Alþýðublaðið - 24.10.1953, Blaðsíða 5

SLaugardagur 24, október 1953.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
r r r r
Avarp Asgeirs Ásgeirssonar, forseta Islands:
Góðir íslendingar.
MÉR er það ljúít að ávarpa j
yður í tilefni af degi hinna
Sameinuðu þjóða, eins og oft
áður, með nokkrum inngangs-
orðum. Það var stofnað til sam
faka hinna Sameinuðu þjóða í
lok heimsstyrjaldar í þeim til-
gangi, að varðveita friðinn og
efla hag einstakrá þjóða. A
anorgun, hinn fyrsta vetrardag,
er átta ára afmæli þessara
miklu samtaka. Tíu ára afmæl
íð nálgast, þegar á að - endur-
skoða stofnskrána, hvað sem úr
verður. Dómarnir um átta ára
starf eru að vísu ærið misjafn-
‘ir, og þó munu fáir, ef nokkrir,
lieldur kjósa að aldrei hafi ver
ið stofnað til þessa alþjóðafé-
lagsskapar. Það vill enginn
feasta voninni fyrir borð, held-
ur halda áfram í nafni friðarins
<og batnandi alþjóðahags.
ÞJÓÐIRNAE ÞRÁ FRBÐ
Állur almenningur allra
þjóða þráir frið og íarsæld. Það
eru meir foringjarnir, sem
stundum eru grunaðir um
græsku. Og því er ekki að
meita, að þess eru dæmi, að tek
ízt hafi að espa heilar þjóðir
tipp, ýmist í ótta eða yfirlæti,
tem leiðir til yfirgangs og mik-
illa hörmunga. Þessa er jafnan
bætta, þegar stórir hópar
manna gerast siðlausir, hvort
sem það eru hagsmuna- eða
DAGUR SAMEINUÐU ÞJÓÐANNA er í dag, og flutti
Ásgeir Ásgeirsson, forseti íslands, í tilefni þess i-æðu þá,
sem hér birtist, í útvarnið í gærkvöldi. Sameinuðu þjóð-
irnar hafa nú starfað í átta ár og Island verið aðili að
samtökum þeirra síðan haustið 1946. ‘ Grundvöllur sam-
takanna var lagður á ráðstefnunni í San Francisco 25.—
26. júní 1945, en stofnskráin undirrituð 26. júní 1945.
Starfsemi Sameinuðu þjóðanna fer fram um hendur aðal-
stofnana þeirra, en þær eru allsherjarþsngið, öryggisráð-
ið, fjárhagsráðið, gæzluverndarráðið, alþjóðadómstóllinn
og aðalskrifstofan, en sérstofnanir þess eru alþjóðavinnu-
málastofnunin, matvæla og Iandbúnaðarstofnunin, menn-
ingar og vísindastofsiunin, alþjóðaflugmálastofnunisi, al-
þjóðabankinn og alþjóðagjaldeyrisstofnunin, alþjóðapóst-
málastofirunin, ajþjóðafjárskiptfestofnunin, alþjóðaheil-
brigðisstofnunin og alþjóðaveðurfræðistofnunin. Gefur
þessi upptalning nokkra hugmynd um, hversu starfsemi
Sameinuðu þjóðanna er víðtæk og margþ—tt.
Auk forseta Islands töluðu í útvarpið í gær í tilefsii
dags Sameinuðu þjóðanna dr. Kristinn Guðmundsson ut-
anríkisráðherra og Sigurður Hafstað stjórnarráðsfulltrúi.
skoðanaflokkar, stórþjóðir, sem
aldrei seðjast, eða ibvígar smá-
þjóðir, sem hleypa skriðum af
stað. Það þarf mörg skilyrði til
þess að friðurinn varðveitist,
og þá fyrst og fremst einlægan
friðarhug, því ef ftúðurinn býr
ekki hið innra með oss, þá tjó-
ar ekki að leita hans annars
staðar.
