Alþýðublaðið - 11.12.1952, Qupperneq 5

ÞESSAR ELDHÚSUM-
RÆÐUR fará fram undir ó-
venjulegum kringumstæðum.
E>að er verkfaíl í landinu. Þetta
verkfall er víðtsekara en nokk-
wrt annað verkfall, sem háð
fcefur verið á íslandi.
Um hvað er barizt í þessari |
'deilu?
Verkalýð'ssamtökin hafa j
ekki lagt og eiga ekki að |
Igggja höfuðáharzlu á að j
kaup sé hækkað. Aðaikrafan ■
hefur verið s«, er sú og á að
vera sú, ao kaupmáttur
laimanna sé aukinn með
lækkun verðlags, einkum og
sér í lagi á þeim vörum og
þeirri þjónustu, sem lág-
launafólk kaupir fyrir tekj-
ur sínar.
Slíkt er á valdi ríkisstjórnar-
innar einnar. Hítt er svo annað
rnál, að meðan þverneitao er
að verða við slíkum. kröfum,
þá eiga verkalýossamtökin
e’nskis annars úrkosta en að
insekka kaupiðl Þau eða um-
bióðeridur þeirra stjórna land-
Inu ekki, því mlður. Þau geta
ekki gert ráðstafanir til niður-
færslu verðlags og tekjujöfn-
unar. Hið eina, sem þau geta
gert, er að hækka kaup félaga
sinna, og það gera þau, ef þau
fá bví ekki framgengt, sem þau
vildu helzt, en þau gera það
sera hreina. neyðarráðstöfun,
því að þau vita, að krónutala
keupsins hefur ekki úrslita-
áhrif á lífskjör launþeganna.
Ef ríkisstjórnin vill koma í
veg fyrir slíka kauphækkun,
er henni ]>að innan handar
með því að gera nokkrar rót-
íækar ráðsjfafanir til verð-
lækkunar og tekjujöfnunar.
Það er blekking, þegar sagt
er, að í bessum átökum sé ver-
Ið að reyna að skipta meiru en
til sé. Atvinnuvegirnir geti
alls ekki skilað láglaunafólki
. meiru en bað fær nú. Þetta er
liættulegasta blekkingin, sem
ríkisstjórn og atvinnurekendur
hafa nú í frammi gagnvart
launþegum.
Kjami þéifrar deilu, sem nú
er háð, er EKKI viðleitni til
þess að skipta meiru en til
er eða koma ntvinnuvegun-
um á kakían klaka, heldur
að skipta þv í, sem til er, af
auknu réttlæti og láta at-
vinnuvesrína skiia meiru til
þeirra, sem vinna við þá, en
minnu til eigemlanna og alls
konar braskara og milliliða.
/
HLUTUR' LÁGLAUNA.
MANNA MINNKAÐ
SÍÐAN 1939.
Mig langar til þess að spyrja
einnar spurningar, ekki aðeins
Siæstvirta ríkisstjórn og hátt-
virta alþingismenn, heldur
ykkur öll, sem mál rnitt heyr-
ið, —- spurningar, sem snerta
kjarna þess máls, sem nú er
cieilt um. Við munum öll tím-
ana fyrir heimsstyrjöldina.
Þeir voru erfiðir. Hinir lægst
launuðu bjuggu við kröpp
kjör. Á undanförnum áratug
hafa lífskjör bjóðarínnar batn-
að mjög mikið. Þetta vita allir.
En nu kemur spurningin:
Finnst ykkur, að lífskjör hinna
lægst launuðu launuðu hafi átt
að batna meira eða minna en
hinna? Finnst ykkur, að fram-
farirnar undan genginn áratug
hafi átt að verða til Þess að
minnka bilið milli hins fátæka
og ríka eða til bess að breikka
það?
Þetta er. spurning, sem hver
ein.asti maður verður að svara
með sjálfum sér. Og þeir, sem
þátt taka í opinberu lífi, ættu
ekki að komast undan að syara
Eldhúsrœða Gylfa Þ. Gíslasonar
henni opinberlega. Mér 'segir j Verulegur hluti fjárfesting-
svo hugur um. að Jáir þeirra ! arinnar er í höri'du'm hins opin-
•þyrðu að svara henni öðru vísi; hera. En hins végár er engin
en þannjg, að • auðvitað’. hefðu | sanngirni í því! að hugsa sér.
•framfarir síðasta • áratugs átt að. hinir efnameiri eigi að j
að verða til þess að jafna lífs- j eignast allt það, serii' einstak- {
kjörin- eða að minnsta .kosti i ling'ar háfá fest fé í, því bá
ekki til þess að gera þau ó-
.iaínari.
