Alþýðublaðið - 18.04.1952, Blaðsíða 4

/
A$-A!þýðubíaðið
18. aprí! 1952.
ársafmæli frílistans
BJÖRN ÓLAFSSON flutti
útvarpserindi á dögu.num í til
efni af ársafmæii frílistans.
Kepptist ráðherrann við að lof
syngja árangurinn af hon-
um, sem hann taldi hafa leitt
til heilbrigðs viðskiptalífs, og
boðaði síðan fyrir hönd ríkis-
stjórnarinnar, að engin stefnu
breyting myndi eiga sér stað.
Lýsing ráðherrans á afleið
ingum frílistans var hin
heillavænlegasa í orði, svarti
markaðurinn er horfinn, en
í staðinn komin samkeppni
u,m að selja sem beztar og ó-
dýrastar vörur! En þetta er
óvart allt annað en veruleik-
inn. Svarti markaðurinn hef
ur verið lögfestur af stjórnar
flokkunum og verzlunarokrið
hefur a'drei verið meira,
enda markvisst stefnt í þá átt
með afnámi verðlagseftirlits
ins. Dýrtíðin er allt að sliga,
og atvinnuleysið fer eins og
-eyðandi eldur um landið. Allt
er þetta afleiðing af stefnu og
starfi núverandi ríkisstjórn-
ar, sem Björn Ólafsson mun
hafa mótað manna mest. En
samt er heildsalaráðherrann
sendur í útvarpið til að til-
kynna, að engin stefnubreyt
ing muni eiga sér stað, og
flytja verzlunarokrurunum
þann fagnaðarboðskap, að
þeir skuli vera alls óhræddir;
ríkisstjórninni detti ekki í hug
að afnema frílistann!
Ein augljósasta og alvarleg
asta afleiðing frílistastefnunn
ar er hrun iðnaðarins. Björn
Ólafsson treystist ekki í síð-
ustu útvarpsræðu sinni að
bera á móti atvinnuleysinu
lengur og kvað það rétt, að
iðnaðurinn hefði orðið fyrir
þungu áfalli. Atvinnuleysingj
ana huggaði hann með því,
að þeir ættu allra samúð! Og
iðnaðinum var gefið það fyr-
irheit af hálfu ríkisstjórnar-
innar, að skipuð skuli nefnd
til að athuga vandræði hans.
Samúð ríkisstjórnarinnar
með atvinnuleysingju.num
hefur hins vegar ekki verið
meiri en það í verki, að hún
hefur haldið að sér höndum
til þessa og horft upp á það
aðgerðalaus,, að þúsundir
karla og kvenna yrðu að þola
böl atvinnuleysisins. Sömu
sögu er að segja um afstöðui
hennar til erfiðleiká iðnaðar
ins. Dagar, vikur og mánuðir
hafa liðið án þess að ríkis-
stjórnin aðhæfist eitt eða
neitt iðnaðinum til bjargar.
Nú loksins á að skipa nefnd
til að athuga erfiðleika þessa
atvinnu.vegar, sem má heita í
rústum í beinni afleiðingu af
frílistanum og stefnu rík-
isstjórnarinnar í verzlunar-
málunum yfirleitt. En það
fu.Utingi verður áreiðanlega
skammvinnt, meðan ekki er
snúið við á óheillabrautinni.
Slíkt lætur Björn Ólafsson
sér' ekki til hugar koma.
