Alþýðublaðið - 07.11.1953, Blaðsíða 5

■jJUaugardagur 7. nóv. 1953.
ALÞÝÐUBLAÐSÐ
Þ'AÐ ER einn af hyrningar-
Bteinum heilbrigðs stjórnar-
íars, að festu gæti í stjórnar-
tframkvæmdum. Tið stjórnar-
tskipti og reikul stjórnarstefna
eru ekki giftusamlegir stjórn-
arhættir. Sumir hafa viljað
aráða bót á þessu með því að
skilja að löggjafarvald og frarn
kvæmdarvald og hafa hand-
3hafa hvors um sig þjóðkjörna.
f>ar eð handhafar framkvæmd
arvalds yrðu þá kosnir óhlut-
Ibundnum kosningum. yrði það
ávallt í höndum eins flokks
eða bandalags flokka, sem
Siaft hefðu samvinnu í kosning
aim. Slík afnám þiugræðis á þó
ekki miklu fylgi áð fagna hér-
lendis. Virðist það vera vilji
rnanna. að ríkisstjórn skuli
liafa traust alþihgis og haldi
álþingi þannig rétti og skyldu
til stjórnarmyndunar. En þá
Iber jafnframt að stuðla að því,
að samhentur meirihluti mynd
ist á alþingi meo heilbrigðum
hætti.
KJÖRDÆMASKIPUNÍNÍ OG
LÝÐRÆÐIÐ.
Bent hefur verið á, að eðli-
legast væri að haga kjördæma
skipun þann veg, að sennileg
niðurstaða kosninga yrði meiri
Muti eins flokks, en líklegasta
leiðin til þess væri að skipta
landinu öllu í einmennings-
kjördæmi. í landi, þar sem
eru sex stjórnmálaflokkar og
ekki verulegur stæröarmunur
á þrem þeirra, getur slíkt þó
ekki talizt samrýmast lýðræð-
isreglum. Virðist því, að ó-
breyttri flokkaskipan, óhjá-
kvæmilegt að viðhafa hlutfalls
kosningar að meira eða minna
ieyti og uppbótarkerfi til bess
að leiðrétta ranglæti óhlut-
bundnu kosninganna, en þettá
veldur hins vegar því, að hætt
er við, að margir fiokkar eigi
sæti á löggjafarsamkomunni
<og að torvelt sé að mynda þar
samhentan meiri hiuta.
Einn höfuðgalli þeirrar skip
unar, er margir flokkar, sem
ihafa ekki skilyrði til þess að
ará meirihluta hver um sig,
ieppa um fylgi kjósenda, er
sá, að það kemur venjulega
ekki fram í kosningabaráftu,
með hvaða flokki eða flokkum
hver flokkur hyggst vinna að
kosningum loknum, þótt aug-
Ijóst sé, að einhverjir hljóta að
vinna saman, ef um meiri-
Mutastjórn á að vera að ræða.
Kjósandi, sem kýs ákveðinn
ilokk, veit því í raun og veru
ekki, að hvers konar ríkis-
stjórn hann er að stuðla.
SAMHENTUR MEÍRIHLUTL
Spurningin er, hVernig hægt
sé að stuðla að því, að sam-
lient.ur meirihluti myndist í
löggj af arsamkomunni, þrátt
íyrir hlutfallskosningar og upp
ifoótarkerfi, jafnframt því, sem
gildi kosningaréttarins yrði
aukið með því að kjósendur
,gætu gert sér ljóst við kjör;-
borðið, hvers konar ríkistjórn
þeir væru sennilega að kjóga.
IÞess má geta, að þótt kjör-
dæm.ækipun yrði breytt þann
ig, að núverandi uppbótar-
kerf' vrði afnumið, en hlut-
■ Íállfko -ningum komið á í stað
irm ’ ríkari mæli en nú á sér
stað, t d. þannig, að öllu land
/inu ’”:ði skipt í 4—6, m3ima
kjördæmi með hlutfallskosning
um. bætti það úr hvorugum
þe-:'»’'a galla. Eftir sem áður
yrðu 4—5 flokkar á alþingi, og
íyri - kosningar yrði sjaldan,
vitað, hvaða flokkar tækju
?upp samvinnu eftir kosningar.
VÆNLEGASTA LEIÐIN.
