Alþýðublaðið - 21.10.1953, Qupperneq 7

Miðvikudagur 21. október 1953
ALÞÝÐUBLAÐlÐ
%
GROÐURSJUKDÓMAR eru
engan veginn nýtt fyrirbrigði.
Þeir hafa eflaust íylgt gróðr-'
inum frá öndverðu og ásótt
bæði ræktað'ar og villtar jurt-
ir. Jafnvel í gamla téstament-1
inu og fleiri ævafornum rit-1
um, er jurtasjúkdómum lýst og |
kvarta-ð undan þeim. Yillti ,,nátt
úrlegi“ gróðurinn fer heldur
■ekki varhluta af þeim. Skóg-
armaðkar og ryðsveppar
skemma oft birkiskóga og upp-
eldisreiti. Bláberjalyng roðnar
og visnar af áhlaupum sveppa; 1
sólsveppir skemma blómöx
o. s. frv.
STÓRAUKIN HÆTTA.
Nú eru samgöngur orðnar
miklu c-rari en fyrr og marg- ■
þættari og meiri flutningar en .
áður, bæði frá útlöndum og um 1
landið þvert og endilangt. Garð ,
arriir stækka, og alivíöa hafa |
heil garðahverfi myndazt. Þetta ;
er gott og gagnldgt, en því
fyigir auðvitað stóraúkin sjúk
dómshætta. Þarf nú að hafá
miklu meiri gát á sjúkdómum
ýmsum en áður og neta marg-
víslég varnarráð, sem ekki
þyrfti að hugsa um fyrir fáum '
áratugum. Alitaf má búast við, j
að nýir jurtasjúkdómsr geti
borizt til landsim. En varnar-
tæknin vex- líka- áriega, syé að
„frestur er á illu beztur“.
HNÚÐOÍIMARNIR.
25. égúst í sumar varð vart
við nýjan kvilla í kartöflum í
Rej'kjavík. Reyndist þar vera
um að ræða hnúðorma, sem
lifa á rótum kartöflugrasa og
draga úr starfsemi þeirrá.
Mynda ormarnir örsmáa, en þó
vel sjáanlega, glæra eða gul-
brúna hnúða- á rótunum, en
ekkert sér á kartöflunum og
þær eru hæfar til marar.
Rannsóknir leiddú í ljós, að
hnúðormarnir reyndust vera í
allmörgum görðum í Reykja-
vík, Haínarfirði, Akranesi,
Evrarbakka og Stokkseyri, Vík
í Mýrdal og Vestmannaeyjum.
Fundust beir aðeins í gömlum
görðum. Uppskera var mjög lít
il, þar sem mikið var af orm-
unum. Kafa þeir efJaust borizt
með útlendum kartöflum, sem
hafðar hafa verið til útsæðis.
og hl.jóta ormarnir að vera bún
ir að yera mörg ■ ár í verstu
görðunum. Berast þeir aðalléga
með kartöfium, moid og verk-
fserum. Sýkta garða ber að
leggja niðiir og breyta þeim
helzt í tún. Annars rná t. d.
rækta í þeim kál, rófur, gulræt
ur, tré og runna. En ekki má
flytia þaðan plöntur til gróður
setniiigar. Varnarraðin eru í
fáum orðum sagt: Nýir garðar
og nýtt útsæði. Varizt að flytja
kartöflur úr siúkum görðum á
heilbrigð svæði. Ormarnir geta
lifað rnörg ár í moidimú.
KARTÖFLUMYGLAN.
4. ágúst varð vart við kar-
töfiumylgu austan fjalls og.litlu
síðar í Reykjavík. Sáðan heftu
svalar nætur talsvert út-
breiðslu myglunnar. En mn
mánaðamótin ágúst og septem-
ber íærðist sýki.n í aukana að
nýju, þar sena ekki hafði verið
úðað með Perenox eða svipuð-
um varnarlyfjum í Jágsveitum
sunnaniands. í Þykkvabæ og
hér og þar í ÁrneSsýslu komu
verulegar mygluskemmdir
fram á kartöflum. í geymslun-
um. Smitast þær oft af kar-
töílugrösunum við upotöku.
einkum í röku veðri. Úr því
svo er komið, er eina vörnin
svöl geymsla í stíum eða köss-
um. Hitinn á helzt aðeins að
vera um 4° C. Pokar eru óhæf
geymsluílát fyrir mygluveikar
kartöflur.
LENGI LANDLÆG.