En nú skal ég sýna fram á
það þannig. að ekki verði nieð
rökurn á móti mælt, að
frá 1939 oe til 1850 inmnk- ■
aði híutur hinna lægst Iaun- ;
uðu, h. e. Bagsbrúnarmanna
og annarra. sem svipuð kjör
hafa, í bjóðartekjuaum.
Ég kemst ekki lijá því, að
nefna fáeinaf töiur í þessu
sambandi, en ég vil fiytja mál
mitt' Þannig, að ríkisstjórninm
og málsvörurn hennar gefist
sem beztur kostur á að and-
raskaðist .eignaskiptingin enn. j
Hinir ríku yrðu ríkari, en hiri- {
ir fáíæku fátækari.
Ef Dagsbrúnarmaður hefðx
þvi áít að verá hlutfallsléga,
chis sét’íur 1. des. 1950 og:
hann var í janúar—marz ’
1939. hefði kaupmáttur j
Iatma hans burft að vcra
eþthvað milli 14. og 25% ’
hærri en hann rar í raun,
og veru. Ef .tekið cr meðal-j
tal, hefði hann átt að vera [
18—20% haerri.
Arið 1950 er hio síðasta,
sem tölur eru til um. en ekk-
mæla rökum mínum, ef þeir ert er hægt að segja um það
treysta sér til.
með vissu, hver breyting hefur
1939 voru þjóðartekjurnar (orðið á hlutdeild láglauna-j
taldar 155 milljónir króna. J manna í þjóðartekjunum síðan (
1950 höfðu þær aukizt upp í l850- Margt bendir þó til þes
1593 milljonir. Verðgildi pen-
inga minnkaði hins vegar sök-
um hækkandí verolags, og
fólkinu fjölgaði. Sé tekið tillit
til verðlagsbreytingarinnar og
fólksfjölgunarinnar, kemur í
ljós, að
raunverulegar þjóðartekjur
á hvern íbúa, b. e. þjóðar-
tekjurnar mældar í raun-
verulegum verSmætum,
hafa aukizt um 63%. Ef
að hún hafi enn farið minnk-
andi. Það er því óhætt að segja,
að Dagsbrúnarmaður eigi nú
siðferðilegan rétt á 19—20%
aukningu á káupmætti launa
sinna til bess eins að vera ekki
hlutfallslega verr settur én
hann var 1939. í raun og veru
á hann rétt á meiri aukningu.
Þessi niðurstaða er svo mik-
ilvæg, að hver einasti maður
verður að hugleiða hana. Með
, . . . . henni er sýnt fram á. að lág-
þeirn auknmgu þjoðartekn- launastéttirnar hafa ' dregg
“mu Z Va J aftur úr í baráttunni um lífs-
gæðin. Þær hafa fengið minna
ií sinn hlut en hinir efnameiri.
j en hefðu þó vissulega átt að fá j
meira, því að ójöfnuðuririn var
i of mikill 1939, en ekki of lít-
I ill. Og ég víl ekki láta hjá líða
„ .. | í þessu sambandi að minna á.
yrS athuga afkomu hmna ígland mun V0ra &ina ]and.
lægst launuðu i Jþjoðfelag-, .g . Norðvestur-Evrópu, þar
mu, og miða við DagSbrun-!sem ^ ger8ist á þessum
tíma. Alls staðar annars staðar
jöfnuðust lífskjörin.
tímabili, hefði verið skipt
hlutfallslega jafnt á milli
allra borgara þjóðfélagsins,
hefðu kjör allra átt að geta
batnað um 63%, kaupmáítur
launanna hefði átt að auk-
ast urn 63%. En nú skulum
arverkamann. 1. desember
1950 var kaupmáttur tíma-
kaups Dagsbrúnarverka-
manris aðeins 30% meiri en
hann var í jan.—marz 1939.
UNDIRROT YFIRSTAND-
Kaupmáttur tímakaupsins ' ANDI KAUP- OG KJARA-
hefði því átrt að vera- 25% DEILU
Þeís'i staðreynd er í raun og
veru undirrót og kjarni deil-
unnar. sem nú er háð milli
verkalýðssamtakanna annars
vegar og atvinnurekenda með
ríkisstjórnina að bakhjarli hins
vegar. Það er ekki um bað að
ræða, að skipta. meiru en aflast.
hærri en hann var, tií þess
að hann yrði jafn þeirri
meðalhækkun, sem varð á
þjóðartekjunum.
Hér er að vísu eras að geta.
Við notum ekki allar þjóðar.
tekjurnar til neyzlu. Við not-
um hluta af þeim til fjárfest-
ingar. Og fjárfestingin var til- j Það er um hitt að ræðá, að
tölulega miklu meiri 1950 en láta skiptinguna vera að
1939. Einhverjir kynnu að minnsta kosti ekki óhagstæðari
segja, að ekki sé eðlilegt, að hinum lægst launuðu en hú.n
kaupmáttur tímakaupsins vaxi. var 1939. en það er hún nú.
nema í hlutfalli við aukningu j Hverium dettur í hug í alvöru.
