Alþýðublaðið - 22.07.1952, Blaðsíða 4

AB-AIþýðubláðið
£ rifL, r- ”
Hver getiir sigrað
22. iúlí 1952.
CHICAGO kemur mikið
við sögu forsetakjörsins x
• Bandaríkjunum í þetta sinn.
Þar kom flokksþing repúbli-
kana saman fyrir hálfum
mánuði til þess að velja þeim
forsetaefni. Nú er flokksþing
demókrata byrjað þar; en að
því loknu verður einnig Vitað,
hvert forsetaefni þeirra verð-
•ur við forsetakjörið í Banda-
ríkjunum í haust.
Meðan hið mikla og hávaða
sama einvígi þeirra Eisenhow
ers og Tafts fór fram í flokki
repúblikana um það, hver
verða skyldi í kjöri af hálfu
þess flokks, var tiltölulega
hljótt í röðum demókrata um
val forsetaefnis af þeirra
hálfu. Þó eru nú mánuðir
liðnir síðan Truman lýsti yfir
því, að hann myndi ekki gefa
kost á sér sem forsetaefni fyr
ir flokk sinn á ný. En það er
eins og flokksmenn hans séu,
þrátt fyrir það, ekki alveg
vissir um, að hann hafi sagt
sitt síðasta orð um þetta. Að
minnsta kosti hefur tiltölu-
lega lítill áróður verið hafður
uppi fyrir öðrum, hugsanleg-
um forsetaefnum demókrata.
Það er þá helzt að Kefauver
hafi lagt sig nokkuð fram til
þess að safna stuðningsmönn
um á flokksþingið í Chicago;
en ekki hefur sú barátta hans
borið meiri árangur en það,
að hann er enn langt frá því
að hafa einu sinni fjórða
hluta fulltrúanna, sem þar
mæta með atkvæðisrétti,
hvað þá heldur þann rúma
helming þeirra, sem hann
þarf að fá til stuðnings við
sig, ef hann á að ná kosningu
sem forsetaefni flokksins. Er
þó augsýnilega enginn hörg-
ull á mönnx’m í flokki demó-
krata, sem reiðubúnir eru til
þess að vera 1 kjöri fyrir þá.
Margir eru þegar nefndir,
auk Kefauvers, svo sem Bark
ley, núverandi varaforseti,
þótt gamall sé, Russell, Kerr,
MacMahon, Stevenson og
Harriman; en fæstir þeirra
hafa farið sér óðslega. Það er
eins og þeim sé ekki alveg
grunlaust, að Truman kunni
enn að koma til mála í Chi-
cago, þótt neitað hafi hingað
til, að gefa kost á sér á ný.
Enginn forvígi smaður de-
mókrata_ mun heldur ganga
þess dulinn, að flokki þeirra
sé mikill vandi á höndum við
val forsetaefnis eftir að eins
dáður hershöfðingi og Eisen-
hower er orðinn forsetaefni
repúblikana. Demókratar
hefðu sjálfsagt miklu heldur
viljað mega þreyta kapp við
hinn umdeildari Taft við for-
setakjörið í haust. En um það
þýðir ekki lengur að tala; og
nú veltur allt á því fyrir de-
mókrata að finna nógu sigur-
vænlegt forsetaefni á móti
Eisenhower.
Það er hins vegar þegar af
þeirri- ástæðu miklu erfiðara
en verið hefði, ef Taft hefði
verið gagnframbjóðandinn í
forsetakosningunum, að de-
mókrata greinir miklu minna
á við Eisenhower en við Taft,
og það ekki aðeins um utan-
ríkismál, heldur og einnig um
innanlandsmál. Eisenhower
hefur, eins og allir vita, stutt
utanríkismálastefnu Trumans
og er því ekki líklegur til þess
að víkja í neinu verulegu frá
henni, þó að hann yrði kjör-
inn forseti Bandaríkjanna.
Og í atvinnumálum og félags-
málum er hann talinn miklu
frjálslyndari en Taft, þó að
langt muni frá því, að hann
sé þar fylgjandi þeirri_rót-
tæku umbótastefnu, sem ein-
kennt hefur stjórn Trumans.
