Alþýðublaðið - 22.07.1952, Blaðsíða 5

' SÍÐAN STRÍÐINU: LAUK,
hafa danskir fornfræðingar
unnið mikið verk til 'að auka
Jíekkingu okkar á menningu;
Tíorrænna manna í Grænlandi.
Tveir leiðangivr voru sendir
jþangað árið 1945, einn 1946 og
annar 1948. Sá síðast taldi,
undir .stjórn höfundar þessarar
greinar, dvaldi í Grænlandi í
prjú og hálft ár, og fékkst einn
ig við þjóðfræðilegar rann-
sóknir meðal nútíma Græn-
lendinga. Mikilvægasta hlut-
verk þessa síðasta leiðangurs,
að því er varðar menningu, nor-
xænna manna, var nákvæm
staðfræðileg rannsókn á viss
*um héruðum fornra byggða —
einkum í því skyni að finna
■enn ókunnar kirkjurústir, og
að grafa upp helztu bæjar-
stæðin.
Sumarið 1948 var næstum
óllum tímanum varið til að
rgrafa upp nunnuklaustrið í
Unartoq-firði, eða öllu heldur,
áð Ijúka þeim uppgreftri, en að
því verki hafði verið unnið af
'kappi árin 1945 og 1946. —
Fyrsta árið einbeittum við
okkur að uppgreftri kirkjunn-
■ar og kirkjugarðsins, en árin
1946 og 1948 reyndum við
einnig — og einkum — að
hreinsa hið geysi stóra bæjar-
stæði, sem við álitum leifar
Maustursins sjálfs. En uppgröft
urinn leiddi í Ijós, að á bæjar-
stæðinu voru, rústir af mörg-
'om byggingum; sú. stærsta
virðist hafa verið íbúðarlaus,
að öllum líkindum kláustrið
jsjálft. En því miður voru; allar
|>essar rústir svo illa varðveitt-
ar og allt svo gerhrunið, að
úppgröfturinn var afar tor-
veldu,r og okkur tókst ekki að
íreinsa allt bæjarstæðið. Við
getum nú með vissu sagt, að
stærsta húsið hefur verið all-
tilkommikil bygging með for-
ilið hlaðna úr stórbjörgum.
Aðeins í einu bæjarhúsi stóðu
veggir að nokkrui ráði. Þetta
iús var í öllu tilliti hið at-
hyglisverðasta í allri samstæð-
unni. í því fundum við ekki
íærri en sjö leifar af stórum
tréámum, sem stóðui hlið við.
hlið og voru grafnar niður í
gólfið. Þessar ámur voru girt-
ar hvalbeinsgjörðum og í botn-
ínn voi’ui þær rúm fjögur fet
á þvermál. Þær hafa sennilega
verið notaðar undir mjólk
<skyr og súr). En þegar þær
voru rannsakaðar, kom í ljós,
®ð í þeim var alls konar skarn,
mold og mykja; Það virðist svo
jsem breytt hafi verið um not-
kun hússins, og ámurnar —
eða það, sem eftir var af þeim
*— hafi verið fylltar og gólfið
liækkað. Vegna þess hve skil-
yrðin til varðveizlu hlu.ta eru
Jjarna ákjósanleg, hafa fundizt
þarna margir hlutir úr tré,
foeini og öðrum efnum, sem
venjulega endast illa. Fallega
skorinn og skreyttan tréspón
verður að nefna fyrstan. Á
hann eru grafnar tvennar
rúnir, önnur nærri skaftend-
anum, hin um miðjuna, sem er
hreiðari. Fyrri áletrunin er með
venjulegu rúnaletri, en hitt
■eru svonefndar bandrúnir og
er hluti af skreytingunni. Þó
úndarlegt sé, tákna hvort
tveggja rúnirnar það sama:
orðið „sbon“, þ e. spónn. Meðal
annarra hluta, sem fundu.st í
húsinu með ámunum, má
mefna beinnálar — ein var
ennþá með ullarþræði — og
lítið tréstykki með rúnaletrun,
fiem ekki er glöggt hvað þýðir.
.
nfaiu
DANIR hafa verið athafnasamir um fornleifa-
rannsóknir ó gömlum Isiéndingaslóðum á Grænlandi
eftir stríðið og grafið upp. ýmis merkileg mannvirki,
þar á meðai rústir nunnuklausturs við Unartoqfjörð a
Suðvestur-Grænlandi. Frá þessum fornleifarannsóknum
er sagt í grein eftir C. L. Vebæk, fornminjavörð í Kaup-
mannahöfn, s.em Sjómannablaðið Víkingur (ritstjóri Gils
Guðmundsson) birti í nýlega útkomnu hefti sínu. Fer
þessi grein, sem marga íslendinga mun fvsa að íesa,
orðrétt hér á eftir.
Sama sumarið og uppgrefti
nunnuklaustursins lau.k, fórum
við könnunarferðir á hestbaki
til víðáttumikla upplandsins á
milli Igaliko og Agdluitsoq
fjarð'a, fallega og vinalega.
