Tíminn - 11.04.1964, Side 9

ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ:
ngaást
eftir Ernst Brun Olsen og Finn Savery,
leikstjórar Benedikt Árnason og Erik Bidsted
þýðandi Jónas Kristjánsson, leiktjöld Lárus Ingólfsson
Táningaást (Teenagerlove) má
víst telja eitt nýstárlegasta og
margslungnasta leiksviSsverk, sem
rram heftir komið á Norðurlönd-
um um áratuga skeið, gerði höf
undinn frægan út fyrir landstein-
ana á einni nóttu og sumir hafa
orðið heimsfrægir fyrir minna, en
enn hefur það ekki komizt á svið
fjær en í frændlöndunum, og þökk
sé Þjóðleikhúsinu fyrir að láta
það ekki sér úr greipum ganga
eða draga að flytja það.
Hér var höfundurinn, Ernst
Bruun Olsen, áður alls ókunnur.
Við fyrstu kynni koma nöfn
tveggja kollega upp í hugann, tvö
fræg „B“, Bert Brecht og Brend-
an Behan, Táningaást minnir rétt
sem snöggvast á Túskildingsóper-
una og Gísl og jafnvel Sögu úr
vesturbænum (West Side Story).
Og efcki er leiðum að líkjast. Þó
er þetta ekki sagt til að varpa
rýrð á hið nýja danska skáld, því
að hann flýgur ekki á annarra
fjöðrum. Þótt áhrifa gæti frá öðr
um snillingum, er ekki um að
sakast, og hitt er meira um vert,
að þessum danska höfundi hefur
lánazt að skapa sérstætt listaverk,
þræðir ekki troðnar slóðir, leifc-
rit hans með tónlist eftir Finn
Savery tilheyrir O'kkar öld, slær í
takt við tímann.
Þetta fádæma skemmtilega bú-
in ádeila á viss fyrirbæri nútím-
ans, í aðalatriðum á yfirborðinu
þá, er standa fyrir skemmtana-
skrumi og múgsef jun unglinganna,
sem virðast hafa þörf fyrir átrún
aðargoð til að tilbiðja. Sú var tíð
að Sinclair sálugi Lewis reit hverja
ádeiluskáldsöguna af annarri á
þriðja tug aldarinnar, þar sem
hann gerði gervinga stétta eða
starfshópa að aðalsögupersónum,
teygði sundur og saman í háði
manntegundir, sem svífast einsk-
is og búa sér féþúfu og valdahreið
ur undir göfugu yfirskini: Arrow-
smith var ekki glæsilegt tákn
læknastéttarinnar, hinn trúhræsn-
andi Elmer Gantry var ekki dá-
fögur mynd af trúboðum, og marg
ur fjármálamaðurinn hefur síð-
an gengið undir nafninu Babbitt,
nafni ameríska bisnissmannsins í
samnefndri sögu skáldsins. Allt
olli þetta miklu umróti og úlfaþyt
í heimalandi skáldsins fyrir nálega
fjörutíu árum, og raunar er nafn-
ið Babbit mörgum munntamt hug
tak enn í dag. Þannig réðst Lew-
is sálugi á margt í fari landa
sinna, en aldrei kom frá hans
hendi saga um dægurlagasöngvar-
ana, og ríður þó sá bisniss meira
húsum í því landi en annars stað-
ar á byggðu bóli, þótt þau menn-
ingaráhrif hafi skotið rótum í flest
um löndum heimskringlunnar á
ótrúlega skömmum tíma og dafni
mætavel. Því leikur manni forvitni
á að heyra, að Teenagerlove verði
sett á svið i Ameríku, því þangað
sýnist það eiga nokkurt erindi, en
hvernig yrði þar brugðizt við?
Mundi það reynast líkt og að
stökkva vatni á gæs eða valda
tópp hjá vissum aðilum eins og
sögur Lewis forðum?
