Tíminn - 11.10.1964, Blaðsíða 6

Skattamálin á
Fyrsta stórmál Alþingis, sem
var sett i gær, verður aS sjálf-
sögðu endurskoðun þeirra
skattaálaga, sem hefur verið
jafnað niður á þessu ári. Ríkis-
stjórnin hefur lofað slíkri end-
urskoðun og verður það loforð
ekki skilið á annan veg en að
þessar álögur verði verulega
lækkaðar, enda eru þær óbæri
legar fyrir fjölda skattgreið-
enda. Stjórnarandstaðan mun
að sjálfsögðu fylgja því fast
fram, að stjórnin bregðist ekki
þessu fyrírheiti sínu.
Þá hefur komið enn betur í
Ijós en áður í sambandi við
skattaálögurnar nú, að fram-
tölum er stórlega ábótavant.
Því verður ekki komizt hjá því,
að þingið geri gangskör að því,
að þetta mál verði rannsakað
alveg sérstaklega. Bersýnilegt
er og, að innheimta söluskatts-
ins er í miklu ólagi.
Síðast en ekki sízt þarf svo
að setja alveg ný skattalög til
frambúðar. Ella verða álögurn-
ar alveg óbærilegar í framtíð-
inni. Framsóknarflokkurinn hef
ur lagt til, að fulltrúar allra
þingflokka ynnu að lausn þessa
máls í sameiningu og reyndu
þannig að hefja það yfir flokka
deilur. Stjórnarflokkarnir hafa
hafnað því tilboði fram að
þessu.
Hækkun fasteigna-
skatta?
Þeirri hugmynd hefur verið
hreyft af einum bankastjóra
Seðlabankans, að eðlilegt geti
verið að hækka fasteignaskatt-
inn. Þetta mun byggt á því, að
ekki sé hægt að lækka tekju-
skatt og útsvör, nema nýir
skattar séu lagðir á í staðinn.
Hér er ekkert tillit tekið til
þess, að ríkið hefur lagt á
hærri álögur undanfarin ár en
það hefur haft þörf fyrir. Auk
þess mætti stórauka tekjur þess
með bættri innheimtu sölu-
skattsins.
f þessu sambandi er ekki úr
vegi að vekja athygli á því, að
allir helztu stjórnmálaflokkarn-
ir í Danmörku hafa lýst sig
fylgjandi lækkun fasteigna-
skatta þar í landi. Rökin fyrir
bví eru augljós. Fasteignaskatt-
ar áttu mikinn rétt á sér á 19.
öld og fyrri áratugum þessarar
aldar. Þá voru fasteignir yfir-
leitt í höndum efnaðra manna.
Með réttlátari þjóðfélagsháttum
hefur þetta breytzt þannig, að
fleiri og fleiri hafa eignazt
nokkrar fasteignir. Einkum gild
:r þetta um millistéttir bæjanna
■«m hafa í vaxandi mæli eign-
azt eigið húsnæði. Háir fast-
eignaskattar bitna nú sérstak-
lega á millistéttunum. nema
viss lágmarkseign verði undan-
þegin þeim, t. d. verðmæti
hæfilegrar íbúðar. Það væri
skrýtið af þjóðfélaginu að
hvetja menn til að eiga eigið
húsnæði, en skattleggja það
svo sérstaklega á eftir.
Fasteignaskattar leggjast og
misjafnlega á fyrirtæki, því að
sum þurfa að hafa meiri fast-
eignir en önnur vegna reksturs
síns, t. d. frystihúsin. Þá er
hætt við, að hár fasteignaskatt-
ur gæti hamlað gegn fram-
leiðni, því að menn legðu síð-
ur í framkvæmdir til að auka
hana, þar sem -það gæti hækkað
skattana.
Ekki nýja skatta
Það, sem rakið hefur verið
hér á undan, sýnir vel, að vert
er að hugsa sig vel um áður en
hafizt er handa um að auka
fasteignaskattana að ráði. Þeir
myndu líka alveg eins og aðrir!
skattar verða beint og óbeint
til þess að auka dýrtíðina. Það,
sem nú þarf að varast, er að
gera ekki neitt það, sem eykur
dýrtíðina. Því eiga' nýjar skatt-
álögur ekki að koma til greina,
heldur að dregið sé úr þeim,
sem fyrir eru. Þetta er líka vafa
laust hægt með því að auka
sparnað, ráðdeild og hagræð-
ingu í opinberum rekstri og
endurbæta skattainnheimtuna,
ekki sízt á söluskattinum.
Ef það tækist að lækka
skatta, án nýrra álaga, yrði
verulegt spor stigið til að
sporna gegn dýrtíðinni. Jafn-
framt myndi það draga úr
henni, ef vextir yrðu lækkaðir
og atvinnufyrirtækjum gerð
starfsemi þeirra hagstæðari
með frjálslegri lánveitingum.
Lánsfjárhöftin torvelda starf-
semi flestra fyrirtækja nú.
f sambandi við dýrtíðarmál-
in er hlutur húsnæðismálanna
hvað stærstur og munu þau
mál þvi að sjálfsögðu koma til
kasta Alþingis. Þar er sam-
komulagið, sem verkalýðsfélög-
in gerðu við ríkisstjórnina í
vor, spor í áttina, en þó hvergi
nærri fullnægjandi.
Raforkumálin
Raforkumálin munu verða
meðal stærstu mála á næsta
þingi, þar sem það verður ekki
dregið að taka ákvörðun um
meiriháttar raforkuframkvæmd
ir, því að rafmagnsskortur er
ella yfirvofandi á næstu misser-
um. Sennilega mun stjórnin
leggja til, að hafizt verði handa
um virkjun Þjórsár hjá Búr-
felli, því að hún hefur á und-
anförnum árum veðjað á þenn-
an eina hest, ef svo mætti
segja, þ. e. látið lítið rannsaka
virkjunarskilyrði annars staðar.