Þetta hérað, sem að austan nær
að íshettunni og að vestan að
Davissundi, er ríkt af vötnum,
stórum og smáum. Þarna eru
margir fagrir dalir með frjó-
sömu, graslendi og lághlíðar!
fjallánna eru klæddar víði-
kjarri og lágvöxnu birki. Til
forna var þetta hérað þétt-
byggt norrænum mönnum, er
nefndu það Vatnahverfi. Með-
fram vötnunum og við sjávar-
síðuna liggja grasi- og víði-
vaxin bæjarstæðin og þær
tvennar kirkjurústir, sem enn
hafa fundizt — önnur þeirra
er hin stóra og allvel varð-
veitta rúst af kirkjunni Undir
höfða, hin er af afarlítilli
kirkjui, sem fannst sumarið
1951. Könnunarferðin var með-
fram farin til að kortleggja
hina mörgu áður óþekktu bæi,
og að nokkru til að velja þá
álitlegustui til uppgraftar á
næstu árum Sumurin 1949 og
1950 einbeittum við ökkur að
uppgreftri inn í Vatnahverfinu.
Alls voru fjórir bæir grafnir
upp. Tveir þeirra stóðu hlið við
hlið á sömu sléttu grundinni
fyrir endanum á stóru vatr.i,
og var aðeins lítil á á milli.
Hinir bæirnir voru sinn hvoru
megin við lítið vatn, inni á
milli fjallanna Það var fremur
örðugt að flytja farangur okk-
ar og ■ verkfæri, en við notuð-
um litla vélbáta til að fara yfir
vötn, og hesta á landi.
Þa<) má segja, að rannsóknir
í Vatnahverfi hafi borið ágæt
an' árangur. Rústir bæjanna
höfðu varðveitzt allvel ,sumir
veggirnir voru enn uppi stand-
andi í 3—6 feta hæð, er þarna
komu í ljós. íbúðarhúsin voru
afar athyglisverð og mikilvæg
fyrir þekkingu okkar á bygg-
íngasiðum norrænna manna til
forna. Þarna voru mismun-
andi gerðir húsa — sumt voru
langhús, sumt húsasamstæður.
í öllum íbúðarhúsunum gátum
við greint nokkur einstök her-
bergi- eftir niðurskipan þeirra
og hlu.tum, sem í þeim fund-
ust. Þannig fundum við dvalar
stofur (skála), eldhús, búr og
baðhús. Á meðal útihúsanna
gátum við greint fjós. hlöður,
fjárhús og skemmur. Öll íbúð-
arhúsin voru byggð á hinn
venjulega og fornnorræna
hátt — úr torfi og grjóti, en
flest útihúsin voru eingöngu
hlaðin úr steini. í einu íbúðar-
húsanna fundum -við .leifar af
þrem stórum ámum, sömu teg
undar og í klaustrinu. í einni
fundum við örsmá bein, úr um
hundrað músum. Á þessu virð
ist varla vera önnur skýring en
sú ;að mýsnar — þegar bærinn
lagðist í eyði — hafi farið
ofan í ámu.na til að gæða sér
á innihaldi hennar — senni-
lega' mjólkurmat. En þar sem
þær gátu ekki komizt upp úr
aftur, urðu, þær allar til þartia
í ámunni. Þetta er í fyrsta
sinn, sem músabein hafa fund-
izt í fornri bæjarrúst í Græn-
landi. Úr öskuhaugnum fyrir
framan húsin grófum við upp
bein úr ýmsum dýrum. Þessi
bein hafa ekki enn verið að
fu,llu rannsökuð, en með vissu
er vitað um bein úr þessum
dýrum: hestum, kúm, kindum
og geitum, auk þess úr mörg-
um villtum, grænlenzkum dýr
um, svo sem ísbjörnum, hrein-
dýrum, nokkrum tegundum
hvala og sela, og mörgum teg-
undum fugla og fiska. Fjöldi
fanst af alls konar fornum
munuin, og sumir voru áður
óþekktir. — Fyrst má nef'na
brot úr tveimur litlum kross
um úr tálgusteini sem eru, ein
stæðir í sinni röð, hamar, exi,
sauðaklippur og nokkra Ijái —
allt úr járni. — Þarna fundust
allmörg leikföng úr beini, rost
ungstönn og tré, þar á meðal
nokkrir laglegir taflmenn.
Þarna fundust kambar og
prjónar úr beini. Þarna voru,
eins og algengt er í norrænum
rústum, brot úr ílátum og ljósa
kolum úr tálgusteini. Meðal
hluta, er fundust, voru nokkrir
með rúnaáletrun, og tvær af
þessum áletrunum fræða okkur
um nöfn tveggja íbúanna á
einum bænum, konu, að nafni
Magna, og manns, er hét
Gunnar. Mjög athyglisverður
fundur er ofurlítið brot úr leir
skál frá Rínarlöndum. — Þetta
brot ér úr íláti, sem fengið er
frá meginlandi Evrópu: — einn
af hinum fáu hlutum ,sem
fundizt hafa í Grænlandi, er
með vissu verður sagt um, að
þaðan sé kominn. En þó má
segja að merkilegasti fundur-
inn af öllum sé beinagrind (því
miður mjög fúin), sem fannst
í bæjargöngum í rústum
stærstu húsasamstæðunnar.
sem up var grafin — húsi með
fjórtán herbergjum — á stóru
en afskekktui býli. Að því er
Framhald á 7. síðu.
