllur verður fyr
ir hendi. Fyrir okkur skiptir mestu
að hafa sem mestar tekjur af alú-
míníumbræðslunni, og hagkvæm-
ast yrði að gera sölusamning á raf-
orkunni til langs tíma, þannig, að
hin erlendu fyrirtæki, sem ættu
alúmíníumverið, hefðu áhættuna
af sölusveiflum.
Þá hefur ríkisstjómin hafið við-
ræður við Alþjóðabankann og lagt
fyrir stjórn hans gögn og skýrslur
varðandi virkjunarmöguleika, en
raunverulegar samningaviðræður
um lántöku myndu ekki hefjast
fyrr en á peinna stigi málsins. Það
er l'angt þangað til íslendingar
geta ráðizt í stórvirkjun, nema
upp rísi samhliða nýr iðnaður, er
kaupi orkuna. Talað hefur verið
um að reisa 30 þús. tonna alúmín-
íumbræðslu og myndi slík verk-
smiðja skapa atvinnu fyrir um
250—300 manns, en þó raunveru-
lega fleiri, því að líklegt verður
að telja, að jafnframt rísi upp iðn-
aður, er vinni úr framleiðslu
bræðslunnar. Slík alúmíníum-
bræðsl'a myndi kosta um 1100
miLljónir króna. Ef gerður yrði
orkusölusamningur til langs tíma
við slíka verksmiðju, yrði slíkur
samningur grundvöllur fjáröfl-
unarinnar til byggingar orkuvers-
ins. Enn mun líða all langur tími,
þar til' þessi mál eru komin á það
stig, að Alþingi taki til þeirra af-
stöðu og móti framtíðarstefnuna í
þessum málum. *
Þá svaraði Jóhann Hafstein fyrir
spurninni varðandi olíuhreinsun-
arstöðina. Sagði hann, að litlar
olíuhreinsunarstöðvar hefðu nú
verið byggðar í öllum löndum V-
Evrópu nema íslandi og Luxem-
burg. S.l. voru sýndi erlendur að-
ili, bandarískt fjárfestingarfyrir-
tæki, J. H. Whitney, áhuga á því
að reisa slíka stöð hér á landi. Átti
hann við það viðræður við íslenzka
einkaaðila, en til afskipta ríkis-
stjórnarinnar kom ekki. Bauðst
hinn erlendi aðili til að útvega fjár
magn til stöðvarinnar.
Borizt hefur skýrsla frá fyrirtæk
inu Cooper Brothers um aðstöðuna
til að reka olíuhreinsunarstöð hér
á landi. Niðurstaða skýrslunnar er,
að það sé hagkvæmt. Ekki þó
þannig, að stöðin yrði algerlega
bundin við það eitt, að fullnægja
innanlandsmarkaðinum, heldur
ætti sér stað nokkur útflutningur
og einnig innflutningur á ákveðn-
um tegundum olíu. Slík stöð myndi.
kosta um 300—350 milljónir króna
og starfslið vera um 100 manns.
Miðað við, að stöðin yrði greidd
niður á 10 árum, svaraði gjald-
eyrissparnaður þjóðarinnar af
rekstri hennar til 75 milljón á 1.
ári 112 milljónum á 10. ári og
116 milljónum eftir 15 ár.
Með rekstri olíuhreinsunarstöðv
arinnar gæti hafizt framleiðsla á
ýmsum hliðarefnum svo sem as-
falti og vatnsefni ,er nýta mætti
t.d. í sambandi við Áburðarverk- þess að reka hér fyrirtæki, eins og
smiðjuna. Þá myndi þetta efla olíuhreinsunarstöð, sem væri ein í
tæknikunnáttu á sviði efnaiðnað- sinni grein, t.d. hliðstæð við áburð
ar hér á landi, en. olía er nú æ rík-
ari þáttur í efnaiðnaði heimsins.
Gert hefur verið ráð fyrir, að ís-
arverksmiðjuna og Sementsverk-
smiðjuna, og gæti svo sett íslend-
ingum stólinn fyrir dyrnar. Fyrir-
lenzkir aðilar ættu meirihluta tækið verður að vera raunverulega
hlutafjár en hinir erlendu aðilar íslenzkt og enn fremur verður að
jafnvel seldu sinn hluta eftir nokk tryggja hagsmuni þeirra, sem
ur ár — jafnvel 7 til 8 ár — þegar j þurfa að kaupa þessa vöru. Nokk-
sýnt þætti, að stöðin myndi standa | uð öðru máli gegnir um alúmíníum
við allar skuldbindingar sínar. j framleiðsluna. Þar yrði nær ein-
Ríkið þyrfti því ekki að taka á sig! göngu framleitt fyrir erlendan
skuldbindingar í sambandi við markað, og þá kemur fremur til
byggingu eða rekstur stöðvarinnar.