þess hluta þjóðarteknanna, sem að atvinnuvesirnir geti ekki
notaður er til nevzlu. Ef tekið, borið hlutfallslega iafnháft
er fullt tillit Uil þessa og gert j kaungiald. nú og beir gátu 1939?
ráð fyrir • því, að fjárfestingin j Til hvers hafa bá .allar fram-
1950 hafi numið 18.3% af jfarimar verið? Til hvers var
þ.ióðartekjunum, en 1939 10%, jþá öll nýskönunin? Var bað
af þjóðartekjunum, þá kemur í f virkiler-’a tilætlunin. að hún
til þess, að hinir lægst
liós, að aukning þess hluta af ,vrði
bióðartekiunum, sem notaður
hefur ver’ð til neyzlu, hefur
numið 48%. En kaupmáttur
tímakaups Dagsbrúnarmanns-
ins hefur ekki aukizt nem.a um
30%. Raunverulegt kauo hans
barf bví að hækka um 14%. til
bess eins að ná meðáltali þess,
sem allar stéttir hafa fengíð
til aukinnar neyzlu.
launuðu fengju hlutfallslega
minna en áður, en hinir ríkari
m"ira?
í bessum staðreyndurn, sem
ég hef lýftt, felst svo bunsur
dómur um. afstöðu ríkisstiórn-
aririnar í deilunni, að hún
kemst ékki hjá því að taka af-
stöðu til þeirra. Ég ætla fvrir
fram að vara hæstvirta ríkís-
stjórn við einu svari. Hún hef.
ur átt það til, þegar henni hafa
verið sagðar óþægilegar tölur.
að láta-sér nægja að segja, að
þær yæru rangar. án þess þó
ao færa þeim orðum sínum
stað, ög láta svo þar við sitja
í von um, að fylgismenn trúi •
sér betur en andstæðingum.;
Um allar þær tölur, .sern ég hef
nefnt og byggt þessa útreikn-
inga á. að einní uridantekinni,1
er það að segja, eð Þær eru
sótíar í fræðirit eftir hagfræð-
ing, sem ég veit, að hæstvirt
ríkisstjórn vantreyrtir ekki, •
prófessor Olaf Biörnsson. 1
Þetta fræðirit er . Þióðarbú-
' 1
skapur Islendinga1. ■ rit, sem
notað er við kennslu í háskól-
anuni, og ýmsir kunnir hag- j
fræðingar hafa skrifað ritdóma
um án þess að hafa nokkuð við
að at.huga. hvað það snertir.
sem ég hef hér gert að umtals-!
efni. Eina talan. sem er ekki
byggð á þessu riti. er sú áætk
un, að fiárfestingin 1939 hafi
numið 10% af þióðartekjun-
um, en um bað efni eru eng-
ar skýrslur til. [
Hæstvirt ríkisstjórri verður
því að andmæla þessum síað-
reyndum með öðru en hrópum
um, að þessar upplýsi'ngar séu
rangar. Og ég skora á málsvara
ríkisstjórnarinnar, þá sem tala
hér í kvöld eða anna.5 kvöld,
að andmæla þeim. Ég skora)
jafnframt á þá að gera grein
fyrir því, hvort þeir ætlast í
raun og veru til þess, að hlut-
deild hínna lægst launuðu í
þjóðartekjunum sé nú minni
en hún var á erfiðleikaárunum ;■
fyrir stríð.
KAUPHÆKKKUN
EKKI NÓG
Allir hugsandi menn gera
sér Ijóst, aS ekki er víst, ao
hækkuð krónuíala kaups
nægi :<il þess að leiSrétta
þeíta hlutfalí. Meðan ríkis-
valdið er í höriuum óvhia
hinna lægst lauimðu, er því
innan handar,að ræna þá
aftur því, sem þeir kuima
að fa í kauphækkun, og þá
er enainn betur seítur, held-
ur allir verr.
Þess vegna verða allir launa-
nienn að skilja, að þa'ð er ekki
nóg að sigra í baráttu um
krónutölu kaupsins og raunar
alls ekki aðalatriði — en hver
efast raúriar um, að verkalýðs
samtökin sigri í þéssuiri átök-
um?
Aðalaíriðið fyrlr launastétt-
irnar er, að ríkisvaldið sé i
höndum fulltrúa þeírra
sjálfra, en ekki anclstæðinga
þeirra. Þangað tii svo .verð-
ur. er enginn ssgur í kaup-
deilu öruggur.
VAR ÞETTA ÆTLUNIN?
