Tíminn - 08.09.1964, Blaðsíða 7

Tíminn - 08.09.1964, Blaðsíða 7
Utgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN Framkvæmdastjóri- Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson (ábl. Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og indriði G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Frétta stjóri: Jónas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofui I Eddu-húsinu simar 18300—18305 Skrit stofur Bankastr 7 Afgr.sim) 12323 Augl. simi 19523 Aðrai skrifstofur, sími 18300 Askriftargjald kr 90.00 a mán tnnan lands — t lausasölu kr 5,00 eint — Prentsmiðjan EDDA h.l Okurlánin - afleiðing stjórnarstefnnnnar A5 undanförnu hafa orðio mikiar umræður i tiiefni af málaferlum, sem hafa risið út ai hvi, að iögíræðingur nokkur var ákærður fyrir að hafa keypt vixil með rr.ikl- um afföllum. Máli þessu virðist nú lokið með nokkuð sögulegum hætti, og verður ekki lagður dómur á mála- vexti hér. En hvað, sem þessu máli líður, er það stað- reynd, sem er opinbert leyndarmál, að sú fjármálastarf- semi hefur síaukizt hin síðari ár, að fé sé lánað með okurkjörum. Fleiri og fleiri' af þeim, sem hafa staðið í íbúðabyggingum eða öðrum aðkallandi framkvæmdum, hafa hlotið synjanirl í bönkunum og öðrum opinberum lánastofnunum og hafa því neyðzt til að leita eftir lánsfé á öðrum vettvangi. Sumir hafa verið svo heppnir, að ættingjar þeirra eða vinir hafa getað veitt þeim nokkra úrlausn, en aðrir hafa orðið að leita íyrir sér á enn öðr- um vettvangi og þá oft lent í klóm þeirra, sem lana með okurkjörum. Það liggur í augum uppi hver er meiginorsök þeirrar fjármálalegu og siðferðilegu meinsemdar, sem hér hef- ur skapazt. Það hefur verið eitt meginatriðið í stefnu ríkisstjórnarinnar að skylda viðskiptabanka. sparisjóði og innlánsdeildir til að frysta verulegan hluta þess spari fjár, sem þessir aðilar hafa fengið til vöxtunar. Af þess- um ástæðum hafa viðskiptabankarnir og sparisjóðir v^r- ið tilneyddir að draga úr útlánum. Fleiri og fleiri hafa fengið neitun hjá þeim og hefur það ekki sízt gengið yfir þá, sem eru umkomulausastir. Þannig hefur þessu fólki eins og verið varpað í hendur okraranna. Hvarvetna annars staðar í siðuðum þjóðfélögum er reynt að hamla gegn okurlánastarfsemi á allan liátt. Fyrst og fremst er það gert með því, sem er áhrifaríkast í þessum efnum, en það er að veita fólki aðgang að hæfilegu lánsfé á eðlilegan hátt. Her er farið óðru visi að. Hér er spariféð fryst í Seðlabankanum og fjölmargir ofurseldir okrurunum á þennan hátt Það er ekki óeðli- legt, heldur rökrétt afleiðing, að fjármálaspilling vaxi undir handleiðslu slíkrar stjórnarstefnu. Hin hóflausa sparifjárfrysting lamar ekki aðeins fram- kvæmdastarfið — oft þar, sem sizt skyldi — heldur leiðir til hinnar alvarlegustu fjármálaspillingar. Dómsmálin Sennilega er erfitt að finna vestrænt land, þar sem meðferð dómsmála gengur öllu hægara en hér á landi Meðferð tiltölulega einfaldra mála tekur oft mörg ár hjá dómsstólunum Þetta stafar af því, að stjórn dóms- málanna hefur ekki verið nógu vakandi fyrir þvi, að gerðar yrðu endurbætur og breytingar í samræmi við breyttar aðstæður, Núverandi forsætisráðherra ber þar rnesta ábyrgð, en hann hefur verið dómsmálaráðherra síðan síðari heimstvrjöldinni lauk. að undanskildum fáum árum. Það var því vel, að seinasta Alþingi féllst á þá tillögu, sem Ólafur Jóhannesson og fleiri Framsóknarmenn fluttu. að dómsmálalöggjöfin vrði