Tíminn - 12.04.1964, Blaðsíða 14

56
KONA CHURCHI
inentine, og síðan skelltu þær báð-
ar upp úr.
„Ég gerði mér ekki grein fyrir,
hve hratt ég gekk,“sagði frú Roose
velt síðar, „ég veitti því heldur
ekki neina athygli, hve þreytt hún
varð. Ég er viss um, að hún var
ekki jafn hraust og ég var þá,
svo að hún hlýtur að hafa verið
alveg úrvinda."
Eleanor baðst afsöknar á hegð-
un sinni, en eftir fáeinar mínútur
kviknaði gamla Churchill þraut-
seigjan á ný í brjósti Clementine,
og hún stóð upp, og þær héldu á-
fram för sinni.
„Ég man greinilega eftir því,
sem við sáum í Dover", sagði frú
Roosevelt síðar. „Það hafði verið
gerð sprengjuárás á aðalstöðvar
W.R.N., og við fórum til að sjá,
hvaða tjóni hún hafði valdið, og
fórum einnig til að skoða skip,
sem þeir sáu um. Við komumj
þangað, sem fólkið hafði leitað
sér hælis í klettum. Þetta voruj
mér mikil viðbrigði, enda var ég
nýkomin frá Ameríku, þar sem j
við höfðum af engu þvílíku að
segja. Þetta var mjög fróðlegt.''
í þnár vikur ferðuðust þær nær
hvíldarlaust á mtUi herstöðva,
hergagnaverksmiðja og eyðilagðra
heimila. Þegar frú Roosevelt kom
aftur til London, snæddi hún
kvöldverð a Downing Street. Það
voru fáir gestir. Þeir voru Brend-
an Bracken upplýsingamálaráð-
herra, iafði Denman, yfirmaður
landhers kvenna, lafði Limmerick
frá brezka Rauða krossinum, Rak
el Crowdy hefðarfrú, en hana
hafði frú Roosevelt hitt í Banda-
ríkjunum. Enn fremur var þarna
Brook bershöfðingi, yfirmaður
herráðsins, Henry Morgenthau
yngri, fjármálaráðherra Banda-
ríkjanna, og einkaritari og félagi
Eleanor Roosevelt, ungfrú Thomp-
son.
í samkvæmi þessu kynntist
Eleanor Roosevelt enn betur per-
sónuleika Clementine. „Hún hafði
afar fallega framkomu, sem íkom
vel í Ijós þetta kvöld“, sagði frú
Roosevelt. „Talið barst að Spáni,
og það varð til þess að skoðana-
ágreiningur kom upp á milli hr.
Churchills og mín. Hann hafði
spurt Morgenthau, hvort Banda-
píkin sendu nógar vörur til Spánar
og hvort þær næðu þangað heilu
og höldnu. Þegar Morgenthau
svaraði því til, að hann vonaði að
nægar birgðir kæmust á leiðar-
enda, sagði ég, að ég teldi það
heldur seint og bætti við, að við
hefðum átt að gera eitthvað til að
aðstoða lýðveldissinna á Spáni á
meðan á borgarastyrjöldinni stóð.“
„Ég var stuðningsmaður Franco
stjórnarinnar, þangað til Þjóð-
verjar og ítalir héldu inn í Spán
til að aðstoða Franco,“ sagði Win-
ston.
„Ég fæ ekki séð, hvers vegna
ekki hefði átt að aðstoða lýðveld-
issinna“, maldaði frú Roosevelt í
móinn. Forsætisráðherrann svar-
aði: „Þéi og ég hefðum verið
meðal beirra fyrstu, er misstu
höfuðið, ef lýðveldissinnar hefðu
sigrað. Andstaðan gegn fólki eins
og okkur, hefði breiðzt út “
,,Það skiptir. engu máli, þó að
ég hefði misst höfuðið/' sagði
Eleanor.
„Ég vil hvorki, að þér missið
höfuðið né ég sjálfur," svaraði
Winston þrjózkulega.
Clementine hafði hingað til
hlustað þrætur þeirra án þess að
mæla orð af vörum, en nú hall-
aði hún sér fram á móts við Win-
ston og sagði rólega: „Ég held, að
frú Roosevelt geti haft rétt fyrir
sér.“
Winston var augsýnilega ofsa-
reiður. „Ég hef haft vissar sann-
færingar í sextíu ár, og ég hef
ekki í hyggju að fara að breyta
þeim nú,“ svaraði hann gremju-
lega.