Hins vegar geta demókratar
auðvitað bent á það, að það
sé sitt hvað, hvað Eisenhower
vilji sjálfur gera, bæði í utan-
ríkis- og innanlandsmálum,
og hvað hann geti gert með
repúblíkanaflokkinn, hálf ein’
angrunarsinnaðan og sterk-
lega íhaldssaman, að baki sér.
Og það er ekki ólíklegt, að
einmitt slík sjónarmið geti
orðið Eisenhower hættuleg
við forsetakjörið í haust, ef
demókratar hafa í kjöri for-
setaefni, sem ótvírætt tekur
afstöðu með þeirri stjórnar-
stefnu, sem Truman hefur
fylgt, bæði út á við og inn á
við.
Sjálfsagt væri enginn lík-
legri til þess að sigra Eisen-
hower en Truman sjálfur; og
því eiga menn enn bágt með
að trúa því, að iiann skorist
undan að vera í kjöri fyrir
flokk sinn, ef að honum verð
ur lagt á flokksþinginu í Chi-
cago. Að honum frágengnum
er Stevenson stöðugt talinn
sigurvænlegast forsetaefni
fyrir demókrata. Hann hefur
að vísu aldrei fengizt til þess
enn, að tjá sig reiðubúinn til
framboðs; en vel má vera, að
það sé vegna óvissunnar um
Truman, og að á því yrði
breyting strax og fullséð væri
á flokksþinginu í Chicago, að
forsetinn væri ekki fáanlegur
til þess að vera í kjöri á ný.
En nú er flokksþing demó-
krata í Chicago sem sagt byrj-
að; svo að úr öllu þessu fæst
skorið innan fárra daga.
Langholfsbúar
og aðrir viðskiptavinir. Bókabúð mín er nú flutt á
Langholfsveg 62.
Hef nú sem áður flestar nýrri bækur til sölu. Exin
fremur vikublöðin, tímaritin, pappír, ritföng o. fl,
Sparið yður sporin í bæinn. Kaupið bókina í
Bókabúð Sigvalda Þorsteinssonar
Langholtsvegi 62.
AB — Alþýðublaðið. Útgefandi: Alþýðuflokkurinn. Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Auglýsingastjóri: Emma Möller. — Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. — Auglýsinga-
sími: 4906. — Afgreiðslusími: 4900. — Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
Áskriftarverð blaðsins er 15 krónur á mánuði; í lausasölu 1 króna hvert tölublað.
'AB 4
EÍnil eftirlífandi. Hver man 1 dag Vittorio Emann-
!ee Orlando? Hann var þó einn
hinna umtöluðu, „fjögurra stóru“ á friðarfundinum í Versöl-
um 1919, eftir fyrri heimsstyrjöldina; hinir voru Lloyd George,
Clemenceau og Wilson. Orlando var þá forsætisráðherra ítala
og barðist í Versölum harðri baráttu, en árangurslausri, fyrir
því, að fá borgina Fiume og strönd Dalmatíu austan Adría-
hafs, í sigurhlut Ítalíu. Eitt sinn gekk hann af friðarfundinum
af því að hann fékk þessum krofum ekki fullnægt; en hann
snéri þangað aftur eftir hálfan mánuð. Nú eru hinir þrír löngu
látnir; Orlando lifir einn hinna „fjögurra stóru“ á Versala-
fundinum, 92ja ára gamali, en að vísu flestum gleymdur. —
Bamabarn hans mundi þó afmæli hans nýlega og kom til þess
að óska honum hamingju. Við það tækifæri var myndin tekin.
Kristján Gnðmundsson:
Vegavinnumenn fyrr og nú.
VIÐA IJM LAND sér rudda
götuslóða og flóraða vegarhluta
eftir forfeður okkar. Vegag^rð
þeirra var miðuð við þarfir ís-
Ienzka hestsins, og var notuð
ævagömul vegagerðartækni. —
Mýrarsund og flóafen voru brú-
uð með grjóti eða hrísi og grjóti,
og ef það sökk, var flórað yfir
aftur og aftur öld eftir öld.