Hann boðar þvert á móti, að
hún muni áfram fetuð. Og
svo er ósvífni heildsalaráð-
herrans í garð iðnaðarins mik
il, að hann hikar ekki við að
láta sér þau orð um mu.nn
fara, að hann geri ráð fyrir,
að erfiðleikar þeir, sem iðnað
urinn á nú við að stríða, leiði
síðar til góðs og geri fyrirtæk-
in hæfari en áður til að sinna
hlutverki sínu! Hér hefur
Björn Ólafsson vafalaust í
huga þá fáu einstaklinga, sem
hagnast á því, að erlendar
iðnaðarvörur séu fluttar inn í
stórum stíl samtímis því sem
íslenzkur iðnaðu.r leggst í
rústir. Þeir standa af skiljan-
legum ástæðum hjarta hans
nær en þúsundirnar, sem eiga
atvinnu sína undir því, að
innlendi iðnaðurinn lifi og
blómgist. En hefði ekki verið
sæmra fyrir Björn Ólafsson
að hlakka yfir ágóða þeirra á
kostnað innlenda iðnaðarins
fremur í hópi þessara sam-
herja sinna heldur en í áheyrn
allrar þjóðarinnar? Eða er það
svo, að heildsalaráðherrann
kunni alls ekki að skammast
sín?
Björn Ólafsson er ánægður
með árangur verka sinna.
Það mun engan undra. Hitt er
furðu.legt, að ríkisstjórnin
skuli áræða að senda hann út
af örkinni til að gera sig að
viðundri frammi fyrir þjóð-
inni.
Áðalfíindur
Rauða Kross íslands * * lí W
verður haldinn í Sjálfstæðishúsinu í Hafnarfirði laugar
daginn 24. maí kl. 14.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Reykjavík, 17. apríl 1952.
Stjórn R. K. I.
Vörubill

óskast til kaups eða leigu gegn mánaðarlegri aí-
borgun. Bíllinn má vera af eldri gerð, en þarf að
vera í fullkomnu lagi. — Tilboð ásamt kaups- eða
leigukjörum leggist inn í afgreiðslu blaðsins fyrir
sunnudag, merkt: „Vörubílh1.
Gamansamur píanóleikari. R&ssneski -píanó.
1 leikarinn Vladim-
ir Levinski varð nokkuð síðbúinn á konzert, sem hann hélt í
Croydon á Englandi nýlega. Áheyrendur voru búnir að bíða í 10
mínútur, þegar hann kom. En hann lét sem ekkert væri og
beið þess, að ljósmyndir væru teknar af honum áður en hanu
settist að hljóðfærinu. Þá hrópaði einn úr áheyrendasal til hans
og bað hann að segja nokkur orð, en hann kallaði á móti og
sagði: „Ég óska fullkominnar kyrrðar í salnum!“ Svo leit hann
skálkslega fram í salinn eins og myndin sýnir og fékk dynjandi
lófaklapp. En því næst byrjaði hann að spila.
Bœkur og höfundar:
AB— AlþýðublaSiS. Útgefandi: Alþýðuflokkurinn. Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Augiýsingastjóri: Emma Möller. — Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. — Auglýsinga-
sími: 490S. — Afgréiðslusími: 4900. — Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
landnáma Ve:
Almanak Ólafs S. Thorgeirs-
sonar fyrir árið 1952. 58. ár.
120 bls. Winnipeg. Canada.
NÝLEGA hefur mér borizt í
hendur síðasti árgangur þessa
vinsæla og fróðlega rits. Ég vil
í stuttu máli tjá útgefendum
þess og ritstjóra bakkir mínar
fyrir hið merkil-ega menningar-
starf, er innt hefur verið af
hendi í tæpa tvo mannsaldra
með útgáfu þessa rits, sem með
vissum hætti mætti kalla Land-
námu Vestur-íslendinga.
