Tíminn - 24.05.1964, Blaðsíða 7

Úfgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jómas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur i Eddu-húsinu, símar 18300—18305. Skrif-
stofur Bankastr. 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innan-
lands. — í lausasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Walter Lippmann ritar um alþjóöamáh.. " ■■ ...*
Mesta vandamál Evrópu er
aö rjúfa göt á járntjaið
Hlé í Vestur-Evrópu vegna nálægra þingkosninga.
Bann, sem verður
að afnema
í „viðreisnarlögunum“ 1960, var það eitt höfuðatriðið
að banna atvinnurekendum að semja um verðtryggingu
launa samkvæmt vísitölu. Ríkisstjórnin hélt því fram,
að með þessu yrði komið í veg fyrir víxlhækkanir kaup-
gjalds og verðlags og hér væri því stórt spor stigið í
baráttunni gegn verðbólgunni.
Af hálfu Framsóknarmanna var lagzt gegn því, að slíkt
bann yrði sett í lög, en hins vegar yrði sett lagaákvæði
um, að ríkisstjórnin og stéttarsamtökin skyldu reyna að
ná samkomulagi um að draga sem mest úr víxlhækk-
nnum kaupgjalds og verðlags. í umræðum á Alþingi
bentu Framsóknarmenn m. a. á, að bann gegn verð-
tryggingu launa væri líklegt til að hindra kaupsamninga
til lengri tíma, því að verkalýðssamtökin væru eðlilega
ófús til slíkra samninga, án einhverrar verðtryggingar á
laununum.
Þessum aðvörunum skeytti stjórnarliðið ekki neinu,
heldur samþykkti bannið.
Það eru nú liðin fjögur ár síðan þetta bann var lög-
fest. Reynslan hefur sýnt eins glöggt og verða má, að
það hefur síður en svo náð þeim tilgangi, er stjórnarliðið
hafði ætlað því. Þvert á móti hafa víxlhækkanir verð-
lags og launa aldrei orðið stórfelldari, þótt verðlaginu
hafi með fulltingi ríkisstjórnarinnar veitt stórum betur 1
þeirri keppni. Þegar launþegar gátu ekki samið um verð-
tryggingu, reyndu þeir að sjálfsögðu að tryggja hag
sinn með öðrum hætti, sem reynzt hefur þjóðinni
óheppilegri. Meðan verðtrygging var í gildi, skapaði
hún ríkisvaldinu einnig nokkurt aðhald um að halda
verðlaginu í skefjun. Síðan það var afnumið, hefur rík-
isvaldið reynzt enn áhugaminna í þessu efni en áður.
Þannig hefur bannið gegn verðtryggingu beinlínis
stutt að aukinni dýrtíð og verðbólgu og því reynzt
gersamlega misheppnað.
í samræmi við það lögðu Framsóknarmenn til á sein-
asta þingi, að það yrði numið úr lögum og stéttasam-
tökum gert frjálst að semja um verðtryggingu launa.
Ríkisstjórnin og flokkar hennar vildu þó ekki falla frá
banninu. Þeir munu þó reyna, að ekki verður til
lengdar haldið í þessa bannstefnu „viðreisnarinnar“. Svo
greinilega hefur það sýnt sig á þessu sviði, eins og
flestum öðrum, hve vanhugsuð og óhyggileg „viðreisn-
arstefnan“ var og er.
Aburðar verksmið j an
Um þessar mundir eru liðin 10 ár síðan áburðarverk-
smiðjan tók til starfa. Hún var þá fyrsta stóriðjufyrir-
tækið á íslandi. Fyrstu drögin að stofnun hennar voru
lögð í tíð vinstri stjórnarinnar fyrri eða á árunum 1934
—’37, þegar Hermann Jónasson beitti sér fyrir rann-
sókn þessa máls. Vilhjálmur Þór tók málið aftur upp á
síðari hluta stríðsáranna en nýsköpunarstjórnin lagði
það til hliðar. Fyrst eftir að Framsóknarflokkurinn komst
í ríkisstjórn 1947, var málið tekið upp af fullu kappi
og því hrundið í framkvæmd.