Umræðurnar voru komnar í
hálfgerða sjálfheldu, svo að Cle-
mentine ákvað einfaldlega að
relca á þær rembihnútinn,'1 sagði
frú Roosevelt síðar. „Til allrar
hamingju vorum við í þann veg-
inn að Ijúka málsverði. Hún reis
á fætur og sagði aðeins við bónda
sinn: „Ég held að það sé kominn
tími til að við yfirgefum þig.“
Og við fórum. Hún hafði ákveðið
á kurteisan hátt að kvöldverðin-
um væri lokið, enda séð fram á
að það væri heppilegast eins og á
stóð. Hún var afskaplega kurteis
og kunni .sig fram í fingurgóma.
Þá sá ég í fyrsta sinni, hve stór-
snjöll hún er í viðræðum sínum
við hann. Hún getur bæði tekið
á móti og bitið frá sér.“
Á fáum andartökum hafði Cle-
mentine gert frú Roosevelt fylli-
lega ljcct. að hún var ófús til að
i láta sem iienni líkaði vel við skoð-
j anir manns síns, ef hún var ekki
á sama máli Reiði Winstons og
þjakandi andrúmsloftið, sem
fylgdi eftir þessar orðræður,
j hvarf skjótlega, eftir að Clemen-
tine hafði nær áreynslulaust töfr-
að umræðurnar yfir á annað svið.
Þegar Eleanor kom heim hinn
17. nóvember, var símskeyti þeg-
ar sent til Downing Street, svo-
j hljóðandi.
i „F:D:R. til Winstons S. Chur-
chill
Fyrrv. sjóliði:
Frú Roosevelt kom heim heilu
og höldnu í morgun. Ég tók á
imóti henni á flugvellinúm, og
leið henni vel og var afar ánægð
með ferð sína Ég þakka yður og
frú Churchill fyrir að annast svo
vel um hana
Roosevelt."
I Clementine varð oftar sjálf-
skipaður mannasættir milli þeirra
Eleanor og Winstons, þegar þau
lentu í löngum þrætum um, hvern-
ig ætti að endurskipuleggja heim-
j inn.
Við oadegisverðarborðið eitt
sinn, þegar þetta umræðuefni bar
1 á góma, sagði Eleanor og lagði
' ríka áherzlu á orð sín: „Bezta
i leiðin til að varðveita friðinn, er,
að bæta lífskjör fólks í öllum
löndum.“
Winston mælti henni á móti og
sagði: Bezta ráðið til að koma á
varanlegum friði, væri samkomu-
lag með Englandi og Bandaríkj-
unum um að . koma í veg fyrir
heimsstyrjöld með því að sameina
heri sína Að sjálfsögðu gætum
við einnig boðið Rússlandi upp á
sama samstarf,“ bætti hann síðan
við. Hvorugt þeirra vildi láta
undan. Clementine breytti um
umræðuetni og þrætunum var
lokið án niðurstöðu. Oft kom það
í hlut Clementine að lægja öld-
urnar á ný, eftir að Churchill
hafði einhverra ástæðna 'vegna,
móðgað einhvern.
Eitt sinn var hann í útvarps-
, stöðinni B.B.C. og sat þar fund
um útvarpsmál. Clementine hafði
farið með honum. Umræðurnar
tóku ekki þá stefnu, sem hann
vildi, svo að honum gramdist. Öll-
um viðstöddum á óvænt, gekk
| hann, skyndilega út, án þess að
gefa nokkra skýringu á hátterni
sínu. Þegar hann var farinn, reis
Clementine upp. „Verið þér sæl-
ir“, sagði hún og brosti töfrandi
brosi við öllum viðstöddum, og
þannig róaði hún fundarmenn
eftir undrunina og óttann vegna
hinnar skyndilegu útgöngu for-
sætisráðherrans.
4. janúar 1944 kom bréf frá
Hvíta húsinu, sem kom stríðinu
ekkert við, en bar Ijóslega vitni
vaxandi ástúð og vináttu milli
Churchill-tjölskyldunnar og Roose
1 velt-fjölskyldunnar.
Bréfið var svohljóðandi:
„F.D.R. til hr. og frú Churchill
í Lundúnum.
Kæru Clemmie og Winston:
Meðfylgjandi úrklippu fann ég
á borði mínu, er ég kom heim.
j Af henni að dæma, virðist dag-
1 blaðið Desert News í Salt Lake
1 City, telja náin skyldleikabönd
milli Clemmie og Mormóna.