Þegar Ólafur S. Tliorgeirsson
prentari í Winnipeg hóf útgáfu ,
almanaksins árið 1895, hefur |
hann naumast gert ráð fyrir,
að þ,Tð mundi eignast jafn
langa sögu og merkilega og
raun hefur á orðið, þótt hitt sé
fullvíst, að þegar frá upphafi
muni hafa vakað fyrir honum,
að það hefði eitthvað meira að
flytja en aðeins tímatal og
dægradvöl fyrir landa vestan
hafs. Hann mun sntmma hafa
fengið á-huga á því að safna
fróðleik um landnámssögu ís-
1-endinga í Vesturheimi, og
hann verður fyrstur manna til
þess að fá þess liáttar þætti
skráða og tek /r þá til birtingar
í almanaki sínu. í fjmmta ár-
gangi almanaksinG, árið 1899,
birtist sá fyrsti af þessum þátt-
um, er Ólafur nefndi „Saín til
landnámssögu íslendinga 1 Vest
urheimi“. Var það þáttur úr
landnámssögu Nýja íslands. Áð
ur hafði hann byrjað í aiman-
akinu annan þátt, er hann
nefndi „Helztu viðburðir og
mannalát meðal íslendinga í
Vesturheimi“. Þsssir þættir
hvorir tveggja urðu að föstum
lið í almanakinu og aðaluppi-
staða þess, meðan Ólafur lifði,
en hann var ritstjór'i þess yfir
fjörutíu ár eða allt til ævdoka.
Ólafur dó 19. febrúar 1937, 72
ára að aldri.
Synir Ólafs, Geir og Ólafur,
tóku við útgáfu almanaksins
eftir fráfall Ólafs og sáu um
ritstjórn þess fá ár. Síðar réðu
þeir dr. Richard Beck ritstjóra,
og hefur hann gegnt ritstjórn
þess nú um tólf ára skeið.
Ekki varð nein breyting á
efni ritsins við fráfall Ólafs.
Þeir þættir, er orkað hijfðu
drýgst til þess að skapa því vin
sældir beggja megin hafsins,
landnámssöguþættirnir, héldu
áfram að_ birtast eftir því sem
efni vannst til, og þátturinn um
helztu viðburði meðal landa
vestra hefur færzt í aukana eft-
ir því, sem árin liðu. Hins er
Richard Beck.
ekki að dyljast, að eftir meira
en hálfrar aldar skrif og eftir-
grennslanir, er efni í landnáms-
söguna mikið til þurrðar geng-
ið, og jafnframt eru þeir menn,
er bezt þekktu til, landnem-
arnir sjálfir og samtíð þeirra,
nú flestir orpnir molau. Þá er
og þess að geta, að nú um tólf
ára skeið hefur staðið yfir ritun
Sögu íslendinga í Vesturheimi,
og -eru komin út fjögur stór
bindi. Það er því margt, sem
veldur, að n-okkur hin síðustu
ár hefur verið minna um hina
eiginlegu landnámssöguþætti, en
meira af. greinum um einstaka
menn, lífs og liðna, og frásögur
ýmissa atburða úr landnáms-
sögunni, sem minna var um hir t
áður, þótt frásagnarverðir séu.
Almanakið -hefst að þéssa
sinni á grein eftir ritstjórann
um aldarafmæli þjóðfundarins
1851. Þá er viðauki við sögu-
ágrif íslendinga í Hólabyggð í
Manitoba, eftir G. J. Oleson, en
hann er einn þeirra manna, er
drjúgan skerf hafa lagt til
landnámssögunnar á undanförn
um árum. Þá eru endurminning
ar eftir séra Sigurð Christoph-
ersson frá fyrri dögum vestra.
Laus blöð úr gamalli minnís-
bók, heitir þáttur eftir séra Sig
urð Ólafsson, er skýrir frá
fyrstu dvalarárum hans vestan
hafs upp úr aldamótunum. Þá
er Minning mætra landnáms-
hjóna, eftir Kristínu S. Bene-
dictson. Fjallar sú grein um
Hallgrím Friðriksson frá Borg-
arg-erði í Skagafirði og kopu
hans, Önnu Pétursdóttur, er
einnig var skagfirzkrar ættar,
,.Qg,úylgir sýnishorn af kveðskap
Harlgríms. Þá er minningar-
grein um Gíslínu Gísladóttur
.•Olseþ, eftir G. J. Oleson. Gutt| .