Kartöflumyglan varð land-
læg við Faxaflóa fyrir alda-
mót og hefur síðan óft valdið
miklu tjóni. Er úðun varnar- !
lyfja sjálfsögð öryggisráðstöf-
un á hverju sumri. á myglu-
svæðinu. Bakdælur eru hentug
úðunartæfei fyrir smágarða. En
í garðahverfum er sjálfsagt að
nota stórvirkar véldælur. Er
s\'o gert t. d. í Reykjavík og
á Eyrarbakka. Sáust hin hag-1
nýtu not úðunarinnar mjög.i
greinilega í sumar. Auðvitað.
barf líka að nota iieilbrigt út- ’
sæði. Trassið elkkj oftar úðun
kartöflugarðanna.
KÁLMAÐKURINN.
Talsvert bar á kálihaðki í
sumar, en samt minna en
stundum áður.
Flestir garðeigendur hafa nú
lært að verja kálið fyrir maðk
inum. Mátti víða sjá óvenju
stóra og íallega kálakra og
rófnaakra í sumar. En fólkið
þarf að læra betur ,,átið á kál-
inu“. Kál er hollur og ódýr
matur og ■ getur verið til mik-
illa búdrýginda. Erfiðara er að
verja rófur en kál, vegna þess
að maðkurinn sækir í rófurn-
ar langt fram á sumar. Nýtt
lyf, Rotmakk Kverk (þ. e.
maðkadrepur) hefur gefið góða
raun í Noregi síðustu árin og
reyndist vel hér í sumar.
ÆXLAVEIKIN.
Annar hættulegur kál- og
rófnasjúkdómur er æxlaveik-
in (kálæxlið), sem veldur
vörtuskemmdum æxlum á rót
um káljurtanna og eyðileggja
þær. Verst er, að sveppufinn,
sem veikinni veldur, lifir mörg
ár í moldinni. Áburður undan
gripum, sem etið hafa sýkt kál
eða rófur, er líka smStaður.
ÆJxlaveikin er til á nokkrum
stöðum. en er sérstaklega út-
breidd í Hveragerði, Vest-
mannaevjum og að Laugar-
vatni. Má alls ekki flytja kál-
jurtir burt af sýktum svæðúm
til gróðursetningar í heilbrigða
garða (og raunar heldur ekki
aðar jurtir með moid og rót).
Hætta verður allri kál og rófna
rækt í sjúkum görðum.
AÐRIR KVILLAR.
Stöngulveiki kom allvíða í
ljós lí .kartöflugörðum, þegar
leið á sumarið. Veikin er auð-
þekkt á því, að stönglar gras-
anna veroa svartir og linir nið
ur við moidina. Vot rotnun
kemúr fyrr eða síðar fram í
kartpflunum. Bakteríur válda.
Veikin berst aðallega með út-
sæði og þarf sérstalklega að
vanda val á því.
Kláð.ahrúður sést á hverju
sumri og spillir útliti og sólu
kartaflanna.- Verst < skalja-
sandsgörðu-m og öskublandiiiiii
mold. Súr, tilbúinn áburður
dregur úr kláðanum.
Duftkláði olli sums staðar
svörtum sárum og jafnvel æxl
um á kartöflum í sumar, bæði
í heitri iörð og venjulegri garð
mold. Sáðskipti og nýtt út-
| sseði eru helztu úrræðin.
1 lí trjágörðum bar óvenju
' snemma á skógarmaðki og
’ blaðlús, ýmis öflug lyf eru til
gegn slíkum óþrifum og voru
víða mikið notuð. En þar sem
ékkert var aðgert, féll lauf
trjánna sums staðar löngu fyr
ir tímann. Talsverð brögð
urðu að reyniátu, bæði á ís-
ienzkum og útlenzkum reyni.
Nýtt lyf er nú komið á mark
aðmn og hefur verið reynt með
góðum árangri í Ncregi, Hol-
landi og. víðar. Heitir það
Kankerdood eða Kræft Kverk,
þ. e. krabbadrepur. Sárin eru
fyrst burstuð með stálbursta
og lyfinu síðan smurt á með
pensli. Það græðir sárin (auk
þess að loka þeim eins og máln
ing og tjara gera).
Inirólíur Davíðsson.
Hannes á horninu.
Framnaid at 3. siöu.
AF - ÞÚSSU.M MÖNNÚM
getur stafað hætta, þeir virðast
reiðubunir til að riðlast með
ökutæki sín, eins og mannýgt
naut á hvern þann, er hendir
einlhver yfirsjón. Þeir eru og
oft annar aðiiinn í árekstrum,
vegna þess ofurkapps, er þeir
liggja á að missa eikki um-
ferðaréttinn sinn, hann má eng
inn taka frá þaim, og mistök
annarra fyrirgefa þeir ekki.