Vænlegasta leiðín til þess að
Frumvarp Alþýðuflokksins um.
stuðla að myndun samhents
meirihluta á löggjafarsam-1
komunni, miðað við hlutfalls- J
kosningar að meira eða minna j
leyti og uppibótarkerfi,' er að
heimila stjórnmálaflokkum
kosningabandalög með þeim
hætti, að þeir skuli .í samein-'
ingu fá sem næst þá tölu þing-
fulltrúa, sem sameiginleg at-
kvæðátala veitti þeim rétt til,-
ef þéir væru einn ílokkur.
Gæti þá farið svo, að stiórn-
málafiokkarnir skipuðu sér í'
tvær meginfylkingar, sem kjós
endur geti valið á mrlli og hvor
um sig hefði skilyrði til þess
að öðlast hreinan meiri hluta.
Jafnframt vissu þá kjósendur
fyrir kosningar, hvers konar
ríkisstjórn kemur til greina að
mynda eftir kosningar, og
gætu væntanlega gert sér ljóst,
hvaða ríkisstjórn þeir væru að
kjósa með því að greiða ákveðn
nm flokki afkvæð?. Með þessu
móti væri stigið spor í áttina
til hins svo nefnda „tveggja
flokka kerfis“, án þess þó að
riðla með stjórnskipulegum að-
gerðum þeirri flokkaskipun,
sem myndazt hefur í Iandinu
samkvæmt lýðræðisréglum. En
reynsla hef.ir sýnt, að lýðræði
stendur föstúm fótum, þ?r sem
tveggja flokka karfi á langa
sögu að baki.
FLOKKAR OG BANDALÖG.
Ef afstaða núverandi stjórn-
málaflokka hvers til annars
reynist þannig, að skki komist
á kosningabandalag milli
neinna, sem tök hefðu á að
öðlast meirihluta í kosningum,
er engu spillt með því að setja
ákvæði, er heimili slíkt. Að- ’
stæður yrðu þá áfram eins og
þær eru nú. En ef tveir eða
fleiri flokkar gætu komið sér
saman um stefnuskrá, sem þeir
vildu gefa þjóðinni kost á að
fá framkvæmda, er óeðlilegt,
að þeir verði að mynda einn
nýjan stjórnmálaflokk til þess
að berjast fyrir henni og hafa
möguleika á því að öðlast meiri
hluta. Ef þjóðin reynist vilja
fá þessa stefnuskrá fram-
kvæmda og atkvæðin hefðu
nægt til þess að veita einum
flokki meirihluta, eiga þau á
sama hátt að nægja til þess að
veita slíku bandalagi, sem hef
ur eina og sömu stefnuskrá,
meirihluta. En.það yrði, ef at-
kvæði bandalagsflokkanna vrðu
ætíð lögð saman, þar sem það
er -nægilegt til þess að tryggja
frambjóðanda bandalagsins og
þar með stefnuskrá þess sigur.
Ef frambjóðendur tveggja
flokka lýsa yfir því, að þeir
vilji 'vinna að framkvæmd
ákveðinnar stefnu á næsta kjör
tímabili, þeir fá hvor um sig
færri atkvæði en andstæðingur
þessarar stefnu, en hins vegar
fleiri samanlagt, þá er í fyllsta
máta eðlilegt, að bað sé heim-
ilað í kosningalögum, að at-
kvæði þess bandalagsframbjóð
andans, sem færri atkvæði
fékk, teljist . hinum, svo að
hann nái kosningu, þar eð
stefnuskrá sú, sem báðir lýstu
fylgi við, hafði i'ylgi meiri-
hluta kjósenda. Ef andstæðing
ur bandalagsframbjóðendanna
hefði hins vegar hvort eð er
haft meirihluta, er annað á-
stæðúlaust en að telja hvorum
bandalagsflokknum sín at-
kvæði. Kjósandi minní foanda-
FRUMVARP Alþýðu-
flokksins um kosníngabanda
lög stjórmnálaflokka vekur
mikla áthygli, en meginíil-
gangur þess er sá, að tvær
megjnfy 1 kingar eigist við í
kosningum og að stjórn-
málaflokkar, sem hug hafa
á . stjórnarsamvinnu komi
sér saman um málefnasamn
ing fj'rir kosningar og beri
hann undir kjósendur í stað
þess að fresta samningum
um stjórnarstefnu og fram-
kvæmdir fram yfir kosning
ar.
