Alþýðublaðið - 17.10.1952, Blaðsíða 4

AB-AIþýðub!aðið
17. okt. 1952.
ÞAÐ ER KUNNARA en
fré þurfi að segja, að togara-
útgerð Vest/nannaey.iakaup-
staðar hefur gengið illa, og er
nú svo komið, að bæjarstjórn
in hefur samþykkt í einu
hljóðj, að selja báða togara
kaupstaðarins og hætta bæi-
arútgerð. Er talið, að rekstr-
artap togaranna nemi, frá
því að útgerð þeirra hófst,
um 5 milljónum króna, enda
hafa þeir oft legið við land-
festar, og annar þeirra til
dæmis verið bundinn í þrjá
mánuði á bessu ári.
.Þetta kallaði Morgunblaðið
í ritstjórnargrein siðastliðinn
sunnudag „beiska reynslu aí
bæjarútgerð“, og fór um leið
mörgum köpuryrðum um
„vinstri flokkana" í bæjar-
stjórn Vestmannaeyja, sem
ekki hefðu viljað hafa „hlið-
sjón af heilbrigðri skynsemi“.
þegar togararnir vbru keypt-
ir til bæjarins og láta mynda
um þá hlutafélag, eins og
Sjálfstæðisflokkurinn hefði
viljað, heldur halöi'ð fast við
.,flokkskreddur“ og ákveðið
bæjarútgerð þeirra. Telur
Morgunblaðið margt benda til
þess, að rekstur Vestmanna-
eyjatogaranna hefði orðið
hagkvaamari, ef einstakling-
ar eða samtök þeirra og bæj-
arfélagsins hefðu á sínum
tíma keypt þá og annazí
rekstur þeirra; og sé saga
þessarar bæjarútgerðar yfir-
leitt ein sönnun þess, hve
miklu hagkvæmara það sé,
að einkaframtakið sé látið
um togaraútgerðina.
Engin rök færir Morgun-
blaðiðlfyrir þeirri skoðun, að
útgerð Vestmannaeyjatogar-
anna hefði gengið betur eða
orðið hagkvæmari í höndum
einstaklinga eða samtaka
þeirra og bæjarfélagsins;
enda eru bau orð þess alger-
lega ut í bláinn. Vitað er að
mörg togaraútgerðarfyrir-
tæki eíga nú í fiárhagslesfum
erfiðleikum með hina dýru
nýsköp u n ar t o g a r a, og það
einkafyrirtæki engu síður en
bæjarútgerðir. Mætti tíl
dæmis minna Morgunblað’ð
á nýsköounartogarann „Ask“,
sem ekki aðeins hefur legið
við landfestar í þrjá mánuði,
heldur , að minnsta kosti i
fímm mánuði á þessu ári,
enda þótt hann sé gerður út
af hinu marglofaða einka-
framtaki. Er það og sannast
að segja, að reynslan af tog-
araútgerð Vestmannaeyja
segir bókstaflega ekki neitt
um það, hvað betra eða hag-
kvæmara sé: bæjarútgerð
eða einkaútgerð; því að vissu
lega getur hún ekkert frekar
verið bæjarutgerð togara til
dómfellíngar en mörg hlið-
stæð reynsla af einkaútgerð
togara hér á landi, bæði fyrr
og síðar, hefur verið talin til
þess fallin ao hnekkja trúnni
á það rekstu.Vxyri rkornulag.
Morgunblaðið er þá og
heldur ekki vissara í sinni
sök en það, að það víður-
kennir, samtímis þessum
sleggjudómi sínum,, að bæj-
arútgerð togara hafi „lán-
ast vel“ í Reykjavík mndir
forustu dugandi manna, sem
voru nákunnugir rekstri
slíkra atvinnutækja“. Og
\TiSSulega myndi íhvorki
Morgunblaðio né nokkur
annar treysta sér til þess að
bera brigður á þá stórkost-
legu hagsbót, sem Bæjarút-
gerð Ilafnarfjarðar hefur
verið almenningi þar í bæ,
allt frá því að hun var stofn-
uð til þess að bjarga bæjarfé-
laginu frá atvinnuleysi og
neyð, er hið ágæta einkar
framtak brást á árnrn heims-
kréppunnar um og eftir
1930. Það fer heldur eklci á
mi'IIi mála, hver hagur Akra-
nesi hefur verið að hinni
ungu bæjarútgerð þess, sem
undanfarið hefur tryggt öll-
um atvinnu þar, þó að at-
vinnuleysi og neyð hafi herj-
að mörg önnur bæjarfélög
úti um land, þar sem á einka
framtakið hefur verið treyst
Nei, reynslan af Bæjarút-
gerð Vestmannaeyja felur,
sem betur fer, ekki í sér
neinn dóm um hæjarútgerð
togara yfirleitt, þó að Morg-
unblaðið vildi gjarnan svo
vera láta. Hvað ættu menn
líka að segia um vnkafrarn-
iakið í togaraútgerð, ef dæma
ætti það eftir öllum hneyksl-
unum og töpunum, sem því
hafa fylgt frá upphafi vega?