Og síðasta setningin sýnir, að
Winston er skyldur þeim einnig í
sjötta lið
14
leiksviðið baðað hálfrökkri. Gjald
kerinn fann, hvernig þreytt
hjarta hans barðist veiklulega í
brjóstinu. Þeim mun ljósari var
honum sú angurljúfa ham-
ingja, sem hlaut að fylla brjóst
ungra elskendá, sem sátu hlið við
hlið í þessu umhverfi og létu
heimullega vel hvort að öðru, svo
hættulegt sem það annars gat ver-
ið. Hann fylgdist með síðustu
sólargeislum hinnar hnlgandi sól-
ar leika í bogagluggunum, hlust-
aði á hvernig strokhljóðfæri hljóm
sveitarinnar léku undir ljúfum
tónum einleikarans og andaði
djúpt að sér höfgum rósailminum
og hugur hans fylltist skilningi
og meðaumkun með þessum
tveimur ungu hjörtum, sem slógu
við hlið hans. Ást þeirra var ef
til vill eitthvað, sem var symþigt
og rangt samkvæmt ströngustu
siðaskoðunum, en þau voru bæði
ung, indæl og mannleg og Jaatin-
en fékk ekki séð hvernig hann
gæti sanjræmt tilfinningar sínar
til þeirra því, sem almenn skyn-
semi hans bauð honum að gera.
Leikurinn hélt áfram sinn gang
uppi á sviðinu. Jaatinen tokst
með herkjum að hemja tilfinn-
ingar sínar. Og til þess að sann-
færa sjálfan sig um að hann hefði
aðeins orðið vottur að einum leik,
fálmaði hann eftir piparmyntu-
töflu í vasa sínum og reyrtdi að
fylgjast með því, sem gerðist á
sviðinu, á meðan hann mau-laði
pilluna.
í kvöldkyrrðinni heyrðist tón-
listin frá dansstöðunum niður við
ströndina í Visby greinilega í
gegnum opna gluggana og allt
niður til skips.
Leiknum í klausturrústunum
hafði lokið um ellefu leytið. Þ^r
sem m/s Cassiopeja átti ekki að
leggja af stað til Kaupmannahafn
ar fyrr en klukkan þrjú um
morguninn, stakk Latvala
byggingarverktaki upp á, að þau
skyldu leggja leið sína til Snack-
gardsbaden og fá sér þar eitthvað
að snæða og njóta lífsins í eftir-
lajtisstað túristanna í Visby. Berg
verkfræðingur féllst þegar á upp-
ástunguna óg Lindkvist og gjald-
kerinn tóku henni með fögnuði.
Hins vegar var hún ekki jafnvin-
sæl hjá konunum Kirsti Hiekka
og Aulikki Rask þögðu, en það
mátti glögglega sjá að þær
brunnu í skinninu eftir að kom-
ast þangað. Frú Berg og frú Lat-
vala lögðust gegn tillögunni og hik
uðu ekki við að láta skoðun sína
í Ijós, en að lokum *beygðu þær
sig undir vilja meirihlutans súrar
i bragði.
Kvöldverðinum var lokið. Hann
var dýr, en stóð samt fyllilega
fyrir sínu Þau höfðu einnig
drukkið ; hofi og að lokum
fengið sér kaffi og konjak, en
samt sem áður ekki allt eins og
bezt varð kosið. Það var eins og
eitthvað lægi í loftinu, eitthvað,
sem boðaði illt og fél! ekki inn
í umhverfið.
Umhverfiö — ramminn — var
næstum fullkominn. Þau sátu í
loftgóðum, snyrtilega búnum veit
ingasal og höfðu fengið þægilegt
gluggaboið Dyrnar út á svalirn-
ar stóðu opnar og milt nætur-
loftið streymdi inn. Það var ekki
heldur neitt út á útsýnið að setja.
Smáhækkandi máninn lýsti upp
kolsvarta nóttina.
Ágæt hljómsveit lék á palli við
vegginn á móti og vínarvals hafði j
komið mörgum gestunum til að i
iðka fótamennt á gólfinu. Berg og
Latvala höfðu verið svo kurteisir
að bjóða upp mökum sínum, Lind
kvist hafði dansað við Hiekka
lækni og Jaatinen hafði orðið
eftir við borðið ásamt ungfrú
Rask. Gjaldkerinn hafði 4 gamal-
dags hátt afsakað sig kurteislega
og talið aldur sinn koma i veg
fyrir að hann gæti dangað, en
þeim mun kurteisari yar hann
sem borðnautur. AuliKki Rask !
virtist ekki láta sér bilt við verða
og þau spjölluðu á meðan um
leikinn.