Hér birtist greinargerð
frumvarpsins, sem útskýrir
ýtarlega efni þess og tilgang.
lagsflokksins vill auðvitað fyrst
og fremst efla sinn flokk, en
vill þó fremur stuðla að kosn-
ingu þess frambjóðanda, sem
aðhyllist sömu stsfnuskrá og
hann sjálfur, en sætta sig við,
að andstæðingur hennar nái
kosningu, og þess vegna ætti
hann að eiga kost á að láta
reikna honum atkvæði sitt, ef
það reyndist honum nægilegt
til þess að ná kosningu.
Þetta er kjarni þeirra á~
kvæða, sem lagt er til í frum-
varpi þessu, að tekin verði í
kosningalögin. Skal þeim nú
íýst í fáum orðum og miðað
við bandalag tveggja flokka,
til þess að málið verði einfald
ara, en bandalagsflokkarnir
gætu auðvitað verið fleiri.
KJARNI ÁKVÆÐANNA.
1) Flokkar geta gert með
sér kosningabandalag, og
skulu þeir þá í hverju kjör-
dæmi um sig fá jafnmarga
þingmenn kjörna og heild-
aratkvíéðatala þeirra í kjör
dæminu veitir þeim rétt til.
2) I einmenningskjördæm
um verður þetta á þann
hátt, að atkvæði bandalags-
flokkanna eru lögð sanian,
ef framhjóðandi hvorugs
þeirra nær kosningu. Nægi
það til þess, að sá frambjóð
andi þeirra, sem hærri at-
kvæðatölu hlaut, sé kosirin,
reiknast öll atkvæðin hon-
um, og nær hann þá kosn-
ingu. Ef samlagning atkvæð ,
anna nægir hins vegar ekki,
reiknast atkvæðin þeim fram '
bjóðanda, sem þau eru
greidd.
3) Ef annar bandalags-
flokka fengi tvo menn
kjörna í tvimenningskjör-
dæmi e'ða hvor bandalags-
flokkurinn sinn manninn
k jörinn, reiltnuðust atkvæð .
in hvorum flokknum um1
sig. Ef annar þeirra fær hins
veg-| • einn mann kjöriun,
en atkvæði beggja banda-
lagsflokkanna mundu næsrja
til þess, að hann fengi báða
kjörna, skulu bau reiknuð
þeim framboðslista, sem
fleiri atjkvæði, fékk. Sama
gildir. ef hvorugur banda-
lagsflokkanna fengi mann
kjörinn. en bandalagsflokk-
arnir báðir eiga rétt á einum
manni. Atkvæðin skulu þá
talin þeim framboðslista
bandalagsflokkanna, sem
fleiri atkvæði hlaut.
4) í Reykjavík skulu handa
lagsflokkarnir fá jafnmarga
þingfulltrna o<r samanlöo-ð |
atkvæðatala heirra veitir i
þeim rétt til. Ef háðir
bandalagsflokkarnír fengjaj,
menn kjörna án bandalags
®g ættu eltki rétt á fíeiruia
samkvæmt heildaratkvæða-
tölu sinni, væru atkvæðfisa
reiknuð hvorum flokkmtroi
um sig. Ef þeir ættu rétt á
viðbótarþingfulltrúa, teldBst
sá kjörinn, sem næst stócS
kosningu, og lista hans væria,
þá reiknuð þau atkvæSi
handalagsflokksins, se«m
n.-uiðsynleg hefðu verið tíl
þess að tryggja kosningm
hans. Ef aðeins unnar banóla
lagsflokka fengi mann e©a
menn kjörna án bandalaga
og þeir ættu ekki rétt á fleir
um, væru atkvæðin -og
reiknuð livorum flokkmúnv'
um sig. En ættu þeir rétt á
fleiri mönnum kjörnuii:,
teldust öll atkvæðin þei-r-,
sem, fékk mann kjörinn (eða
menn kjörna), þannig, rið
hann fengi einum fleiri bfta- :
inn.
