Tíminn - 07.06.1964, Blaðsíða 7

MAX LERMER
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jónas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón DavíSsson.
Ritstjórnarskrifstofur í Eddu-húsinu, símar 18300—18305. Skrif-
stofur Bankastr. 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur,' s£mi 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innan-
lands. — í lausasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Sjómannadagurinn
í DAG er 27. sjómannadagurinn hátíðlegur haldinn.
íslenzk sjómannastétt verðskuldar það vissulega, að
þjóðin hylli hana á sérstökum hátíðisdegi. Það er viður-
kennt, að sjómenn eru sú stétt þjóðfélagsins, sem vinnur
áhættusömustu og erfiðustu störfin. Það er einnig við-
urkennt, að íslenzkir sjómenn standa í fremstu röð á
sviði verkkunnáttu og dugnaðar. Hér kemur á land meiri
afli á hvern einstakan sjómann en í nokkru öðru landi
heimsins. Með nýtízku tækjum hefur aflinn margfaldazt
og íslenzkir sjómenn hafa fundið upp veiðiaðferðir, sem
taka fram þeim, er annars staðar þekkist og útlendir
geta margt lært af íslenzkum sjómönnum.
Fyrir þetta eru sjómenn góðs maklegir af þjóðinni. En
þá viðurkenningu hefur oft skort í verki og sjómenn hafa
orðið að heyja harða baráttu fyrir réttindum sínum. Enn
vantar á, að nægilega sé tryggð afkoma aðstandenda sjó-
manna, þegar voveiflegir atburðir gerast. Á síðasta
kjörtímabili hafa sjómenn orðið að heyja stórverkföll,
togaraverkföll og síldveiðistöðvanir vor og haust og enn
í vor þurftu þeir að standa í deilum út af hlutaskiptum
og er ekki séð fram úr því máli enn þá.
Það er reyndar rétt, að margir sjómenn hafa borið
sæmilega úr býtum síðustu ár. En hve oft hafa sjómenn
ekki borið lítið úr býtum — og hver veit hvenær afli
kann að bregðast?
Stærsta skrefið, sem stigið hefur verið til að tryggja
afkomu sjómanna er útfærsla landhelginnar í 12 mílur
haustið 1958. „Viðreisnarstjórnin“ hleypti Bretum inn í
landhelgina að nýju og leyfði þeim togveiðar fram á
þetta ár, en skuldbatt sig jafnframt og sem verra var til
þess að færa ekki fiskveiðilandhelgina út í framtíðinni,
nema með leyfi Breta og alþjóðadómstóls. Frekari út-
færsla er mesta hagsmunamál sjómanna og þjóðar-
innar allrar og því verður það megin baráttumál rétt-
sýnna manna á næstu árum að losna við brezka haftið.
Tíminn óskar sjómönnum til hamingju á þessum hátíð-
isdegi og giftu og gengis á komandi árum.
Grár leikur
Vísir þorir ekki fremur en hin stjórnarblöðin að minn-
ast á það, að skuldir þjóðarinnar erlendis hafa aukizt
mun meira en inneignir bankanna síðan vinstri stjórnin
lét af völdum í árslok 1958. Inneignir, sem stjórnar-
blöðin hafa mest gumað af, byggjast þannig alveg á
skuldasöfnunum.
í stað þess að minnast á þetta, heldur Vísir áfram
blekkingum um stöðu bankanna í árslok 1958. Fyrst
hélt hann því fram, að hún hefði verið óhagstæð um 54
millj. kr. Eftir að þetta hafði verið rekið ofan í hann,
játaði hann, að staðan hefði verið hagstæð um 86,5
millj., en telur það hins vegar rangt, að hún hafi verið
hagstæð um 228 millj. kr., eins og Tíminn hafði sagt.
Sú tala Tímans er þó tekin beint úr skýrslum Seðla-
bankans, þar sem þessi upphæð er reiknuð á núv. gengi,
en vitanlega er það eitt rétt, ef gera á samanburð á
ástandinu fyrr og nú. Vísir notar hins vegar tölur með
gamla genginu, en sá samanburður er vitanlega út í
hött að öðru leyti en því, að hann getur sýnt hina miklu
verðrýrnun gjaldmiðilsins í tíð ,,viðreisnarstjórnarinnar“.
Erlend gjaldeyriseign, sem nam 86,5 millj. íslenzkra
króna í árslok 1958, nemur nú 228 millj. íslenzkra króna.
Svo grátbroslega hefur núv. ríkisstjórn leikið gjaldmiðil
þjóðarinnar.