Hetjan í Táningaást, Billy Jack,
segir: „Ef einhver hróflar við
Billy Jack, þá er hann kommún-
isti! Að segja sannleikann um Billy
Jack, er sama og að grafa undan
allri tilverunni. Nútímaþjóðfélag-
ið byggist á publicity, auglýsing-
um, áróðri, og það hefur þann
eina tilgang að selja sem allra
mest, allt frá heimspólitik niður
í aumustu slagara .Allir reikna
með lyginni sem mitólvægasta
þætti í mannlífinu. Það er ektó
hægt að græða á sannleikanum,
það er lygin, sem selst!“
Þegar haft er í huga, að þorri
manna var á milli vonar og ótta um
það ,hversu þessari sýningu Þjóð-
leikhússins mundi reiða af, er víst
óhætt að fullyrða, að tæpast nofck
ur sýningargesta hafi orðið fyrir
vonbrigðum, enginn þorað að gera
meiri kröfur en uppfylltar voru.
Og var þó sýningin ekki alfull-
komin. Að sjálfsögðu var það skyn
samlega ráðið að ætla sér ríflegan
tíma til æfinga þrjá mánuði, sem
ekki hefur víst veitt af, þar sem
um svo margslungið og nýstárlegt
verk var að fjalla.. Benedikt leik
stjóri Árnason og Lárus leiktjalda
málari Ingólfsson hafa sannarlega
ektó setið hangandi hendi þennan
tíma, en hitt vitum við ekki gjörla,
fyrir hvað hverjum heiður ber.
Leiktjöld munu hér sniðin eftir
því sem gerðist á sýningunni í
Kaupmannahöfn, en allt um það
eru þau svo haganlega komin hér
til skila, sem bezt verður á kosið.
Benedikt hefur sýnt það áður,
hvers hann er megnugur sem leik
stjóri, þegar hann liggur ekki á
liði sínu, t. a. m. stjórn hans á
Nashymingunum eftir Ionesco. —
Hér hefur hann orðið að leggja
sig enn meira fram og gert það
með miklum sóma, en þó er freist
andi að ætla, að enn útsjónarsam-
ari hefði hann orðið sem leikstjóri,
ef hann hefði neitað sér um að
láta líka ljós sitt skína sem einn
af leikurum, en maður var farinn
að vona, að þessi árátta væri hér
um garð gengin a .m. k. þangað
til ofckar menn væru ótvírætt fær-
Hliómsveitln í Tánlngaást. TaliS frá vinstrl: Jón Páil B jarnason, Vilhjálmur Guðjónsson, GuSmundur Stein-
grímsson, Jón SigurSsson og Árni ísleifsson.
AtriSið í Tántngaást, er Maggf og Billy „endurlifa" sinn fyrsta fund.
Billy fellur á kné, leggur höfuðið upp að hennl eins og barn á brjósti —
og grætur. Maggf: Svonasvonasvona — Eg þekkl þetta vel — Það er
erfitt — Það er svo margt — Eg þekkl það vel — Stundum, þegar ég
er dauðþreytt á öllu saman — Sonasvonasvona — Á ég að segja þér —
þá leik ég mér að brúðunni minni — Það er óskaplega bjáanlegt — Á
mínum aldri — Em ég hressist við það — Það er óskaplega bjáanlegt — Á
erfitt fyrlr okkur stelpurnar skal ég segja þér — Það er hræöilega erfitt
að vera ung stúlka — Svomasvonasvona —.
ir í flestan sjó, en þess verður
efcki með sanngirni krafizt, þó að
við þykjumst karlar í krapinu ís-
lendingar, að við getum allt „bæði
po sjóur og po land“, ef okkur
bara dettur það í hug. Efcki var
nema sjálfsagt að fá hingað ball-
ettmeistarann Erik Bidsted til að
leggja síðustu hönd á verkið, það
er ótrúlegt, hvað slíkir þauæfðir
hæfileikamenn geta greitt úr flækj
um og hespað saman á ný á skömm
um tíma, auk þess sem Bidsted
er af erlendum leikhúsmönnum
kunnastur hér öllum hnútum, foik
ið lætur sýnilega fljótt að hans
stjórn, svo lempinn og snar hann
hann er í senn sem leiðbeinandi.