5) Til þess áð1 sporna gegia
því, að hægt yrði að nota
reglur þessar til þess tifS.
tvýggja smáflokkum eSa
flokksbrotum þingsæti og
hagnýta þær þannig geg.-a
því, sem vera á aðaltilgang-
ur þeírra, þ. e. að stuðla á<3
myndun samhents méiíi
hluta, er kveðið svo á, áí!
fiokkur, sem hefði ekki ná<5
þingsæti áu kosningabanöa
lags, geti ekki hlotið þiríg-
sæti vegna þess. Felst í þestva
sama hugsunin og í núgiíd-
andi reglum um úthlutna
uppbótarþingsæta. Af svíjm
uðum ástæ'ðum eru í björ-
dæmum með blutfallskosn-
ingum, þar sem aðeins
i"ir listinn fær mann kjörinru
atkvæðin ávallt reikntvfS
stærri flokknum o<r harm lát
inn hljóta viðbótarþing-
mannínn. ef svo bæ.ri imdir,
en ekki sá frambjóðandí. sem
næst stæði kosnjingu. t
Reykjavfk er sú revla hirií)
vegar látin gilda. ef báðit*
FVri. 6 7 sífsti.
Sjötugur í dag:
mur Finsen s
FJÓRUM ÁRUM áður en
bylting bolsevíka í Rússlandi
lagi undir sig veldi zarrins,
hafði ungur maður, ásamt Öðr-
um félaga sínum, stofnað dag-
blað í Rvík. Þessi maður var
Vilhjálmur Finsen, sem mi
gegnir sendiherrastörfum fyrir
ísland í vestur-þýzka lýðveld-
inu. Þó að hann sé fæddur á
þeim degi, sem síðar varð
þekktasti byltingadagur í sögu
þessarar aldar, hefur hann
samt aldrei verið sérstakur
byltingamaður. Nær væri að
segja, að hann haíi alla sína
ævi verið ritsþur ævintýranna,
svo mjög sem líf hans hefur
mótazt af margháttuðum æv-
intýrum, svo að segja um heim
allan.
Vilhjálmur Finsen er Reyk-
víþingur í húð og hár, sonur
póstmeistarans í höfuðstaðn-
um, kominn af hinni þekktu
Finsensætt, þar sem nafn Níels
Finsen er frægast, og er það
kunnugt um. heim sfllan. og
tengt minningum um einn hinn
mesta velgerðarmann hinna
sjúku og hrjáðu.
Það er ekki ætlunin með
þessum línum að rekja viðburð
arríkan og ævintýralegan. lífs-
feril Vilhjálms Finsen, þótt
hann nú í dag sé siötugur. Það
gera aðrir, sem. eru kunnugri
I *
og vita á honum hetri skil og
skýringar.
j En þegar Finsen er sjötugur,
vildi ég gjarna drepa með ör-
fáum orðum á þá þætti í lífi
hans, sem mér virðast mest ein
kennandi og varpa yfir það
ævintýranna Ijóma.
J Utþráin er einkenni margra
I Islendinga. Svo er ekki sízt um
Vilhjálm Pinsen. Þó að hann
l sé hinn ágætasti íslendingur og
| unrii landS sínu og Iþjóð af
heilum huga, hafa örlögin hag-
að því á þann veg, að hann
hefur mestan hiuta ævi sínnar
dvalið erleridis. C)g þar fékk
hann einmitt útrás hugðarefna
sinna, sem eru ritstörfin eoa
blaðamennskan. Kornungur
bj'rjaði hann blaðamannsferil
sinn. Hann varð loftskeyta-
maður óg sigldi svo að segja
um heim allan. En samtímia
fær hann útrás fyrir blaða-
mennskuhneigð sína. Hanú'
stofnaði sambönd við blöð o-e;
fréttastofur, fékk viðtöl. vi8
heimsfræga menn og kom þeíroJ
á framfæri. Hann vakti þá þeg
ar athygli fyrir þessi störf, og
þá kom í Ijós neistinn, seirii
einn er þess me.gnugur aS
skapa þlaðamanninn, sem nokki
urt lið er í.
.Eins og alkunnugt er, og yafe
in hefur verið sérstök athyghl
á í sambandi við fjörutíu ára
aímæli Morgunblaðsins, var
Vilhjálmur Finsen annar ai
fyrstu ritstjórum og stofnend-
um þess. Hann hugsaði um það
eitt, eins og hann sagði í inn-
gangsorðum sínum, að blaðið
yrði ..áreiðanlegt, skemmíi-
legt og lipurt ritað íréttablaðA
Áhugaefni Finsens voru
stjórnmál, heldur blaðar.
mennska.
Ekki ílengdist Finsen þó feéa
á landi. Útþráin varð aftm*
sterk. Hann fluttist til Norega
Franaih-ald á 7. síðu.