Fyrir þá er aka með geðró og
stillingu verður umferðin
hættuminni og ekki eins þreyt-
andi.
ÉG ER NÆRRI VISS UM,
að hefði ég rekist á fyrrgreind
an ökumann, og við báðir gang
andi, við 'hornið á Smjörhús-
inu, þá hefði ihann verið bú-
inn að biðja mig fvrirgefning-
ar áður en hann vissi af, jafn-
vel þótt sá árekstur hefði verið
mín sök. ■— Til ökumanna vil
ég því segja þetta: Sýnið meiri
nærgætni og lipurð, jafnvel þó
þið örvæntið um endurgjald,
og látið ekki umferðina séða í
gegnum bíirúðu, gera ýkkur
að styrjaldarmönnum“.
GreiðsSur síöðvaðar !il
fagssns, sm líklisf
inum,
SVO sem kunnugt er sendi
íslenz’ka STEF sambandsfélagi
Sínu í Danmörku ,,Hreðavatns
valsinr.“ eftir Reym Geirs til
samanburðar við lagið „Lone
og lille Lasse“, sem danska tón
skáldið Sophus Brandsholt var
talinn höfundur að. Bað ís-
lenzka féíagið um úrskurð dóm
nefndar danska félagsins,
hvort hún teldi lögin svo lík,
að um „ritstuld11 væri að ræða.
Bað íslenzka féiagið einnig um
! að greiðslur til díönskú rétthaf-
anna fyrir fiutning og upptök-
; ur verksins yrðu stöðvaðar.
! Nú hefur borizt sva?’ um að
ráðunautur og dómnefnd
danska félagsins fallist á að
bæði lögirf séu svo „sláandi
; lík“, að féJagið hefur stöðvað
1 allar greiðslur til dönsku rétt-
hafsr.na vegna lagsins. Endan-
i legíir úrskurður bíður máls-
höfðunar.
i Ðanska lagið hefur verið
skrað til verndar í Bandaríkj-
unúm sem frumsamið, en ís~
ler.zka lagið eklti, þótt það sé
prentað fyrr. Þar sem íslenzka
ríkisstjórnin hefur ekki enn
gert höfundarrétta.samning
við Bandaríkin. er lögskráning
j íslenzkra verka og vernd
þeirra þar ómöguleg, enda þót-t
bandafísk verk útgefin í lönd-
um Bernarsamba ndsi r ■; njóti
fullrar verndar á Islandi.
Rafmagn
Framhald af 1, síðu.
HVERT SÆTI SKIPAÐ
í SELFOSSBÍÓI
Til fundarins hafði verið
boðað sem- almenns fundar Ár-
nesinga, og sýndu þeir áhuga
sinn á raforkumálunum með
því að fjölmenna. Var hvert
sæti skipað í Selfossbíó. Á fund
inum mætti Steingrfmur
Steinþórsson raforkumálaráð-
herra og Jakob Gíslason raf-
orkumálastjóri. Fiuttu Þeir
báðir ræður. Mikill fjöldi
manna tók til máls.
MESTA RAFORKUHÉRAÐ
LANDSINS
I Árnessýslú er meiri raf-
orka framle'dd en í nokkru
öðru héraði hér á iandi. Raf-
magn er til almenningsnota frá
Sogsvirkjuninni í öilúm borp-
unurri og á flestum bæjum í
! Ölfusihreppi, Uraungerðis-
1 lireppi, Sandvíkurbreppi og
| Gaulverjabæjarhrappi. En í
j uppsveitunum er það ebki
' neins staðar. ekki einu sinni í
i Grímsnesi og Grafningi, þar
ssm vatnið til virkjananna er
I fengið. nema á eitt'hvaS tveim-
! ur bæjum.
íþrótfir
Framhaid af 8. síðu.
að stærð samtals rúml. 6000
mA
2500 f SKÍÐASKÁLUNUM
UM PÁSKANA
Mest er notkun skíðaskál-
anna um páskana og eru í
skíðaskálu.num í páskavikunni
u. þ. b. 2500 nsestúrgestir.' Má
lióst vera, að miidnn undir-
búning og 'vinnu barí að leggia
af mörkum tii að hýsa svo mik
inn fjöld.a fólks, en öll sú þjón
usta er lát;n í té-af félag'Smönn
um án endúrgjálds.