Er því hans þáttur trúlega ólítill
í þessari sýningu, þótt ekki gæfist
honum lengri tími en tvær vikur
til að sinna henni. Einn er samt
ljóður á leiksýningu .þessari og
hlýtur áð skrifast á reikning Bene-
dikts leikstjóra, það hversu fram-
sögn sumra leikenda er áfátt (t.d.
lýtir það mjög leik Rúriks, sem
þó er annað mesta leikaírek sýn-
ingarinnar), og að lagzt hefur und
ir höfuð að koma áherzlum á rétt-
an stað bæði í söngvum og lausu
máli, en það er víða sagt fram
með fastri hrynjandi eins og ljóð-
leikur væri. Jafnvel þótt Bidsted
væri nægilega kunnugur íslenzkri
tungu, hefði honum samt reynzt
ógerningur að kippa þessu i lag,
þegar aðeins tvær vikur voru til
stefnu. Vitanlega átti í upphafi
æfingatímans að ráða annaðhvort
sérfræðing é þessu sviði eða þá
að leikstjóri, hljómsveitarstjóri og
þýðandi bæru saman bækur sínar,
er fengin var nokkur Teynsla af
því, hversu textinn færi í munni
og við lag. Þessir gallar eru þeim
mun leiðinlegri, að sýningin er að
öðru leyti vönduð vonum framar.
Ekki fer hjá því, að þessir áherzlu
gallar bitni á þýðingu Jónasar
Kristjánssonar, sem er með mikl-
um ágætum gerð, málið hreinasta
fyrirtak, og var það þó enginn
barnaleikur að snara bundna mál-
inu án þess að úr yrði hrognamál
eða óskapnaður. Þýðandinn var áð-
ur kunnur sem einn hinna málhög
ustu í hópi yngri menntamanna,
sem ritað hafa í lausu máli, en
þessi ljóðaþýðing hans kemur
nokkuð á óvart og er ein bezta
söngleiksþýðing, sem hér hefur
heyrzt í háa herrans tíð. E. t. v.
hefði mátt ætlast til þess af hljóm
sveitarstjóranum, Jóni Sigurðs-
syni, að hann tæki hér í taumana.
En hvort sem hann er líka um að
saka að þessu leyti, þá hefur hann
sannarlega ekki vanrækt sitt að-
alverk, því leikur hljómsveitar-
innar er sönn prýði í þessari sýn-
ingu, músíkalskur maður á hvert
hljóðfæri, stjórn og andirleikur af
bragð. Illa er ég svikinn, ef sum-
ir söngvarnir í þessum leik verða
ekki komnir á hvers manns varir
áður en langt um líður.
Leikendur eru með færra móti
í þessu verki, en samt verður ekki
farið mörgum orðum um frammi-
stöðu þeirra. Er skemmst af að
segja, að leikur þeirra Herdísar
Þorvaldsdóttur og Rúriks Haralds-
sonar bar svo af f sýningunni sem
gull af eir, ekki fyrir þá sök, að
hann sé alveg heilsteyptur og
hnökralaus, heldur sökum þess
hve blæbrigðaríkur hann er og
minnisstæður einstökum atriðum.
Enginn leikenda fór illa með hlut
verk sitt. Trúlega var leikur Ró-
berts Arnfinnssonar öruggastur
og heilsteyptastur, hlutverkið er
fastmótað og Smith er í túlkun
Róberts sannarlega háll og kald-
ur eins og hver annar plastbolti,
enginn leikur sér að því að reyta
af honum aurana, sem hann liggur
á eins og ormur á gulli, og þó
Framhald á 13. sfðu.
T í M I N N, laugardagur 11. aprfl 1964.
9