Hugulsamur mörgœsarsteggur.
tekin í dýragarði vestan hafs nýlega og sýnir hugulsaman mör
gæsarstegg. Hann ber um hálsinn spjald, sem á er letrað: „Ger-
ið svo vel að hafa hljótt um ykkur! Konan mín liggur á“.
afnáml- þrælalialdsins.' En sá
kaflinn, sem segir, hvernig á,
í einu, að stytta vinnutímann
niður í 5 stundir, hækka raurt-
vtrulega kaupið um helming o.
s. frv., minnir mjög á ýmsar
ræður Brynjólfs og í^'nars, þar
sem þeir í sama mund, sem
þeir krefjast stórra endurbóta,
heimta lækkun á sköttunum á
stóreignamönnunum; og er
gleðilegt að sjá að þeir fera
ekki rangt með kenningarnar.
Á einum stað í ritgerðinni
snýst S-talin mjög mikið móti
kommúnistum, sem eru með
falskenningar, byggðar á vpn-
þekkingu þeirra, er með þær
fara, meðal annars vánþekk-
ingu á lögmálinu um verðmæti
og vöruverð. En í þess stað tali
þeir um ,,hliðsjónar-tölur“, er
séu settar alveg út í bláinn,
eða teknar úr því þunna loiti,
eins og Rússinn segir. Segir
. hann sem dæmi upp á betta,
mjmd var j hvernig sovéfýhagfræðingarn-
19. ÞING rússneska kornm-
únistaflokksins hófst í Moskvu
5. þ. mán. Þótti þar fátt eins
merkilegt og ritgerð eftir Stal
in sjálfan, er birzt hafði í tíma
ritinu „Bolsévík“, en var út-
býtt sérprentaðri á þinginu.
Ritgerðin er 55 blaðsíður og
hefur síðan verið prentuð í
gríðarstóru upplagi, svo að
sem ílestir geti kynnt sér
hvaða skoðanir séu réttar; því
í einræðislöndum er enginn
svo greindur að hann geti
sjálfur fundið, hva’ö rétt sé —
en ekkert er rétt, nema skoðun
. einræðisherrans.
| Hér skal nú drepið á noþkur
j he'lztu atriðin í ritgerð Stalins:
1 Stríðs milli Sovétríkjanna
og vestrænu veldanna er ekki
að vænta á næstunni. Liggja
til þess ýmsar orsakir. Ein er
sú, að ef til stríðs kæmi milli
þeirra, myndi það verða enda-
iok vestrænu veldanna, þvi
auðvaldsríkin myndu þá líða
undir lok (og að því er skilið
verður, alveg án tillits til
I þess, hver betur hefur í stríð-
I inu sjálfu).
ir, sem beittu slíkum „hliðsjón
ar-tölum“ komust að þeirri nið
urstöðu, að rétt væri að selja
baðmullar-ræktendum hverja
smálest af baðmullarfræjum
jafndýrt og ríkið keypti hverja
baðmullar-smálest. En þetta
myndi hafa leitt til þess að
baðmullar-ræktendur hefðu
verið féflettir, sem Stalin hef-
ur nú víst ekki líkað vel, þó
hann minnist aðallega á hitt,
að þá hefði engin bagmull ver-
Þessu, en þeir færu villir veg-' ið ræktuð í Rússaveldi, og
ar. ! Rússar verið baðmuilar-lausir.
Rússland, Kína og önnur J Þetta þing russnesku koram
lönd, er sams konar stjórn únistanna er 19. þing þeirra.
hefðii, myndu er fram liðu Meðan Lenin lifði voru þingin
stundír fara að franaleiða svo haldin áiiega, en r-r Stalin tók
mikinn iðnvarning, að þau i víð, var ákveðið að hafa þau
þyrftu ekkert að kaupa, og annaðhvert ár, en það stóð
myndu síðan fara að flytja út ekki nema stutt; þá var ákveð-
þennan varning. Brátt myndi ið að hafa ekki kommúnista-
koma að því, að hægt væri að þing nema þriðja hvert ár, en
hverfa frá því „sósíalista"- j síðan, eða frá og með 1934,
fyrirkomulagi, er rú væfi í hafa þó ekki verið nema þrjú
Rússlandi, og fara yfir í eigin- þing. En nú, er þing það, sem
legt kommúnistafyrirkomulag. boðað var í byrjun þessa mán-
Bæri því að miða að því, að
framleíða, sem allra most af
vörum. En. jafnframt þyrfti að
stytía vinnutímann niður í 5—
6 stundir, hækka raunverulega
kaupið um riinnst helming,
stóirbæta húsakynnin og auka
mikið alþýðumenntunina í
landinu, svo að öll þjóðin gæti
fengið fjöltæknilega menntun.