INNRÆTIÐ OG SIÐMENN-
INGIN TRYGGJA FRIÐINN
Smáþjóðunum er minnst
Bréfakassinn:
Lóðin hans Helga Pjefurss
ÉG SÉ í Alþýðublaðinu 20. ’
þ. m., að Félag Nýalssinna hef
ur farið þess á leit við ráða-
menn ríkis og borgar, að lóð
hús'sins, sem Helgi Pjeturss bjó.
í mestan hluta ævi sinnar, 1
verði gerð að skemmtigarði og j
sett þar upp líkneski hans, enj
verði ekki seld undir verzlun-;
arhús, eins og nú virðist,
standa fyrir dyrum. Það er (
ekki annað hægt að segja en
þéssi hugmynd eigi fullan rétt(
á sér. Hver sæmilega mennt|
þjóð leggur rækt við minningu
mikilmenna sinna og þá staði, j
sem tengdir eru sögu þeirra
sérstaklega. Einkum er hjá
þeim þjóðum, sem framsækn-
astar eru ,og bezt hafa kunnað
að meta sína afburðamenn, var
íð rriiklu fé til þess að haldaj
við bústöðum þeirra og búa
þannig um, að allt megi þarj
•sem bezt minna á þá og starf,
þeir^a. i
Nú er að vísu ekki hægt að
hrósa íslendingum fyrir það,
'&ö þeir hafi verið skyggnir á,
hveriir voru mestir menn á
meðal þeirra, öðru nær. Þó var
þetta ekki þannig í fornöld, t.
•d. kur.ni höfðinginn Sturla Sig
‘hvatsson- vel að meta sögusnill
invinn Snorra (hvað sem því
líðir- að nýlega hefur verið
■Jcveð-'nn upp sá dómur í blaða
srein, að Sturla hafi ekkert
vit haft á þessum fræðum, sem
hann dáðist svo mjög að), en
eftir það fór hagur snillinga
lækkandi á íslandi, og þeir
urðu félausir að flækingsgreyj
um og „hrak“ þeir fengu að
viðurnefni. En á síðari árum
hefur verið nokkur viiðileitni
til að bæta úr því hirðuleysi,
sem verið hefur um slíka
menn. Væri vel, ef það væri
forboði. þess, að þjóðin áttaði
sig betur á sjálfri sér og því
ágæti, sem í henni býr. En^
hvort svo verður, má ef til vill,
marka af því, hvernig valið
tekst á þeim, sem heiðraðir
verða. Verði það hinir mestu
og beztu menn, er það góðs
viti, en ekki, ef gieymt verður
eða gengið framhjá einhverj-
um hinna ágætustu manna
landsins.
Þannig reynir nú á mann-
þekkingu ráðamannanna. Þeir
eiga nú að dæma um, hvort
Helgi Pjeturss sé þess verður,
. að honum sé einhver sómi
sýndur látnum, eða hvort bezt
fari á því, að reisa sölubúð þar
sem hann lifði og starfaði, svo
sem til að jafna se-m bezt yfir
m.inningu hans. Vera má. að
þessi litla ákvörðun verði
seinna meir talin nokkur vitn-
isburður um þá sjálfa.
Þorsteinn Guðjónsson.
Ásgeir Ásgeirsson,
forseti íslands.
hætta á því, að haía 1 frammi
yfirgang við aðrar þjóðir, af
þeirri einföldu ástæðu, að þær
skortir afl. Út af fyrir sig er
það engin dyggð. Stórþjóðir
neyta ekki heldur alltaf afls-
raunar. Það er innrætið og sið-
menningin, sem tryggir frið-
inn. Þjóðunum verður ekki í
þessu efni raðað eitir stærð.