end- urskoðuð með það fyrir augum, að meðferð dómsmála gengi stórum rösklegar en nú á sér stað Vonandi veTður þessari ándurskoðun hraðað og bær brevtingar gerðar sem tryggja viðunandi umbætur á þessu sviði. T í M I N N, þriSjudiaginn 8. september 1964 r Ólafur Jóhanuesson: Þjóðaratkvæða- greiðslur í ALLMÖRGUM löndum hef ur þjóðaratkvæða nokkuð gætt. Þannig mun þjóðaratkvæði t.d. talsvert hafa verið notað í Sviss, Kanada og sumum öðrum brezku samveldislöndunum og jafnvel einnig í einstökum fylkjum Bandaríkjanna. Heim- ild til þjóðaratkvæðis er í stjórnarskrám margra ríkja, svo sem Austurríkis, Tékkósló- vakíu, Danmerkur o. fl. f sum- um löndum er beinlínis lög- boðið í stjórnarskrá, að almenn atkvæðagreiðsla kjósenda skuli fara fram um tiltckin lög eða lagafruinvörp. Annars staðar veita stjórnlög skilorðsbundna heimild til þjóðaratkvæðis, þ. e.a.s. veita tilteknum aðilum, svo sem ákveðinni tölu þing- manna eða tilteknum fjölda kjósenda rétt til að krcfjast þjóðaratkvæðagreiðslu um nán ar tilgreind lög eða lagafrum- vörp. Úrslit atkvæðagreiðslunn ar geta vmist verið ákvarðandi um gildi þeirra laga eða laga- frumvarpa, sem atkvæði eru greidd um, eða aðeins til lcið- beiningar fyrir löggjafann. f þessum tilvikum byggist bein þátttaka kjósenda í lög- gjafarstarfi — hvernig svo sem henni er nánar fyrir komið — á stjórnarskrárákvæðum. En auk þess mun sums staðar nokk uð tíðkast, að svo sé mælt fyr- ir í einstökum lögum, að þau skuli ekki koma til fram- kvæmda eða jafnvel ekki öðl- ast gildi. fyrr en þau hafa ver- ið samþykkt við þjóðaratkvæða greiðslu. Þá bvggist atkvæða- greiðslan eigi á almennum fyrir fram gefnum fyrirmælum heldur á einstakri ákvörðuu hverju sinni. Hér á landi hefur kveðið lítið að þjóðaratkvæðagreiðslum. — Samkvæmt stjórnarskránni er þó skylt að efna til almennrar atkvæðagreiðslu um löggiafar- mál í tveimur tilvikum. i öðru tilvikinu er um að ræða þjóð aratkvæðagreiðslu um laga- frumvarp, sem horfir til breyt inga á kirkjuskipuninni, sbr. 2. mgr. 79. gr. og 62 gr. stjórnar- skrárinnar. í hinu tilvikinu er um að tefla lög, sem forseti hef ur synjað staðfestingar sam- kvæmt 26. gr. stjórnarskrárinn- ar. Á hvorugt þessara tilvika hefur reynt í framkvæmd og hefur þjóðaratkvæðagreiðsla því aldrei farið fram sam- kvæmt þeiin. Engin ákvæði ern til f stjórnarskránni um skil- orðsbundna heimild til þjóðarat kvæðis. Hafa slík heimildará- kvæði aldrei verið í íslenzku stjórnarskránni. Hins vegar eru bess dæmi, að Alþingi hafi með þingsályktun samþykkt að kanna hug kjósenda til ákveð- inna löggjafarmálefna. shr. þjóðaratkvæðagreiðsluna um bannlögin 1908 og 1933 og um þegnskylduvinnu 1916. Hefur löggjafinn síðan tekið fullt til- lit til úrslita slíkrar þjóðarat- kvæðagreiðslu. Þjóðaratkvæðagreiðslan 1908 fór fram samkvæmt þingsálvkt. ÓLAFUR JÓHANNESSON un frá neðri deild. Um 3/5 kjós enda greiddu atkvæði með banni en 2/5 gegn. Bannlögin voru síðan sett 1909. Þjóðarat- kvæðagreiðslan 1916 um þegn- skylduvinnu fór fram sam- kvæmt þingsályktun beggja deilda 1915. Niðurstaðan varð sú, að rúm 80% kjósenda greiddu atkvæði gegn þegn- skylduvinnu. Engin lög voru því samþykkt um það efni. At- kvæðagreiðslan iím afnám inn- flutningsbanns á áfengi 1933 átti sér stað sámkvæmt þings- ályktun frá samcinuðu þingi. — Úrslit þeirrar atkvæðagreiðslu urðu á þá lund, að 57,7% kjós- enda vildu afnema bannið, en 42,3% voru með banni. Aðflutn ingsbannið var svo