Einar Olgeirsson spurði, hvað
hinir erlendu aðilar myndu áskilja
athugunar nánara samstarf við er-
lenda aðila. En um slíkt samstarf
yrði að vera sérstök löggjöf, og
þannig frá hnútum gengið, að ís-
sér rétt til mikillar' stækkunar | lenzkir hagsmunir væru algerlega
alúmíníumversins. 30 þús. tonna tryggðir.
verksmiðja yrði varla nema fyrsta1 í sambandi við þessi mál kem-
stigið, þar sem hagkvæmara væri,ur h*ka UPP spurningin um það,
að reka stærri verksmiðju. Þá | hvort með ráðstöfunum eins og
spurði hann einnig, hvort í sam- j þessum, væri hægt að stuðla að
bandi við olíuhreinsunarstöðina betra jafnvægi í byggð landsins
hefðu verið athugaðir hugsanlegir heldur en hefur verið eða hvort
viðskiptaerfiðleikar íslands vegna ráðstafanir, sem gerðar yrðu í þess
þess að nú er mikilvægur fisk- (um stóru málum, yi'ðu til þess að
markaður í Sovétríkjunum,' en ís- jauka enn a Þa^ ójafnvægi, sem
lendingar flytja í staðinn inn allt|'}iefur undanfarið verið að skapast stóriðjunefnd, því að mjög mikill
eldsneyti sitt. Þá sagðist Einar |1 byggt landsins. j áhugi ríkti á Norður- og Austur-
Olgeirsson álíta, að ef íslendingar Að þessu öllu athuguðu eftir landi um þessi mál. Þá kvaðst
hann vilja taka undir það, sem
E.J. hefði sagt um að rétt væri að
Alþingismenn fjölluðu um þetta
málin fyrir þingið, þar til það
hefði skýrzt betur.
Hann kvað það rétt, að 30 þús.
tonna verksmiðja væri aðeins ráð-
gerð sem fyrsta stigið. Varðandi
fiskmarkaðinn í Sovétríkjunum
sagði hann, að það væri mál, sem
ríkisstjórnin hlyti að skoða vel í
þessu sambandi, en kvaðst ætla að
þeir erfiðleikar myndu ekki verðst
óyfirstíganlegir, sem af hlytust á
því sviði, ef olíuhreinsunarstöð
yrði reist
Gísli Guðmundsson minnti á á-
lyktun Alþingis frá 22. marz um
undirbúning að virkjun Jökulsár
á Fjöllum með nýjan útflutnigs-
iðnað fyrir augum. 3 ár eru liðin
síðan Alþingi gerði þessa álykt-
un, og nú upplýsir ríkisstjórnin,
að rannsókn hafi farið fram, og að
niðurstaðan sé sú, að hagkvæmast
sé að virkja Þjórsá hjá Búrfelli,
og að iðjuverið verði við Faxa-
flóa. Má þetta teljast hinn óbeini
árangur af ályktuninni. Þá harm-
aði hann, að enginn Norðlendingur
eða Austfirðingur skyldi sitja í
ætla að fara út í stó'iaðjúV'þá ætti
það að vera í ölíuiðúáði, petrfl-
kemian fer æ vaxandi í heiminum
og verður sífellt mikilvægari.
Eysteinn Jónsson sagði, að öll-
þær upplýsingar, sem nú eru
komnar fram í málinu, er full-
komlega tímabært að Alþingi fái
þessi mál nú til meðferðar. Málin mál áður en lengra væri haldið.
eru komin á það stig, að ekki er j Að lokum spurði Gísli, hvort at-
seinna vænna, því mjög mikilvægt j hugaðir hefðu verið möguleikar á
um væri ljóst, að hér væri um ’ er að unnt verði að ná samstöðu1 framleiðslu tilbúins áburðar til út-
éinhver allra stærstu framtíðar-j um þessi stórfelldu mál og bæk- flutnings í sambandi við þær at-
mál íslendinga að tefla. Þar knýðu i urnar bornar saman. Það væri í huganir, sem gerðar hefðu verið í
margar spurningar á: Hvernig' einskis þágu ef mjög lítill meiri stóriðjumálunum.
haga skuli stórum rafmagnsvirkj- hl. Alþingis væri notaður til þess;
unum, ef hægt verður að ráðast íjað berja fram einhverja laúsn á Jóhann Ilafstein taldi það
þær, hvar orkuverin verði stað- þessum stórmálum,sem mjög mörg mundi lítt hafa verið gert, en
sett og hvort taka skuli upp stór-, um væri ógeðfelld. Nauðsynlegt er
iðnað og þá hvort það skuli koma að leita snemma við meðferð mál-
til greina, að hann verði að ein- anna, eftir skoðunum á Alþingi
hverju leyti á vegum erlendra að- varðandi þessi stórfelldu efni. Það
ila og þá með hvaða skilyrðum.