Það er því ekkert úrræði að
sameina smáþjóðir gegn stór-
þjóðum, heldur \erða allir
þeir, sem af heilum hug unna
friði og þrá farsæld, að treysta
samtök sín og efla þann mátt,
sem nauðsynlegur er til að
skakka leik og hrinda árásum í
þessum heimi, þar sem fullkom
ins öryggis er enn langt að
bíða.
STÓRFELLD SAMTÖK
iþýðublaðið
Fæst á flestum veitmgastöðum bæjarins.
Slík samtök verða að byggj-
ast á lýðræði, því almenning-
ur er meðal allra þjóða stöðug-
astur í sínum friðarvilja. Þau
verða einnig að byggjast á lýð
ræði þjóða á milli, ef svo má
segja, en ekki á forsjá stór-
velda einni saman. Þjóðirnar
þurfa og að hafa þann þroska
og gagnkvæmt traust, að
ieggja hin viðkvæmustu mál í
gerð og skuldbinda sig til að
hlíta úrskurðum á sama hátt og
þegar Þorgeir Ljósvetningagoði
var kallaður til við kristnitök-
una. í alþj óðaskiptum þarf að
brjóta odd af oflæti dnu, þó að
hætt sé við, að sjaldan verði
unnið jafnmikið til sætta og
Hallur af Síðu gerði, er hann
lagði son sinn ógildan. Meðal
hinna Sameinuðu þjóða er þó
til sá kostur, að allur þingheim
ur bæti skaða, og heíur sú leið
Frh. á 7. sír^a,
SJÖTUG er í dag skáldkon-
an Jakobína Johnson í Vestur-
heimi. Jakobína er fædd 24.
október 1883 að Hólmavaði i
Aðaldal. Þar bjó faðir hennar,
Sigurbjörn Jóhannsson, með
seinni konu sinni, Maríu Jóns
dóttur, við smátt bú og lítil
efni, en þangað hafði hann
flutt vorið áður frá Fóta-
skinni í sömu sveit eftir sextán
ára búskap þar, og við þá iörð
var hann jafnan kennáur. Sig-
urbjörn var af greindu og
ská-ldmæltu fólki korninn, Jó-1
hann Ásgrímsson, faðir hans,
var laglega hagmælíur, og var
orðfærni og hagmælska miög
rík í ætt hans. Ekki þótti Sig-
urbjörn hafa farið varhluta af
þeirri gáfu, og flugu stökur
hans víða og var hann fiestum
mönnum eftirsóttari í sínu ná-
grenni til að yrkja minni cg
erfi granna og frænda. En slíkt
færði ekki auð í bú og gaf
ekki heldur nein fyrirheít um
gull og skóga. og það voru erf-
ið ár í landi þeim, er lítið áttu
og minna megnuðu. Þvj fór Sig p
urbiörn á Hólmavrði vorið
1889 til Vesturheims með fjö'-
1 skvldu sína og bó nauðugur.
Urðu honum þá á munnl þess-
ar stökur:
Fyrr ég aldrei íatm,. hvað
hörð
fátækt orkað getur.
Hún frá minni móðúrjörð
mig í útlegð setur.
Eftir hálfrar aldar töf
ónýtt starf og mæði
leita ég mér nú loks að gröf
langt frá ættarsvæði.
Þá var Sigurbjörn íimmtug-
ur og Jakobína tæpra sex ára.
Sigurbjörn settist að í Ar-
gyle-byggð, og þar clst Jako-
bína upp. Ljóðmæli Sigurbjarn
ar voru gefin út í Winnipeg
1902, en hann dó ári síðar.
Jakobípa hlaut kennara-
menntun og fékkst nokkur ár
við barnakennslu í Manitoba.
Hún giftist ísak Jónssyni frá
Háreksstöðum, bróður Gísla
Jónssonar skálds og prentara í
Winnipeg. Hann var trésmíða-
meistari að iðn. Stuttu eftir
giftinguna fluttu ban vestur á
Kyrrahafströnd, til Seattle, og
þar hefur Jakobína. átt heima
síðan, hátt á fimmta áratug.