Á seinni áratugum 19. aldar
varð hér mikil breyting. Hingað
voru fengnir norskir verkstjór-
ar, og voru vegir lagðir að
norskrj fyrirmynd. Vegir yfir
mýrar og móa voru undirbyggð-
ir úr torfi og grjóti (púkkaðir),
og voru þeir nefndir torfbrýr á
alþýðumáli. — Vinnubrögðin
höfðu og gerbreytzt. Áður hafði
efni í vegfyllingar verið ekið í
hjólbörum, en nú varð hestvagn
inn hið sjálfsagða tæki til beirr
ar vinnu. Vegirnir voru mai-
bornir, en án hestsins var slíkt
að sjálfsögðu óvinnandi verk
Handverkfæri vegavinnumanns-
ins voru skófla, haki, járnkarl og
sleggja. Að loknum fyrsta vinnu
deginum sagði verkstjórinn við
verkamanninn :„Nú átt þú skófl
una sjálfur." Dugði dagkaupið
til skóflukaupanna. Ekki lagði
verkamaðurinn til önnur tæki.
Skóflan var með stigi, enda
voru mennirnir í skinnskóm.
Hnausakvíslina vantaði þá í
hóp handverkfæranna. Hún
kom eftir aldamótin og þótti
hinn mesti hégómi. Menn köst-
uðu sniddunni af skóflublaði, ct%
var hún lögð með höndum. Öll
var þessi vegagerð nosturssöm
og ólík því, sem nú tíðkast. Var
ekki óvenjulegt að sjá verk-
stjóra með réttskeið -og vatur-
passa við undirbyggingu vegar-
ins. Vegurinn átti að vera rétt-
,ur, hnúskalaus og ósvikinn eins
og mennirnir, sem lögðu hann.
Vegavinnumennirnir bjuggu
þá í tjöldum eins og nú, og vora
tjöldin lík að stærð og nú. Ekki
voru í þeim rúm. Menn rifu
lyng og þöktu tjaldbotninn. Of-
an á það var dreift heyi, og síð-
an brekán dregið yfir. í hverju
tjaldi sváfu sex til átta menn í
flatsæng. Sváfu þeir andfætis,
enda fór minna fyrir þeim þann
ig. AHir vegavinnumenn höfðu
skrínukost, og var tjaldið mat-
salur og geymsla. Þar kenndi
oft margra grasa. Niður úr
mæniás héngu þorskhausakipp-
ur og kringlur á spotta. í tjald-
inu var oliuvél og ketill. í katl
inum var hitað kaffið, hinn ó-
missandi hressingardrykkur
vegavinnumannsins. Kaffið var
sameiginlegt hjá þeim tjaldbú-
um, en yfirleitt enginn félags-
skapur um annað. Önnur elda-
mennska fór fram undir berurn
himni. Þar var soðið á hlóðum í
vatnsfötu hangikjöt, silungur og
fleira. Á kvöldin fóru menn á
bæi, fengu brauð, kökur og kjöt
keypt. Var ágangur á þessum
bæjum oft óþolandi fyrir hús-
ráðendur. Á tveggja vikna
fresti var sent í kaupstað eftir
matvöru fyrir verkamennina.
Landssjóður kostaði þá ferð.
Fengu verkamenn þá peninga
hjá verkstjóra, ef þeir þurftu
en annars voru vinnulaun
greidd á haustin að lokinni
vinnu. Vinnudagur var 10 stund
ir (en 11 í kaupstöðum). Byrj
aði vinna kl. 6 árdegis, og voru
matarhlé kl. 10 f. h. og kl. 3 e.
h. Vinna hætti kl. 6 e. h. Hálfri
stundu fyrir matarhlé var send-
ur maður heim í tjöldin til að
hita kaffi. Ekki var mikið um
tómstundir, tíminn fór í að-
drætti og viðgerðir á eigin
plöggum. Verkstjórar höfðu for
göngu um leik og skemmtun.
Hinír norsku æfðu hergöngu og
vopnaburð með mönnum sínum.