Fram að þessu hafði allt gengið
vel.
En nú, þegar hljómsveitin hóf
upp annan slag og eggjandi
négramúsík fyllti salinn, var sem
öll samræða við borðið yrði þving
uð og óeðlileg.
Jaatinen, sem vissu leyti taldi
sig standa utan við fylgdist af
athygli með breyttri rás viðburð-
anna. Hann horfði á Lindk.ist
og honum var ljóst, að þessi
k^pfafélagi hans gerði sér einnig
ljóst. að eitthvað nýtt var á seyði,
enda hafði hann áður játað fyrir t
Jaatinen. að hann hefði gaman |
af að virða fyrir s-iír fólk og at-
huga viðbrögð þess. Nú fylgdist
hann með af athygli, þótt í fljótu
bragði virtist á honum kæruleysi-
svipur.
Latvala hafði augsýnilega hitn-
að í dansinum Feitlagin kona hans
hafði áreiðanlega verið of þng
fyrir hann til að dragnast með
úti á dansgólfinu. Að minnsta
kosti andaði hann þunglega og
blés og stundi við þungan. Jafn-
framt svipaðist hann órólega um
salinn.
Kona hans hallaði sér aftur í
stólinn og hélt á sígarettu milli
fingranna.
Hún svipaðist einnig um, en
augnaráð hennar var hvorki óró-
legt né hvikult. Þessi grænu,
hörðu augu virtu fyrir sér víg-
stöðuna, hörð og köld.
Berg, sem sat við svaladyrnar,
iðaði óstyrkur í sæti sínu. Að
lokum greip hann teskeið og
byrjaði af ákafa að hræra í kaffi-
bollanum. Frú Berg sat jafn
hnarreist og ætíð endranær og
það var ekki laust við að færi
hrollur um gjaldkerann, þegar
hann horfði á hana. Hún minnti
hann ósjálfrátt á uppsetta stál-
brynju miðaldarriddara. Getur
hún aldrsi sett upp annan svip en
þennan fýlulegan og fráhrindandi
hofróðusvip? hugsaöi Jaatinen
gremjulega
Og aftm rann honum kalt vatn
milli skinns og þörunds.
Kirsti I-Iiekka og Aulikki Rask
ræddust við í hálfum hljóðum um 1
einhverja einskisverða hluti.
Sú síðamefnda hló við, en hlátur
hennar var stuttaralegur og óeðli
legur.
Það sló þögn á alla og glamrið
í skeið Bergs varð enn greini-
lega. Hann hætti snögglega,
greip konjaksglasið og tæmdi það
í botn. Þá sneri hann sér við og
virtist fyrst nú taka eftir tónlist-
inni. Hann skaut fram hökunni
þrjózkulega stóð á fætur og
hneigði sig síðan fyrir Kirsti
Hiekka.
— Kannske ættum við líka að
fá okkur snúning. . .
Hún leit sem snöggvast á frú
Berg, en reis upp á sama andar-
taki. Berg steig einu skrefi nær
henni og bauð henni arminn. Þau
gengu rakleiðis að dansgólfinu og
voru von bráðar horfin inn í
dansandi skarann.
Jaatinen gjaldkeri hóstaði og
nokkur stund leið, áður en hann
þorði að gjóta augunum á frú
Berg. Hún sat jafn róleé sem áður
og leit nánast út sem úthöggvinn
saltstólpi. Ef til vill var munn-
svipurinn örlítið ákveðnari og
ákveðnari og rauðir dílarnir í
kinnum hennar höfðu ekki verið
þar fyrir.
— Þú mátt ósköp vel fylgja
fordæmi vinar þíns.
Það var frú Latvala, sem talaði,
hunangssætt og ísmeygilega, og
það var greinilegt að hún hafði
beint orðum sínum að manni sín-
um.
Það virtist sem þrjózkan væri
smitandi í kvöld, þar sem Latvala
svaraði konu sinni aðeins með því
að yppta öxlum. Síðan sneri
hann sér að einkaritara sínum og
sagði:
— Hvers vegna ekki? Það væri
ágæt hreyfing. Eigum við að
reyna?
— Það var rétt, reyndu bara,
hélt frú Latvala áfram silkimjúkri
röddu.
Aulikki Rask hristi dökkt hárið
Iiún deplaði augunum og hikaði
T í M I N N, sunnudagur 12. apríl 1964. _
14