Johnson forseti boðar aukin
skipti við kommúnistarikin
Vaxandi áhugi á einni Evrópu í stað núverandí tvískiptingar
Fyrir skömmu var opnað í
Bandaríkjunum bókasafn, sem
stofnað var til minningar um
Marshall hershöfðingja. John-
son forseti hélt ræðu við það
tækifæri. Milda athygli vakti,
að forsetinn fjölyrti ekki um
Marshall sem yfirmann Banda-
ríkjahers. Hann ræÆdi einkum
um Marshall aðstoðina og al-
veg sérstaklega það atriði, að
Marshall bauð upphaflega að
hún skyldi látin ná til ríkja
austan járntjalds, en Stalín
hafnaði því.
RÍKISSTJÓRNIR eru venju-
lega seinni til þess en aÚir
aðrir aðilar að opna augu sín
fyrir nýjum viðhorfum, sem
menntuðum mönnum og víð-
sýnum virðast liggja í augum
uppi, hvað þá að breyta sam-
kvæmt þeim. Góðar ríkisstjórn
ir gera þetta þó áður en það
er um seinan. Það var skemmti
leg hugmynd að nota til þess
tækifærið á minningarliátíð
um Marshall að opna dyrnar
fyrir þjóðum Austur-Evrópu
og leiðtogum þeirra, sem fýs-
ir mjög að koma nær og sjá,
hvað á seyði er hjá vestræn-
um þjóðum.
í augum ferðamanns, sem
lagði leið sina til Parísar í
fyrra til þess að athuga horf-
umar á einingu Evrópu, var
sú staðreynd einna skuggaleg-
ust, að öll sókn til aukinnar
eíningar Vestur-Evrópu var þá
alveg stöðnuð. Hitt vakti aft-
ur á móti nokkrar vonir, að í
fyrsta sinn á 20 árum virtist
vera í augsýn möguleiki á sam-
einingu Austur- og Vestur-
Evrópu í tíð núlifandi manna,
en valdakröfur kommúnista
ollu klofningu álfunnar í tvo
hluta við lok styrjaldarinnar.
JOHNSON forseti hefur
haft til þess hugrekki að halda
dyrunum opnum fyrir komm-
únistastjórnum Austur-Evrópu,
þrátt fyrir kosningabaráttuna,
sem fyrir dyrum stendur.
Áhættuminni yrði þó að telja
þá afstöðu fyrir forsetann, að
láta sér ekki ótt i þessu efni.
Það sýnir bezt, hve forsetinn
metur afla Goldwaters lítils, að
hann skuli leyfa sér að hætta
á þessa afstöðu.
Velta mætti því fyrir sér,
hvað öldungadeildarþingmað-
urinn frá Arizona gerði, ef.
hann væri forseti og yrði að
taka ákvörðun um, hvort hann
örvaði til tengsla við Austur-
Evrópu með því til dæmis að
taka vel á móti verzlunarsendi-
nefndinni frá Rúmeníu, eða
snerist öndverður gegn öllum
„friðkaupum" og sendi hana
heim til föðurhúsanna í
Moskvu.
AUÐVITAÐ ber að hafa í
huga, að ef orðið „friðkaup"
er notað yfir hálfgerða nauð-
ungarsamninga við öflugan
andstæðing til þess að milda
afstöðu hans, þá á orðið ekk-
ert skylt við það, sem hér er
um að ræða. Rússar óska auð-
vitað ekki eftir versnandi valda
aðstöðu sinni í Austur-Evrópu
' og fagna alls ekki komu rúm-
enskrar verzlunarnefndar til
GEORGE C. MARSHALL
— fyrrum hershöfðingi og utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna.
Washington. En þeir standa
ráðþrota andspænis hvoru
tveggja.
Um það er ekki að ræða
hér að verið sé að kaupa frið
af Rússum. Hér er aðeins ver-
ið að færa sér í nyt verulega
veikta aðstöðu Rússa í von um
að takast megi að rjúfa þann
vegg, sem þeir hlóðu fyrir 20
árum.
Sé á málið litið fyrst og
fremst frá hlið valdaaðstöðunn
ar, er hér um það að ræða að
leysa veldisheild stjórnarinnar
í Kreml upp í nokkrar þjóðleg-
ar kommúnistastjórnir, sem
að vísu verða tengdar Moskvu
vegna sameiginlegra fræði- og
trúarkenninga, en yrði þó
kleift að þokast. í átt til auk-
ins efnahagslegs, pólitísks og
menningarlegs frelsis.
JÚGÓSLAVÍA varð fyrst til
þess að rjúfa heild stjórnarinn-
ar í Kreml árið 1948. Banda-
ríkjamenn studdu þessa ráða-
breytni og sá stuðningur var
réttmætur, þar sem hér var
hafið á loft það merki, sem aðr-
ar þjóðir gátu síðar tekið upp.