Hakasköftin voru höfð fyrir
byssur. Ekki var mikið lesið í
tjöldunum. Vegamenn eru glað-
lyndir. Ósjaldan léði einn úr
hópnum sig :,fyrir nokjcurs kop-
ar: hirðfífl til skemmtunar. Van
þetta'.svp algéngt, að a!pstir, sem
héimsöttu’’ tjöídih, spúrðU:
,,Hver er hirðfífl hér?“
Hætt er við, að himum gömlu
vegavinnumönnum fyrir alda-
mótin þætti tómlegt á vinnu-
stöðvunum núna, er þeir sjá
eina jarðýtu að verki í stað tuga
manna áður. Bifreiðar, vélskófl
ur, skurðgröíur, jarðýtur, vél-
kranar, loftþjöppur eg tugir
annarra vélknúinná tækja hafa
leys+ hundruð veg'avinnumanna
af hólmi. Aðbúnaður vegavjnnu
manna er allur annar nú en áð-
ur. Nær alls staðar er matárfé-
lag, og sér ráðskona um mats-
eld. Vegagerðin leggur til skúr
til eldunar og borðhalds, þar
sem slíku verður við komið, enn
fremur eldunaráhöld, eldivið,
olíu til upphitunar á tjöldum.
Einnig annast vagagerðin mat-
araðdrætti. Ef um stærri vinnu-
flokk er að ræða, er haft við-
tæki í skúrnum, svo og bóka-
koffort frá bókasafni vegavinnu
manna, sem ríkið kostaL í
hverju tjaldi sofa tveir eða þrír
menn í rúmum. Sérstakar
geymslur eru fyrir hlífðarföt.
Ef þrifnir menn Dúa saman í
tjaldi, er vistarveran ekk.i ólík.
snotru sumarhúsi innan dyra.
Stjórnsamar ráðskonur eru sem
myndarlegar húsfreyj ur, er
hatfa bætandi áhrif á umgengnis-
venjur unglinganna. Læra þeir
margir góða hætti í vegavinn-
unni, eins og t. d. að draga skó
af fótum sínum, áður en þeir
ganga í borðsal o. s. frv.
Önnur hlunnindi vegavinnu-
manna eru margvísleg. Þeir fá
allt að vikukaupi, ef þeir meið-
ast. Elf þeir neyðast til að borða
og sofa á veitinga- og gististað,
greiðir vegagerðin óhjákvæmi-
legan aukakostnað, sem því er
samtfara. Ýmislegt fleira mætti
og telja upp.
Varðandi glaðværð og gleð-
skap í tjöldunum gegnir nokk-
uð öðru máli nú en áður. Ungir
menn virðast tápminni og leið-
inlegri. Þeir sitja tíðum þöglir
við lestur í tómstundum sínum
eða leita skemmtunar á dans-
leikjum. Þó iðka margir íþrótt-
ir, hlaup og stökk, sund og fjali
göngur.
Vegavinnan hetfur verið mörg
um góður skóli. Unglingar hafa
oft lært þar fyrst að starfa við
hóflegan aga. Þeir hafa eflzt að
hreysti og áræði, því að ósjald-
an komá þeir kveifarlegir úr
foreldrahúsum. Vegagerðin hei’-
ur rutt til rúms ýmissi verklegri
mennt í landinu. Fjöldi hagleiks
manna lærði þar fyrst að móta
járn og smíða úr tré sjálfum sér.
og byggð sinni til hagsbóta.
Þegar jörð grænkar við sunn-
anþey og sólaryl, vaknar þrá
vegavinnumannsins ,til tjald-
búðalitfsins, því að flestir eru
þeir sveitamenn í hjarta sínu.
(VINNAN)
Korrænu raffræðing
arnir hrifnir af dvöf
sinni hér á landi
FORSÆTISRÁHERjjiA barst í
dag svofellt símskeyti frá þátt
takendum í norrænu raffræð-
ingamóti, sem háð hefur verið á
íslandi undanfarna d.aga:
„Við heimförina frá Akureyri
vilja bátttakendur í sjött.u nor
ræna raffræðingamótinu tjá yð
ur, herra forsætisráðherra, nni
legustu þakkir sínar fyrir hinar
hjartanlegu móttökur og hina
miklu gestrisni, sem vér höfum
notið hvarvetna á fslándi. End
urminningarnar frá dvöl vorri í
þessu undurfagra landi verða oss
óleymanlegar. J Oskar Nielsen,
Jarí Sahlin, Rolf L\xggenhoug-
en, Waldemar Borgquist“.
a