ísak maður hennar er lárinn
fyrir nokkrum árum.
Jafnframt því að sjá um um-
fangsmikið heimili og koma
upp stórum barnahóp, hefur
hún annað merkilegu dagsverki
á bókmenntasviðinu. Hún er í
fremstu röð ljóðskálda okkar
meðal kvenna og merkust
beirra, er nú lifa. Hún hefur
þvtt mörg af fegurstu lióðum
okkar á enska tungu. Hún hef
u.r einnig þýtt nokkur leikrit
á ensku, meðai annars ,,Nýárs
nóttina“ og ,,Galdra-Loft“. Hef
af ýmsum- skynbærum
ur
mönnum verið Iokið mildu lofs
orði á sumar ljóðaþýðingar
hennar og þær teknar upp í
! safnrit, sýnisbækur og kennsiu
bækur. Þá hefur hún og haldið
fjölda fyrirlestra meðal ensku
mælandi fólks vestra um land
og þjóð, sögu okkar og bók-
menntir. Allt hefur þetta verið
unnið af fágætum næmleik og
smekkvísi og er ávöxtur af
.tryggð hennar við tungu okk-
ar og þjóðerni.
Þó að Jakobína hafi aðstöðu
sinnar vegna orðið eins konar
utangarðsmaður í bókmennt-
.urh okkar eins og aðrir landar
I vestan hafs, þá hefur hún ekki
Jakobína Johnson.
grifið pund sitt í jörðu. Húis
hefur vissulega ávaxtað vef
það skáldgull, er hún hlaut að
erfð frá góðu íoreMri, og öll!
hennar andlega iðjs hefur ver
ið gru^dvölluð á tiyggð henn!1
ar og ástríki á tungu og sög'ui
þeirrar móðurjarðsr, sem þó
hlaut að senda hana í útlegð á!
barnsaldri ásamt foreldri sína.
Sumarið 1935, kom Jakpbína
heim til íslands, í boði ung-
mennafélaganna, í fyrsta sinn
eftir 46 ára fjai'vistir. Þá var
henni haldið samsæti af göm.1-
um sveitungum að Hólmavaði,
á fæðingarstað sínum. Þar
flutti skáldbróðir hennar og
frændi, Indriði á F.ialli, kvæði,
Þar komst hann svo að orði!
Lim tryggð hennar við ættlanói
sitt, tungu og skálderfðir:
Það er sú taug, er tengir moidi
og gróður,
og tímalerigd við FugnablikiS
skjótt.
Það sifjaband, er festir mög
við móður.
og morgun kvikan við þá liðnú'
nótt.
Það band, er tv.'nnast minning
drýgðra dáða
og djarfri von um meira afrek
þó.
Það tryggðaband í eining þús-
und þráða
úr þeli fólks, er hérna lifði1
og dó,
Og hér stóð vaggan, hér var
gefin gjöfin
og gullið mæta á unga. tungu
lagt.
Við námum seinna, handan yfir
höfin,
þess hljóm og 'ljóma, er var
svo snilldarstakt.
í fyrstu duldist, hver hér væri
að verki,
unz vissan bar þann fögnúð inh:
til manns:
Að dóttir tók upp íallins fiður
merki,
þá fannst hve vel hún komst
und rómirin hans.
Þess snilldardrengs, ■ fór af
föðurláði
sem flótta-þegn — á meðara
hjartað brann —
og heiliavættir blésu í brjósfe
því ráði,
því barnið mátti ei fara eins
og hann,
ef rödd það fengi og erfðagullið
góða,
sem gagnaði honum lítt, við
mangsins borð:
Að kveða sig til einskis hása:
og hljóða
og hrópa á dauðans mörkujríi
lífsins orð.
Þó rödd Jakobínu hafi ekki.
verið hávær né bysmikil, þái
hefur hún náð eyrum og at-
hygli fjölda fólks á tveimuB
(Frh. ó 7. síðu.)