LOKAÐ
vegna sumarleyfa frá 20. júlí til 5. ágúst.
Kassagerð Reykjavíkur h.f.
Reykjavík
hefjast frá og með fitnmtudeginuni 17. júlí.
Fimmtudaga og föstudaga frá Reykjavík kl. 9 og ' frá
Hreðavatni kl. 16.
Laugardaga frá Revkjavík kl. 14, til baka sunnudaga
frá Hreðavatni kl. 15,30.
Frá Reykjavík til Akraness sunnudaga ki. 20.
Aukaferð alla miðvikudaga frá Akraness til Reykjavík-
ur klukkan 18.
Afgreiðsla hjá Vigfúsi Guðmundssyni. Hreðavatnsskála
.og Frímanni Frímannssyni, Hafnarhúsinu, sírai 3557.
Farþegar, munið að panta sæti-með nægum fyrirvara.
Þórður
Akranesi.
Framtak íslendinga g
veikinni váur aðdáiin erlendi
-------V------
Viðtal við Urfaan Hansen, formann
faerklavarnasambandsins danska.
URBAN HANSEN, formaður landssambandsins geg«
berklaveikinni í Ðanmörku, var annar fulltrúi Dana á ársfundi
norræna berklavarnasambandsins, sem staðið hefur hér á lancix
undanfarna daga_ Urban Hansen er jafnframt starfsmaður hj:á
danska alþýðusambandinu og er þaulkunnugur dönskum fé-
lgsmálum á mörgum sviðum.
AB átti stutt samtal við Urb-
an Hansen áður en hann lagði
af stað heimleiðis.
„Við erlendu fulltrúarnir,
sem setið höfum ársfund nor-
ræna berklavarnasambandsins,
dáumst að því starfi, sem þið
íslendingar hafið innt af hönd-
um í baráttunni gegn berkla-
veikinni, og í raun og veru á
ég ekki nógu sterk crð til þess
að lýsa þessari aðdáun minni.
En árangur ykkar fer og eftir
því, sem þið hafið lagt í söl-
urnar. Eitt sinn var berklaveik
in mikill vágestur á íslandi. Nú
er aðeins eitt land, sem stendur
betur að vígi gagnvart sjúk-
dómnum. Danmörk stendur
fremst að því leyti, að þar eru
færri dauðsföll af berklum en
í nokkru öðru landi —■ og xið
íslendingar komið næstir. Allt
þetta starf sannar okkur um
leið, hvers lítil þjóð er megnug
þegar hún hefst einhuga handa
og það er hvatning til okkar
hinna, sem búum með stærri
þjóðum.
í landssambandi okkar eru
14 félög, og meðlimatalan er
um 4 þúsund. Við eigum ekkert
á borð við Reykjalund, en við
rekum 2 hvíldarheimili, annað
í Kaupmannahöfn og hitt á
Fjóni. Menn, sem hafa sýkzt af
berklum, en eru útskrifaðir,
geta fengið að dvelja á þessum
heimilum í 30 daga. Ríkið borg
ar 25% af kostnaðinum, bæj-
arfélagið 8%, en hitt er greitt
með frjálsum samskotum. Auk
þess ráða amtsfélögin yfir sum
arhúsum handa útskrifuðum
sjúklingum og er þeim hjálpað
til þess að dvelja á þeim um
tíma. Við höfum mjög full-
komin berklavarnalög og með
hinni ágætu félagsmálalöggjöf
okker er séð um að fjárhags-
lega líða menn ekki nauð, en
okku rvantar gersamlegq stofn
Urban Hansen.
un á borð við Revkjalund; þar
sem sjúklingunum er hjálpað
til þess að finna sér rum í hinu
þjóðfélagslega lífi. Þetta .vero-
ur nú aðalviðfangsefni okkar á
næstunni. Og ég íer heim .með
endurnýjaðan áhuga eftir að
hafa orðið fyrir ógleymapleg-
um áhrifum af starfi og dug.n-
aði ykkar íslendinga, — og þá
fyrst og fremst þeirra ágætu
manna, sem stjórna og stýra
þessum málum hér og hafa bor
ið mig á höndum sér síðan ég
kom hingað.“
Golfvöllur á
Klambratúnínu
A LAUGARDAGINN var opa
aður til a-fnota nýr almennings-
golfvöllur á Klambratúni á mót
um Rauðarárstígs og Flókagötu.
Þessi nýi golfvöllur er 609
fermetrar og geta um 50 manna
leikið þar samtímis. Völlurinn
verður opinn álla sunnudaga
frá kl. 14—22.30. E. B. Mairn-
quist ræktunarráðunautur
stjórnaði vallargerðinni.