endanlega afnumið með áfengislögunum 33/1935. Þjóðaratkvæðagreiðsla fór fram um lýðveldisstjórnar- skrána -,g niðurfelling sam- bandslagasamningsins. Hins vegar gerir stjórnarskráin ekki ráð fyrir því, að stjórnlaga- breytingum verði framvegis skotið til beins þjóðaratkvæðis, þvi að þingrofi og almennum kosningum vegna stjórnarskrár hreytingar verður ekki jafnað ti! þjóðaratkvæðagreiðslu. Það er spurning, hvort nér ætti ekki að nota þjóðarat- kvæði meir en gert hefur verið. Þióðaratkvæði er lýðræðisleg leið til að kanna hug kjósenda til mikilvægra þjóðmála. Skil- orðsbundin heimild til þjóðar- atkvæðagreiðslu gæti veitt þingmönnum þýðingarmikið að hald. Óbilgjarn þingmeirihluti hefði gott af þvílíku aðhaldi. — Snm mikilvæg skref í milliríkja skiptum, t. d. varðandi aðild að valdamiklum bandalögum, ætti alls ekkí ■ að stíga, nema vilji landsmanna þar uin hefði áður verið rækilega kannaður. En i sambandi við spurningu um aukna notkun þjóðaratkvæða- greiðslu þarf rnargs að gæta. Það þarf m. a. að kynna •ér löggjöf og reynslu annarra þ.jóða í þessu efni. Það þarf að átta sig á, hvort heppilegra sér, i’ð þjóðaratkvæði sé bindandi eða ráðgefandi. Enn fremur er spurningin, hvaða aðildar ættu að eiga rétt á að krefjast þjóðaratkvæðagreiðslu. Vita- skuld þarf einnig að hafa í huga þá ágalla, sem þjóðaratkvæði fylgja, svo sem fyrirhöfn, kostn að, dreifing ábyrgðar o. fl. Áð- ur en horfið væri að aukinni notkun þjóðaratkvæðagreiðslu þyrfti því rækileg rannsókn að fara fram. En sú rannsókn á fitllan rétt á sér. Á Alþingi 1962 fluttu þrír þingmenn, þeir Ólafur Jóhann- esson, Páll Þorsteinsson og Ingvar Gíslason tillögu til þings ályktunar um undirbúning lög- gjafar um þjóðaratkvæði. Sú lillaga var svohljóðandi: „Alþingi ályktar að kjósa 5 manna nefnd til að rannsaka hvort ekki sé rétt að setja lög- gjöf uin þjóðaratkvæði í mikil vægum löggjafarmálefnum, svo og hvort ekki sé rétt að setja grundvallarreglur þar um í stjórnarskrána. Skal nefndin. ef hún telur ástæðu til, semja lagafrumvarp um það efni. — Nefndin skal kynna sér sem rækilegast öll atriði varðandi þjóðaratkvæðagreiðslu. þar á meðal reynslu annarra þjóða í þeim efnum, en einkum ber nefndinni að kynna sér eftir- farandi atriði: I a. hvort í ákveðnum tilvikum eigi að vera skylda eða að- eins heimild til þjóðarat- kvæðagreiðslu: b. hvaða aðilar eigi að fá rétt til að krefjast þjóðaratkvæða greiðslu, t. d. hvort þann rétt eigi að veita tiltekinni tölu þingmanna eða ákveðn- um fjölda kjósenda; og c. hvort úrslit þjóðaratkvæða- greiðslu eigi að vera bind- andi eða aðeins til ráðgjaf- Tillaga þessi náði eigi fram að ganga, varð ekki útrædd. — Þetta mál er þó þannig vaxið, að það má ekki niður falla. Það verðskuldar það fyllilega, að því sé gaumur gefinn. Lýðræð- islegir stjórnarhættir krefjast áhuga og sjálfstæðrar hugsunar af hálfu kjósenda. Að slíku væri stuðlað ineð beinni þátt- töku kjósenda í löggjafarstarfi, enda þótt slíkt kæmi aðeins til greina í undantekningartilfell- um eða þegar sérstaklega stæði S. Tómlæti borgaranna er versti óvinur lýðræðisins. Og hvað sem öðru líður, þá er al- menn löggjöf um þjóðarat- kvæði nauðsynleg vegna þeirra tilvika, þar sem stjórnarskráin býður þjóðaratkvæðagrciðslu. Hún yrði þar vart framkvæmd nema að undangenginni laca- setningu. Þá löggjöf er rétt að setja, áður en einstakt tilfelli krefst úrlausnar. 7

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.