Þá kemur til staðsetningar á hin-
um nýju, stóru iðnaðarfyrirtækj-
um. Ljóst er því, að hér er um svo
þýðingarmikið mál að ræða, að
það er fullkomlega tímabært, að
Alþingi fái þessi mál til með-
ferðar á því stigi, sem þau eru nú.
Það er ekki nóg að leggja þessi
mál fyrir Alþingi, þegar ríkisstj.
hefur fullákveðið stefnu sína og þá
ef til vill einnig meirihluti Al-
þingis. Hér er um svo örlagaríkt
málefni að ræða, að ekki má draga
að leggja þau fyrir Alþingi, þar til
all't er í raun og veru klappað og
þarf að athuga strax, hvernig þessi
mál gætu komið til meðferðar hér
á Alþingi í framhaldi af þessum
umræðum.
í sambandi við þetta er rétt að
benda á, að það er lífsnauðsyn, að
hér verði sett ýtarlegri löggjöf en
við höfum nú varðandi rét útlend-
inga til þess að reka atvinnu í
í landinu. Það verður að tryggja
íslenzka hagsmuni miklu betur í
því efni en núgildandi löggjöf ger-
ir, og því hafa Framsóknarmenn
lagt fram tillögu um það á Aiþingi,
bráðabirgðaathuganir hefðu sýnt
þar miklu-. verri niðurstöðu en í
sambandi við alúmínumið.
Ingólfur Jónsson sagði að nú
væri í athugun stækkun á Áburð-
arverksmiðjunni í Gufunesi, sem
miða ætti að því, að unnt yrði að
fullnægja innanlandsþörfinni.
Frá Fískiþingi
FISKIÞINGIÐ hélt áfrarn störf-
um í gær. Um morguninn voru
nefndarfundir, en kl. 13,30 hófst
almennur fundur. Voru þar rædd
eftirfarandi mál:
1) Landhelgismál. Framsögum.
að fram fari endurskoðun á núver- Sveinbjörn Einarsson. 2) Fiskifél
klárt og ákveðið, hvernig þessujandi löggjöf með það fyrir augum 'og deildir þess- Framsögum. Her-
skuli skipað, því að margt er álita- að tryggja með löggjöf, að íslend- j mann Vilhjálmsson. 3) Aflatrygg
mál í þessu sambandi. Olía og ingar hafi fullkomið vald á því, að ingasjóður. Framsögum. Valtýr
benzín mun vera um helmingur- ' ’ .................
inn af öllu því vörumagni, sem
flutt er til landsins, og því mjög
þýðingarmikill þáturx í þjóðarbú-
skapnum. Varðandi olíuhreinsun-
arstöð yrði að mestu um innlenda
neyzlu að ræða, og því nauðsynlegt
að hún yrði íslenzkt fyrirtæki,
og gerðar öflugar ráðstafanir til
þess að tryggja hagsmuni ís-
lenzkra neytenda, næði atvinnu-
veganna og aimennings.
Það mætti ekki undir neinum
kringumstæðum koma til mála, að: málið yrði lagt fyrir Alþingi. Það
islenzkir aðilar einir hafi rétt til j Þorsteinsson. 4) Lánastarfsemi
atvinnureksturs í landinu. Komi sjávarútvegsins. Framsögum. Magn
sérstakt samstarf við útlenda að-
ila til greina í þeim efnum, sé sett
um það löggjöf hverju sinni.
Jóhann Hafstein taldi mikilvægt
að sem mest samstaða og sam-
vinna gæti um þessi mál verið og
sagði, að ríkisstjórnin hefði ekki í
hyggju að dylja Alþingi einhvers
í málinu, en enn hefði ekkert
gerzt, sem gerði það eðlilegt, að
ús Magnússon. 5) Veiðarfæri og
gerviefni. Framsögum. Einar Guð-
íinnsson. 6) Verknám og starfs-
fræðsla. Framsögum. Þorvarður
Björnsson.
Fundarstjóri skýrði síðan frá
því, að næsti fundur yrði á föstu
dag kl 13,30. — í dag munu
þingfulltrúar vera við jarðavfór
Arnórs Guðmundssonar fyrrver
andi skrifstofustjóra en eftir há-
degi verða nefndarfundir. Fúndi
erlendir aðilar fengju aðstöðu tiLværi betra að bíða með að leggjaívar slitið kl. 17,15.
TÍMINN, fimmtudaginn 6. febrúar 1964 —