Tíminn - 08.08.1964, Blaðsíða 3

Tíminn - 08.08.1964, Blaðsíða 3
Trúði ekki eigin augum þegar hann leit Cicero Tíminn hefur nú byrjað tvær framhaldssögur. Og samkvæmt venju þeirri, sem blaðið tók upp fyrir þremur árum, er önn ur sagan af léttara tæi, spenn andi skemmtilestur eftir hina kunnu skáldkonu Maysie Greig. Hin sagan er lýsing eíns fræg asta njósnara allra tíma, sem gekk undir dulnefninu Cicero, á njósnum sínum í þágu Þjóð- verja í heimsstyrjöldinni síð- ari. Réttu nafni heitir njósnar inn, Elyesa Bazana, og er hann nú búsettur í Istanbul. Áður hefur komið út bók um njósna störf Cicero, sem ekki er byggð á frásögn hans sjálfs. Þetta er því í fyrsta sinn, sem Cicero talar um njósnir sín- ar. Fyrir nokkru var sýnd kvik- mynd um Cicero hér í Reykja vík, byggð á sögunni, sem skrifuð var um njósnir hans. Þetta var.spennandí kvikmynd, eins og gefur að skilja, og jafn framt dálítið gamansöm, sem m. a. stafaði af því, að njósnir Ciceros voru öðrum þræði svefrihergisvinna, þannig að' hann varð að Ijósmynda íeyni- skjölin að sendiherra Breta í Ankara sofandi í rúmi sínu, en síðan launuðu Þjóðverjar hon um með fölskum pundsseðlum. Leiddi það til þess, að þegar Cicero ætlaði að fara að leggj ast á lárviðarlaufin einhvers staðar í Suður-Ameríku eftir unnín þrekvirki í njósnastörf um, stóð hann uppi slyppur og snauður með þá ákæru vofandi yfir sér, að hafa dreift fölsk- um peiýngum. En það voru fleiri njósnarar Þjóðverja en Cicero, sem fengu þannig út- reið í viðskiptum við þá. Und- ir stjórn Kaltenbrunners, stað gengils Himmlers, var prent- að mikið magn af pundsseðlum, og tilgangurinn með því var tvenns konar. Annars vegar átti að koma svo miklu magni af þessum peningum á markað í hlutlausu löndunum og Bret- Kaltenbrunner (óeinkennisklæddur fremst) ásamt nokkrum útvöldum nazistum að hlýða á réttarhöldin og dauðadómana yfir þelm, sem reyndu að ryðja Hitler úr vegl 20. júlí 1944. landi, að það vekti ringulreið og vantraust á enskum gjald-. miðli. Hins vegar áttu, þessir peningar að spara Þriðja rik- inu mikil útgjöld í sambandi við njósnir og skemmdarverk, sem alltaf reynast fjárfrek i styrjöldum. Það má segja, að Þjóðverjum hafi tekizt að spara útgjöldin, en vantraustið á enskum gjaldmiðli varð Bret um aldrei til neins verulegs tjóns. Þegar stríðinu lauk átti Kalt enbrunner miklar birgðir af þessum fölsku peningum. Vissi enginn, hvað af þessum birgð- um varð, fyrr en undarlegir atburðir fóru að gerast við vatn eitt í austurrísku Ölpun um fyrir nokkrum árum. Voru þar ókennilegir menn á ferð að slæða í vatninu, og talið er að einn eða tveir hafi horfið með öllu. Báru allar fréttir af þessum mannaferðum við vatn fékk greitt með sviknum pen- I ingum einum.úr hendi Kalten brunners. Að vísu var Canaris yfirmáðúr leyniþjónustunnar þýzku. Hins vegar mun njósna starf Cicero ekkí hafa heyrt undir hann, enda seildíst njósnadeild nazistaflokksins stöðugt meira inn á starfssvið hans undir stjórn Himmlers og Kaltenbrunners. Fór svo að lokum, að Canaris var skotinn af nazistum, nokkrum dögum .eða jafnvel klukkustundum áð ur en Bandamenn náðu fangels inu á sitt vald, þar sem hann hafði verið geymdur. í raun- inni er saga Canaris hin merki legasta. Hann var -einn þeirra Þjóðverja, sem stóð eftir megni uppi í hárinu á nazist- um, og vitað er, að hann beitti sér persónulega fyrir því að koma ýmsum ofsóttum einstakl- ingum úr landí. Þá er ótalinn stór þáttur hans í því, að 1 ið ómengaðan keim af fjár- ' sjóðsleit. Þegar þetta hafði f| 8 * ^ gengið svona til í dálítinn p WmmÉm. - - tíma, tóku yfirvöldin rögg á f WrnmMm: S 'w^SMmk sig og fóru að leita. Funduzt 1 þá sjóðir Kaltenbrunners í | fc: vatninu Kom þar upp kassi i eftir kassa með fölskum punds f V • seðlum, og voru sjóðir þessir f að sjálfsögðu gerðir ónýtir. Hitt 1 er ekki vitað, hvort þeir gömlu | nazistar, sem fyrr höfðu verið f á ferð við vátnið, hafa haft f eitthvað upp úr krafsinu. Að | minnsta kosti hefur ekki far ið hátt, að komizt hafi upp um » falska pundsseðla í umferð und 1 anfarið. Seðlar þessir voru i mjög vel gerðir og miklum 1 erfiðleikum bundið að henda i reiður á þeim í daglegri um 1 ferð. En það var sem sagt Cicero, 1 sem vegna ótrúrrar þjónustu 1 