Hvergi er getið í ritgerðinni,
hvenær hægt verði að byrja á
aðar, var sett, voru 13 ár liðin
síðan flokksþing hafði verið
haldíð!
FRUMVARP til laga um
ieigubifreiðar í kaupstöðum
kom til fyrstu umræðu á alþingi
í gær og var vísað ti! annarar
umræðu og samgöngumála-
nefndar.
Fyrstu symfóníutónleikar haustsins.
Sýning í kvöld kl. 9.
Aðgöngumiðar í Austurhæjarbíó frá kl. 2.
Sími 1384.
Bóhtruð húsgögn .
Fjölbreytt úrval af allskonar stoppuðum húsgögnum.
Nýkomið sérstaklega fallegt áklæði.
Góðir greiðsluskilmálar.
Húsgagnaverzlun GuSmundar Guðmundssonar
Laugaveg 166.
AB — Alþýðublaðið. Otgefandi: AlþýSuflokkurinn. Bitstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Auglýsingastjóri: Emma MöUer. — Ritstjóm-
arsímar: 4901 og 4902. — Auglýsingasími: 4S06. — AfgreiSslusimi: 4900. — Aiþýöu-
prentsmiöjan, Hverflsgötu 8—10. Áskriftarverö 15 kr. á mánuði; 1 kr. i lausasöiu.
AB 4
Samt munu stríð vera fram- j
undan, en það verður (eða
verða) stríð milli auðveldsland
anna, því samkeppnin milli
I þeirra innbyrðis er meiri en
' milli þeirra og Sovétríkjanna.
I Segir Stalin að auðveldsríkin
hafi beðið ógurlegt tjón við
það, að geta nú ekki lengur
verziað við Rússland og þau
lönd, er því fylgi af vináttu,
svo og við Kínaveldi. Deilan
um vörumarkaðina sé því orð-
in ákaflega hörð og megi þá og
þegar búast við, að þeim lendi
saman. Líka sé víst að Japan
og Þýzkaland muni rísa upp
aftur (en þó, að því er manni
skilst, ekki strax), og víst með
sínum gömlu einkennum. Ekki
segir hann beint, hvaða veldi
bað verði, sem fyrst lendi sam
an, en manni sldlst, að það
muni verða Bretland og Frakk
land, sem berjist við Bandarík
in, því hann segir að Frakk-
land og Bretland „muni þjást
takmarkalaust af vfirdrottnun
og kúgun Bandaríkjanna,
Sagði hann að sér væri kunn-
ugt um að tilværu kommúnist
ar, £ém hefðu aðra skoðuii á
------------♦>
SYMFÓNÍ UHL J ÓMSVEITIN
kvað sér hljóðs s. 1. þriðjudag,
með fyrstu tónleikum þessa
laikárs. Stjórnandi hennar var
Olav Kielland.
Viðfangsefnin vom: Jón Leifs:
„Minnj íslands“, forieikur op.
9, Edvard Grieg: ,,To elegiske
meloldie(r“ (j„Hjertesár“ og
,,Váren“) op. 34 og Johannes
Bra'nms: Symfónía nr. 1 í e-
moll op. 68.
í forleik Jóns Leifs gefur að
heyra flest þeirra þjóðlaga og
rímnastefja, er hann notar í
öðrrnn verkum sínum. Góð vísa
er auðvitað aldrei of oft kveð-
in.
Hver, sem í einfeldni sjnni
skyldi halda, að þarna væri að-
eins um formlaust eða sam-
hengislaust samsull af rírnna-
og þjóðlagastefjum að ræða, á
nú víst að láta sér lærast að
skilja, að hér séu hvorki
meira né minna en sjálfar vætt
ir landsjns á ferðinnj! Ög- hver
vill ekki heyra landvættirnar?
En þar sem Jón Leifs semur
sem kunnugt er verk sín ipeð
einnaf eða nokkurra ’alda fyr-
irvara, verður það víst ekki
fyrr, að menn fari að njóta
verka hans, en t. d. að mann-
skepnan er hætt við allar víg-
vélar og annan ósóma í hern-
aði og farin að berjast heiðar-
lega með blágrýtissleggjum og
steinöxum (samkvæmt spádómi
Einsteins).
Fánasöngurinn í lok forleíks
ins er eflaust einnver djaitf-
kveðnasti söngur, sem samjnn
hefur verið. Hann minnir einna
helzt á mann, sem hefur tamjð
sér að nota aldrei annað en
nafnorð í ræðu sinnj, og þau
alltaf í nefnifalli, en endurtek-
ur þau í upphafi máls, til á-
herzlu auka!
Hljómsveitin lagði sig mjög
fram við flutning þessa verks,
máski um of, því við það hætt-
ir því við að verða helzt til
gegnsætt.
Meðferð symfóníuhljómssveit
arinnar á lögum Griegs og sym
fóníu Brahms, sýndi að hún og
hjnn magnþrungn.i stjórnandi
hennar, Olav Kielland, eru í
,,yfirformi“.
• 1 ' Þóraiinir Jónssom.