-.oimitn-Íísá'íd‘Guttörmsson'á þah :
grein, er hann kallar, Við neínÖ
in, og er það frásögn færð í
gamanstíl af sönnum atburði
frá fyrri árum. Hefnd íslend-
ingsins heitir frásaga frá land-
námsárunum eftir Eyjólf. S.
Guðmundsson. Drættir úr sögu
Tantallon-byggðar nefnist grem
eftir ritstjórann. Að lokum eru
svo þeir tveir þættir, er enn
haldast óbreyttir, Helztu við-
burðir meðal íslendinga í Vest-
urh-eimi, í annálsíormi, og tek-
ur yfir þrettán blaðsíður, og
Mannalát, þar er getið um 150
Vestur-íslendinga, er látizt
hafa á árinu og gerð grein fyr-ic
aldri þeirra, ætterni og æviat-
riðum sftir því, sem hægt ar i
örfáum línum. Eru þessir þætt-
ir saman teknir af rit.stióranum
og hafa að geyma margvíslegan
fróðleik.
Eins og sjá má af þessu
stutta yfirliti heldur c’lmátíakið
enn í horfi um efnisval, þótt
nokkuð sé breytt með því að
landnámssöguþættirnir hafa að
mestu niður fallið í sinni upp-
runalegu mynd.
Það er engum vafa bundið,
að ólafur S. Thorgeirsson hef-
ur unnið vestur-íslcnzkri ,ætt-
vísi og sagnfræði ómetanlagt
gagn með söfnun og prentun
landnámsþáttanna, svo að langt
ber af því, er aðrir einstakling-
ar hafa lagt til þei’rra mála. Hitt
er líka fullvíst, að fáir eða eng-
ir eru til þess færari að halda
við fornum vinsældum þessa
merkilega rits en núverandi rit
stjóri þess. Á-hugi Richards pró-
fessors um íslenzkar meimt.ir og
afköst hans í þágu þjóðemis-
mála og bókm-ennta íslendinga
austan hafs og ves'úni er víð-
kunnur, og þó engum fullkunn-
ugt öðrum en þeim, er -i'el
þekkja til. í því efni hefur pró-
f-essor Richard unnið margfa-lt
umfangsmeira og merkilegra
starf en okkur hér heima er ál-
mennt kunnugt, en livórki er
tími né vettvangur til að g-era
því nokkur viðunandi skil að
þessu sinni.
Að lokum vil ég hakka útgef-
endum og ritstjóra almanaksins
fyrir þrautseigju þeirra og á-
huga um útgáfu þess. Ég vænti
þess, að enn um Jangt skeið
verði þar að finna margt það úr
nútíð og fortíð þjóðarbrotsins
íslenzka vestan hafsins, sem
annars hefði fallið í fyrnsku, —
glatazt og gleymzt ísleazkri ætt
vísi og sögu sjálfra þeirra, með-
an tíminn ekki blandar blóði
þeirra og sögu til fullnustu
saman við þjóðamúginn milda í
fósturlandinu vestan Jiaís.
Indriði Indriðason.
Hljóp á bifreið á
Hverfisgöfu en
SEX ÁRA DRENGUR hljóp á
bifreið inn á Hverfisgötu síð-
degis í gær, en meiddisi lítið.
Þetta gerðist -með þeim liætti,
að dregurinn hljóp út úr húsa-
sundi fram á götuna, án þess að
gæta umferðarinnar nokkuð. Fór
bifr-eið í þessu suður götuna og
íenti hann utan vert á hægri
afturhjólhiíf hennar. Bifreiðar-'
stjórinn -snarhemlaði bifr-eið
sína, er hann varð þessa var, og
mun gætni hans og snarræði hafa
átt þátt í að afstýra alvarlegu
slysi.
Dregurinn var fluttur á sjúkra
hús, og við læknisrannsókn kom.
í ljós að hann hafði snúizt um
ökla en ekki hlotið önnur
meiðsli.
AB
inn f hvert hús!

AB 4