SJÖ FÉLLAGSHEIMILI
TJndanfarin ár hafa íþróttafé
lögin unnið að bví að koma sér
uop félagsheim'ilum í Reykja-
vík. Hafa begar verið reist 4,
en 2 eru í smíðum. og undirbún
ingur er hafinn að smíði
þriggia. Verðá því íélagsheim-
ili ípróttafélaganna innan
skamms 7 talsins.
700—800 ÞÚS. Á ÁRI
I VALLARGERÐ
Framkvæmdir íþróttafélag-
anna kosta mikið fé.
Láta mun nærri að kpstnað-
ur við verklegar framkvæmdir
á íþróttasvæðum félaganna
nemi árl. 7—8 hundruð þús.
kr.
í Vesturbænum til sölu. — í kjallara er 2ja herbergja
íbúð, en hæð og. ris, 5 herbergi. Eignarlóð á heppileg-
um stað. Útborgun þyrfti að vera mikil.
Kristján Guðíaugsson,
hæstaréttarlögmaður,
Austurstræti 1.
Gjafir til Neskirkju.,
NÝLEGA kom til mín niao-
ur úr Nessókn með fjárupphæð
til kirkjunnar. Sagði hann mér,
að hann hefði eignazt fyrirtæki
hér í bæ, og hefði hann ákveð-
ið að gefa sóknariíirkjú sinni,
tilvonandi Neskirkju, alla þá
peninga, er inn kæmu hjá fyri-
irtæki hans fyrsta daginn, sem
hann vertti því forstöðu. Jafn-
framt því, sem ég. þakka þess-
um manr.i fyrir hönd kirkiunn
ar og árna honum allr^ . heilla,
vil ég minnast þess, að þet.ta
fordæmi hans er alveg einstakt
nú á tímum. En með þessu hef
ur verið endurvakin götnul fög
ur regla, en hún var sú, þegar'
menn eienuðu.st skip, þá gáfu
þeir sókriarkirkiunni sinni
skipshlutinn úr fyrsta róðrin-
um. Þess væri óskandi að sú
reala kæmist á í bjóðlífi voru, '
að menn mi.nntust sóknar-
kirkju sinnar eða fátækra
fyr.sta daginn, sem þeir hæfu
framlkvæmdir á sió eða landi.
Bvegingu Neskirkiu miðar
nú vel áfram. Enn fremur hafa
henr.i borizt bessi áheit:
N. N. kr. 510. Frá konu á Seí
ttornarnesi 100. Frá K. J. á
Fálkagötu 100. Frá ókunnri
konu 40. Frá N. N. 50. Frá N.
N. . 50. Frá siómanni 100. Frá
nngfrú á Melunum 25. Frá G-
J, 50.
Fyrir hönd safnaðar og Nes-
kirkju, kærar þakkir.
Jón Thorarensen.
2058 kr. fvrir 11 réffa.
TJRSLIT marga leikia í ensku
deiJdaikenrininni á laugardag
voru nokkuð óvænt. og var ó-
venjumikið um útisigra. Révnd
ist aðeins 1 seðill með 11 rétt-
um og 3 seðlar með 10 réttum,
og var hæsti vinninsurinn
2058 kr. og sá næcti 400 kr.
Vinningar skiptust bannig:
1. vinningur 1122 kr. fvrir
11 rétta (1). 2. vinningur 112
kr. fvrir 10 rétta (10) og 3.
'^inningur 22 kr. fýrir 9' rétta
(51).
bráðabirgðaréðsfefnu
ÚTVARPIÐ í Peking skýrði
frá því í gær, að Kínverjar
muni fallast á að bráðabirgða-
ráðstefna verði haldim i Pan-
munjom í Kóreu íil þess að
undirbúa Kórsuráðstefnuna.
Regnskógaland
Framhald af 4. síðu.
hætt, því að allir vil-i að hvít
ir menn þola hvorki rakann
eða hinn mi.kla hita í þessu
regnskógalandi. En benda má
á, að munurinn á loftslagi og
gróðr.i Nýju-Guieneu- og hinna
suðlægu Indónésíueyja er lítill.
Þetta mikla regnskógaland
getur því orðið ágætt land-
námssvæði fyrir rnalajískar
þjóðir.
Baldur Bjarnason.
Fákur
m
Frh. af 1. síðu.
ið og þarf því að grafa hann
niður. Þá er einr.ig allstór
grýfja á norðurenda svæðisins
og yrði að fylla hana upp.
Munu þessar framkvæmdir
verða Fáki allkostnaðarsamar.

ITALIR hafa flutt 3 herfylki
að landamærum Júgóslavíu, og
segja, að það sé aðeins gert í
öryg’gisskyni.