Áburðarverksmiðjan hefur reynzt landbúnaðinum og
þjóðinni gagnlegt fyrirtæki. Hún er jafnframt gott vitni
um þann stórhug, sem þjóðin verður að hafa, ef hún á
ekki að dragast aftur úr. Slíkan stórhug hefur skort sein-
ustu árin.
í TVEIMUR þeirra höfuð-
borga, sem ég heimsótti ný-
lega, Bonn og London, er hlé
í stjórnmálunum eins og sakir
standa, unz myndaðar verða
ríkisstjórnir með varanlegu
umboði að afstöðnum kosning-
um, sem fyrir dyrum standa.
Sir Alec Douglas-Home og dr.
Erhard, eru báðir önnum kafn-
ir við undirbúning kosning-
anna.
Brezka stjórnin getur ekki
tekið sig fram um neitt og
engar bindandi ákvarðanir tek-
ið, þar sem allar líkur benda
til að Verkamannaflokkurinn
myndi ríkisstjórn í október í
haust. Stjórnin verður að vísu
að annast dagleg og eðlileg
viðbrögð við athöfnum þeirra
Nassers og Sukarno, en allt
verður það að fara eftir meg-
inlínum þeirrar stefnu, sem
áður hefir verið mörkuð.
ERHARD kanslari er sagður
mjög vinsæll í Vestur-Þýzka-
landi, en hann á engu að síð-
ur eftir að sigra í kosningum
á eigin spýtur. Honum er mjög
vel ljóst, að hann stendur í
sporum annars manns, dr. Ad-
enauers, líkt og stóð á með
Johnson forseta fyrstu vik-
urnar eftir 22. nóvember s.l.
Franska þjóðin gengur aft-
ur á móti út frá því sem gefnu,
að vald de Gaulle hershöfð-
ingja haldist óbreytt enn um
nokkur ár. Þá er gert ráð fyr-
ir, að hann verði heill heilsu
þrátt fyrir uppskurðinn, sem
hann gekk undir fyrir
skemmstu.
f París vakti það sérstaka
athygli mína, að svo virðist
sem þar sé fengið svar við
fcinni erfiðustu spurningu í
sambandi við einvalda, — erf-
iðustu spurningunni í sam-
bandi við de Gaulle hers-
höfðingja. Þetta er spurningin
um eftirmann hershöfðingj-
ans, ef hann fatlast frá með
einhverjum hætti. Georges
Pompidou forsætisráðherra,
hefir unnið mjög á að undan-
förnu, og er tvímælalaust
væntanlegur eftirmaður de
Gaulle. Ekki virðast neinar lík-
ur á að honum verði í þessu
efni veitt nein samkeppni með-
al Gaulleista.
TÍMABIL almennra kosn-
inga meðal þeirra þjóða, sem
að vestrænum samtökum
standa, verður að vísu ekki
um garð gengið fyrr en í lok
næsta árs. Þó verður að telja
eins öruggt og unnt er yflr-
leitt að telja um slíka hluti,
að Johnson forseti hljóti kosn-
ingu, og þeir aðalleiðtogar,
sem hann kemur til með að
eiga samleið með, verði Char-
les de Gaulle, Harold Wilson
og Ludwig Erhard.
Hér verður að slá þann var-
nagla, að ekkert er algerlega
öruggt í slíkum efnum, eins og
við hljótum að kannast við,
sem ályktuðum rangt um úr-
slit kosningabaráttu þeirra
Dewey og Trumans 1948. Ým-
is undur geta gerzt, sem nú
eru ófyrirséð og ófyrirsjáan-
leg. En gerist engin stórmerki
De Gaulle er öruggur í sessi.
eða kraftaverk, verða ofan-
taldir fjórir menn leiðtogar
þeirra ríkisstjórna, sem fara
með aðalhlutverkin í vest-
rænni samvinnu á næstunni.
EKKI gat ég greint þess
merki í Vestur-Þýzkalandi, að
sósíaldemókratar geri sér vonir
um að sigra dr. Erhard, eða
sýni ákveðna viðleitni til þess.