Þess vegna er það mergur-
inn málsins nú eins og ávallt,
að alpýða manna til sjávar og
sveita gerí sér Ijóst. hverjir
erú hagsmunir h.ennar, hvaða
flokkar. vinna gegn þeim og
hvaða flokkar fýrlr þá. Þeir,
sem veittu núverandi stjórnar-
fiokkum brautargengi við síð-
ustu kosningar, hljóta nú að
, hugleiða, hvort ríkisstjórnin
jhafi gert það, sem þeir ætluð-
ust til. Og mig langar til Þess
! að spyrja þá:
Ætluöust þið til þess, ‘ að
haldið ,jTrði þannig á málúm,
að hér'. yrði stórkostlegt at-
vinniileysi? Ætluðusit þið. til
þess. að verulegur hlúti inn-
lends iðnaðar yrði beinlínis
lagður í rúst með hófl.a.usum
innfiutningi alls konar varn-
irigs. seni áuðvelt er áð fram-
leiða í landinu? Gerðuð þið ráð
fyrir því. að lagt ýrði út í svo .
ábyrgðarlaust ævintýrí í verzl
unarmálum. að hallirin á við-
skiptunum við útlönd yrði um
600 milljónír króna á tveimur
og hálfu ári? Bjuggust þið við
að haldið yrði áfraín á verð'-
bólgubr-autirihi. eö útlán bank
anna hafa á váldaiíma, ríkis-
stjómarinnar aukizt um méira
en 500 millj, kr. Gerðuð biö
ráð fýrir því. að öll skipún við
skiþtamálanna ýrði við það
miðuð, að miíliliðir ættu sem
auðveMast með ao rnaka krók-
inn? Attuð þi.ð von á, að ríkis-
stjórnin mundi láta það við-
gangast, að heildsalar. sem
vissulega voru þó' ekki sú stéít,
sern harðast hafði orðið úti,
þrefölduðu meðal álagning.u
sína á helztu neyzluvörur.. svo '
sem vefnaðarvöru og marg-
faldaði hana á ýmsar aðrar?
Bjuggust þið við því, að ríkis-
stjórnin teldi það viðeigandi
og ágætt, að Iieildsalar hækk..
uðu álagningu sína á innflutta
vefnað'arvöru samkvæmt írí-
lista. um 15 milljónir króna
umfram bað, sern verð'lagsá- .
kvæði höf'ðu heimilað, en. það
svarar til árslauna hvorki ■
meira né xnínria en 500 Dags-
brúnarverkamanna7 Kusuð þið ,
stjórnarflokkana t:l bess að
koma é bátagjaldeyrisbrask- •
inu? Þið vitið, hverjum þaS
hefur biónað. Hlutasjómenn
vita, að þeir hafa haft á| því
takmarkaðan ávinning. Útvegs
menn vitáf iíka. að þeir hafa
ekki fengið bróðurpartinn. All-
ir. vita, að bað .eru milliliðirn-
ir í útgerðinm og verzluninni,
sem mest hafa fengið í, sinn
hlut. Verzlun arál agningin á þá
bátagi aldevrisvöru. sem búio
er að yfirfæra fvrir, nemur
vafalaust ekki undir 100 millj-
ónum króna. Hér langar mig
til þess að skjófca inn þeirri
fyrirspurn til hsestvirtrar rík- '
isstjórnar, hvon bað sé rétt, að
eigendum saltfisks, framleiddn
á árinu 1950, hafi verið leyft’
að innheimta bátagi aldeyrisá-
lag á andvirðið og velta þannig
táPi sínu yfir á alrrienníng, og -
ef svo er, bá hversu miklitfc,
þetta nemi. Almenningur. er að
vísu ýnMi vanur af hálfu rík*
iistjórnarinnar, en sé betta
rétt, er hér um furðulegt
hneyksll að ræða; sem fást
vefður skýring á. I
Og’ enn má spy rja:
Bjuggust 'bið við þyí, að ekfe
ert, bókstaflega ekkert, yrði.
gert til þess að hefta vöxt dýr-'
tíðarinnar, en hún kefur vaxio
um 63% síðaiy ríkisstjórnin
tók við völduiri, og er það að
minnsta kosti Evrónumet.
Gerðuð þið ráð fyrir því, að
hjá þessari ríkisstjórn mundi-
verða sukksamara en h.já nokk
urri annarri. sem hér heíur
verið við völd? Áttuð þið von
á því, að .ríkisstjórnm, sýndi
eriga viðleitni tjj nokkurs.
sparnaðar, í ríkisreksírinum,-.
svo að unnt yrði að draga eitt-
hvað úr. skattabyrr53nni? Kus-
uð þið hana til þess að halda-.
áfram að Ieggia skatía og tolla
á tekjúr og neyzlu hins fátæk
asta, en horfa aðgerðalaus á,
að auðurinn safnaðist á æ
færri hendur? Eg lief
cjruggar heímíMir fyrir því,
að eignír 20 ríkusiu einsfak-
(Frh. á 7. síðu.)
ABS