ELYESA BAZNA Ankara, höfuðborg Tyrklands, WILHELM CANARIS Franco gerðist aldrei virkur bandamaður öxulríkjanna í heimsstyrjöldinni. Hitler hafði falið'Canáris að sjá svo um, að Franco fengi þanníg upplýsing ar í hendur, að hann sæi sér hag í þvi að gerast virkur þátt takandi í styrjöldinni. Canaris notaði tækifærið og gaf Franco mjög neikvæðar upplýsingar. Það verk mun hafa orðið upp hafið á endi þessa sérkennilega manns, og síðar, þegar grun- ur lék á, að hann hefði lagt á ráðinn um að svipta Hitler lífi þann 20. júlí 1944, var stutt til endalokanna. Upp úr því lenti stjórn njósnanna fyr ir Þriðja ríkið aðallega í hönd um Kaltenbrunners, sem var mjög kaldrifjaður maður, eins og margir á hans tíð, og síðar dæmdur til dauða af Nurn- berg-réttinum. Saga Cicero „Ég var Cicero", sem nú er að byrja að koma hér í Tímanum, er gefin út af André Deutsch í London og skrifuð af Cicero sjálfum í félagi við rithöfundinn Hans Nogly. Þýðinguna á íslenzku gerir Fríða Björnsdóttir, blaða maður. Hans Nogly skrifar stuttan formála fyrir bókinni, sem hann nefnir: Hvernig þessi bók varð til. Þar segir hann eftirfarandi: Hann (Cicero) sagði mér í símann, á lélegri ensku, að hann héti Elyesa Bazana, og að hann væri verzl unarmaður frá Istanbul, og einnig að hann væri enginn annar en Cicero, hinn mikli njósnari heimstyrjaldarinnar síðari. Við mæltum okkur móf í Vier Jahreszeiten-hótelinu í .Munchen, og þegar við hitt- umst, vantreysti ég honum al- ijörlega. Þegar ég gekk inn í hótelið, kom lágvaxinn, sköllóttur og Framhald á 13. síðu Á VÍDAVANGI Þriðjungi minni jarðrækt í skýrslu, sem Skafti Bene- diktsson, búnaðarráðunautur í Suður-Þingeyjarsýslu gefur um ræktun og búskap og birtist í Degi á Akureyri nýlega, segir m.a. svo: „Á árunum 1951—1959 jókst nýræktin árlega og var árið 1959 alls 312,5 ha. Síðan hefur hún verið þriðjungi minni að meðaltali á hverju ári. Verst er þó, að ræktunin á smábýlumim er að heita má að stöðvast“. Þessi sama saga nuui hafa gerzt víðar en í Þingeyjarsýslu. Þar birtist rétt mynd af því, sem gerzt hefur í ræktunarmál um Iamdsmanna á „viðreisnar“ árunum. Annað athyglisvert segir Skafti líka: „Á lögbýlunum, sem höfðu 10 ha„ túnstærð á s.l. ári og þeim, sem höfðu stærri tún, var ræktað að meðaltali 0,86 ha. en á hinum aðeins 0,25 ha.“ Þetta sýnir, að hin hættulega þróun heldur áfram og eykst. Mumir býla og bústærðar fer enn vaxandi. Litlu býliui minnka raunverulega miðað við h'in stærri býli. Sjálfsgagnrýni Sjálfsgagnrýni er talin dyggð og sérstaklega mikils metin hjá kommúnistum austan tjalds og vestan. Nú er Alþýðublaðið far- ' ið að ástunda þessa dyggð af mikluin móði, og beinist sjálfs- gagmrýnin gegn aðgerðum Al- þýðuflokksins í skattamálum. Alþýðublaðið segir í forustu- grein í gær: „í þessu sambandi er rétt að minna á, að Alþýðubláðið hefur h'iklaust gagnrýnt margt það, sem því þykir betur mega fara hjá ríkisstjórninni. Nú hefur það gerzt, að skattalög hafa í framkvæmd reynzt á annan veg en til var ætlazt, og alveg sér- staklega hefur Reykjavíkurborg og ömnur bæjarfélög þyngt stór- lega útsvörin, sem landsmenn verða að greiða." Það er auðvitað gott að sjá villu síns vegar, og jafnvel betra en ekki, þó að það sé of seint til að bæta fyrir afglöipin. En Alþýðuflokkurinn vissi vel, hvað hann var að gera á síð- asta þingi, þegar hann beitt'i sér fyrir þeim breytingum á skatta- og útsvarslögunum, sem reynzt hafa svona þokkalega. Það blast'i við hverjum, sem vildi, og afleiðingarnar voru greinilega sagðar fyrir. En Al- þýðuflokkurinn lét sér ekki segjast. Hann samþykkti ljúf- mannlega fyrir íhaldið hat- römmustu íhaldsskattabreyting- ar, sem hér hafa orðið síðustu fjóra áratugi og eru í algerri amdstöðu við þá skattastefnu, sem Alþýðuflokkurinn fylgdi áður. Hann ætlaði að fleyta sér á tvöfeldninmi en mun sjá, að honum verður ekki kápan úr því klæðinu. Hann stendur af- hjúpaður með ábyrgðina á herð um, þrátt fyrir stóru orðim þessa dagana. Ábyrgð hans er sú, að hann réð úrslitum um þessa íhaldsskattabreytingu. Hann lyfti íhaldsskattastefn- unni i öndvegið en reynir nú að þvo sér með sjálfsgagnrýni á eftir! í M I N N, laugardaginn 8. ágúst 1964 — 3

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.