Enginn reginmunur virðist á
utanríkisstefnu Sósíaldemó-
krata og Kristilegra demó-
krata, sem þeir Erhard og
Sehroeder veita leiðsögu.
De Gaulle hershöfðingja hef-
ir ekki tekizt að laða Vestur-
Þjóðverja úr Atlantshafsbanda-
laginu. Fransk-þýzka brúðkaup
ið, sem hann og Adenauer
héldu hátíðlegt, hefir ekki
komið til framkvæmda.
Allir þeir Þjóðverjar, sem
ég hitti að máli, virtust mjög
svo háðir Bandaríkjunum, ná-
lega vandræðalega að því er
mér fannst. Ef minnzt var á
uppástungu Eisenhowers hers-
höfðingja um að minnka her-
afla okkar í Vestur-Þýzka-
landi úr þeim sex herfylkjum,
sem þar eru nú, olli það van-
þóknun og hryggð.
f INNANRÍKISMÁLUM Vest
ur- Þýzkaland gætir eindreg-
ins fráhvarfs frá marxisman-
um meðal vinstri aflanna, eins
og raunar hvarvetna annars
staðar í Vestur-Evrópu. Sjón-
armið þýzkra og brezkra sósí-
alista eru í höfuðdráttum hín
sömu í því efni. Deila þeirra
við íhaldsmenn stendur ekki
um, hvort þjóðnýta eigi iðrp
aðinn eða ekki. Deiluefnið er
hitt, hvernig iðnaðurinn verði
aðhæfður þeirri tæknibyltingu,
sem nú er aðeins nýbyrjuð.
Marxisminn varpar engu
ljósi á þetta mikilvæga efni.
Marx reit fræði sín langa
löngu áður en sú tæknibylting
hófst, sem nú stendur yfir.
Brezkir og þýzkir sósíalistar
hafa því lagt marxismann á
hilluna að heita má. Hann er
með öllu horfinn úr hugsun
þeirra og áformum og að
mestu úr kjörorðunum.
ÍHALDSSTJÓRNIN í Brét-
landi hefúr fyrir skömmu snú-
izt til fylgis við þá hugsun, að
gera beri áætlun um fram-
vindu efnahagslífsins. Munur-
inn á stefnu hennar og stefnu
Verkamannaflokksins undir for-
ustu Harolds Wilsons er ekki
svo sérlega mikill í þessum
efnum. Ég hygg, að orða mætti
þetta svo, að deilan komi ekki
til með að standa um, hvað
gera eigi í megindráttum,
heldur hvor geti komið því í
framkvæmd.
Sósíaldemokratar þeir, sem
ég átti tal við í Þýzkalandi,
rökstuddu ákaft nauðsynina á
tilveru einkaframtaks og
einkafjárfestingar.
Þess ber og að minnast, að
efnahagskerfið í Frakklandi
var komið alllangt áleiðis í
sósíalisma áður en de Gaulle
hershöfðingi tók við völdum.
Það hefur ekki fjarlægzt sósíal
ismann undir forustu hershöfð
ingjans. Kreddur hans og
hleypidómar bera því að vísu
vott, að hann er höfðingja-
sinni og íhaldsmaður, en það
á ekkert skylt við það hömlu-
leysi, sem gengur undir nafn-
inu íhaldssemi hér í Banda-
ríkjunum.

ALLT .VIRÐIST þetta geta
haft alvarleg áhrif á megin-
þættina í stefnu Evrópu í al-
þjóðamálum og almenna af-
stöðu þeirra ríldsstjórna, sem
væntanlegar eru.
Mildun fræði- og kennisetn-
inga er nauðsynleg vegna
þess, sem er að gerast og á
að gerast. Þar er fyrst og
fremst um að ræða að opna
Austur-Evrópu fyrir Vestur-
Evrópu og Vestur Evrópu fyr-
ir Austur-Evrópu, eða í sem
fæstum orðum að rjúfa göt á
járntjaldið.
TÍMINN, sunnudagfnn 24. maí 1964
7