Pólverjum og Ungverjum
tókst ekki eins vel og Júgó-
slöyum þegar þeir reyndu að
slíta sig lausa. Stuðningur
Bandaríkjamanna við pólsku
stjórnina hefur þó ekki verið
unninn fyrir gíg, þrátt fyrir
þá staðreynd, að samband
Gomulka og Krustjoffs er nú
nýlega orðið innilegra en það
nokkurn tíma var áður en til-
raunin var gerð. Hér hafa
Bandaríkjamenn sannað, að
óhætt er að treysta því að þeir
standi við loforð sín gagnvart
þjóðlegum kommúnistastjórn-
um. Tilraun Rúmena til sjálf-
stæðis er að mestu einskorðuð
við efnahagssviðið, en hún er
einmitt möguleg vegna for-
dæmis Júgóslava og Pólverja.
VALDAAÐSTAÐAN er þó
ekki það eina, sem hafa ber í
huga, þegar á málið er litið.
Mikilvægari verður til dæmis
að telja þróun evrópskrar
menningar í framtíðinni. Jafn
vel kommúnistar lifa ekki á
brauði einu saman. Þeir þarfn-
ast hugsjóiia, sem sættir þá
við strit og amstur hversdags-
ins.
Fyrst eftir stríðið kunna
kommúnistar Austur-Evrópu
að hafa alið þá von í brjósti,
að hinn mikli draumur um al-
heimskommúnisma rættist ein
hvern tíma og vert væri að
leggja á sig sult og þjáningar
vegná þess og fórna því blóði
sínu. En þessi von er nú greini
lega slokknuð og kviknar aldr-
ei aftur.
í bókmenntum og listum
gætir nýrrar viðleitni til að
nálgast þá hámenningu, sem
eitt sinn ríkti í Evrópu allri
og enn ríkir í Vestur-Evrópu.
Vart verður nýrrar og áleitinn
ar forvitni um hugsjónir, sem
sannleikurinn samkvæmt
flokkslínunni getur ekki satt.
Áhugi er vakinn fyrir sveigj-
anlegri efnahagsáætlunum en
tíðkazt hafa til þessa og al-
mennrar forvltni gætir gagn-
vart fjölbreytilegu og flóknu
skipulagi Vestur-Evrópumanna.
ALLT veldur þetta nýjum
viðhorfum stjórna í kommún-
istaríkjum eins og Rúmeníu og
Júgóslavíu til skipta við Vest-
urlandabúa. Þær reyna fyrir
sér um aukin verzlunarvið-
skipti, efnahagsaðstoð ef til
vill og alveg áreiðanlega um
aukin tengsl menntamanna,
rithöfunda og listamanna.
f þessu felst ein alvarleg
hætta fyrir Vesturveldin.
Mjög er hætt við að þetta
dragi til muna úr hernaðar-
legri árvekni Vestur-Evrópu-
manna og verði þannig til að
' efla fylgi kenningarinnar um
tímabært afnám bandalaga,
sem Ronald Steel ræðir um í
bók sinni um Atlantshafsbanda
lagið.
Það er staðreynd, að menn
trúa því síður en áður að
Rússar ráðist á Vestur-Evrópu.
Þetta mun þó fremur stafa af
erjunum milli kommúnistaríkj-
anna innbyrðis en nýjum og
breyttum viðhorfum milli
Austur- og Vestur-Evrópu.
Atlantshafsbandalagið mun
lifa þetta af, en líkur eru á að
það breyti um mynd að ein-
hverju leyti.
MJÖG MIKLU máli skiptir
hvernig sú Evrópa á að verða,
sem Evrópumenn dreymir um.
De Gaulle aðhyllist „þrönga“
eða „innhverfa“ mynd af Evr-
ópu. Hann þokar Englandi út
fyrir ramma þeirrar myndar,
gerir Frakkland að forusturík-
inu og gerir gys að hugmynd-
inni um tengsl Bandaríkjanna
og Evrópu.
Ný viðleitni til aukinna sam
skipta Austurs og Vesturs
verða fremur til þess að stækka
en minnka framtíðarmynd
Evrópu, gerir litið úr inn-
hverfri hreppapólitík de
Gaulles og rennir á ný stoðum
undir hugmyndina um eina,
sameinaða Evrópu í tengslum
við Bandaríkin. Það er stað-
reynd, að ný Evrópa er að
verða til. Það, sem Johnson
forseti talar um, kann því að
verða annað og meira en
draumur áður en lýkur.
(Þýtt úr New York Post).

i
• \ ; i, .» '
'l V. ,1 ' l 1 ,
v * > t f i t ‘ ( ')
4 '*''•/
F '
IVik' '''r !
T í M I N N , sunnudaginn 7. júní 1964