Vel má líka vera, að virkjunar-
möguleikar séu ódýrastir þar,
ef hægt er að ráðast í stóra
virkjun. Sá böggull fylgir hins
vegar skammrifi, að alltof litl-
ar ís- og kraparannsóknir hafa
enn farið fram á hálendinu. en
ýmsir óttast, að ís og krap geti
valdið alvarlegum truflunum
að vetrarlagi. Tveir norskir
sérfræðingar. sem njóta styrks
frá Sameinuðu þjóðunum, eru
ALÞINGISHUSID
nú að byrja á þessum rannsókn
um, en sennilega liggur ekki
niðurstaða þeirra fyrir fyrr en
eftir tvö ár. Ýmsir kunnugir
menn halda fram, að meðan
beðið sé eftir þessum niður-
stöðum, sé rétt að ljúka ýms-
um minni virkjunum, eins og
aukningu Laxárvirkjunar, Svart
árvirkjun í Skagafirði, Kláf-
fossvirkjun í Borgarfirði og
Brúarárvirkjun í Árnessýslu.
Þessar virkjanir myndu mjög
styrkja viðkomandi héruð, en
þær gætu dregizt lengi, ef
Búrfellsvirkjunin yrði tekin
fyrst. Alþingi þarf vel að meta,
hvað réttast sé í þessum éfn-
um.
Aluminium-
verksmiðja
Orsakir þess, að ríkisstjórnin
hefur lagt aðalkapp á Búrfells-
virkjun, eru m. a. þær, að hún
hefur gert sér vonir um, að
hægt yrði að fá einhvern er-
lendan aðila til að reisa hér
aluminiumverksmiðju, ef hægt
væri að láta ’ onum í té næga
ódýra raforku. Stjórnin segist
hafa staðið í samningum við
svissneskt fyrirtæki um þetta
mál, en annars hefur hún farið
með þá samninga eins og
mannsmorð, t. d. alveg forðazt
að láta stjórnarandstæðinga
fylgjast nokkuð með þeim.
Slíkt eru furðuleg vinnubrögð
og ólík því, sem þekkjast ann-
ars staðar. IIlu heilli hefur
stjórnin ekki heldur haft sína
færustu menn i þessum samn-
ingum, heldur óvana menn og
óreynda.
Frá upphafi hefur það verið
stefna stjórnarinnar, að stór-
virkjun, ef til kæmi, yrði sunn-
an lands, og aluminiumverk-
smiðja, ef til kæmi, yrði reist
á Reykjanesskaga. Þess vegna
hafa virkjunarmöguleikar við
Jökulsá á Fjöllum verið lítt
rannsakaðir og virkjunarmögu-
leikar við Blöndu þó enn
minna. Mikil ástæða er til þess
að harma þau vinnubrögð.
Ekki er það enn kunnugt,
hvort stjórnin er komin svo
langt í þessum samningum, að
eitthvað varðandi þá verði lagt
fyrir þingið
Rannsóknarmálin
Hvarvetna í nágrannalöndum
okkar er nú lögð á það megin-
áherzla að auka hvers konar
rannsóknir í þágu atvinnuveg-
anna. Hér er nokkur vísir að
slíkum rannsóknum, en mjög
skortir á, að þær séu nógu vel
samræmdar og skipulagðar.
Undanfarin ár hefur legið fyr-
ir Alþingi ýtarlegt frumvarp
um þetta efni, en það af ein-
hverjum lítt skiljanlegum
ástæðum jafnan dagað uppi.
Vonandi nær það nú fram að
ganga.
Það eitt er hins vegar ekki
nóg, að samræma og skipu-
leggja þessi mál, þótt það sé
mikið spor í rétta átt. Það
kemur hins vegar ekki að full-
um notum, nema fjárframlög
til rannsóknanna verði jafn-
framt stóraukin. Ef ekki verð-
ur lögð miklu meiri rækt við
rannsóknarmálin en gert hef-
ur verið til þessa, eru íslend-
ingar dæmdir til að dragast
aftur úr. Slík umbylting er nú
að verða á þessu sviði annars
staðar.
cfling skólanna
Skólamálin og uppeldismál-
in þurfa að verða eitt af
stærstu málum næsta þings.
Skólaskortur í sambandi við
unglingafræðsluna er nú víða
mjög tilfinnanlegur og veldur
því, að hundruð ungmenna
njóta ekki þeirrar menntunar,
sem þaú eiga að njóta lögum
sámkvæmt og þau og aðstand-
endur þeirra óska eftir.
Menntaskólarnir fullnægja
hvergi hlutverki sínu vegna
þrengsla og er hundruðum
ungmenna haldið utan þeirra
með ósanngjörnum prófum.
Þetta sést nokkuð á því, að
rektor Menntaskólans í Reykja
vík lét útvarpið nýlega hafa
eftir sér. að ef vel væri. ættu
UM MENN OG
ÁLEFNi
að vera þrír menntaskólar í
Reykjavík. Það þarf strax að
hefjast handa um byggingu
nýs menntaskóla í Reykjavík,
stórauka menntaskólann á
Laugarvatni og leggja drög að
stofnun menntaskóla á Austur-
landi og Vestfjörðum. í ná-
grannalöndum okkar er nú gert
ráð fyrir, að stúdentar meira
en tvöfaldist á örfáum árum,
því að svo eykst eftirspurnin
eftir fólki með slíka menntun.
Jafnframt eru svo hvers konar
tækniskólar, sem á vissan hátt
eru hliðstæðir menntaskólum,
efldir þar. Slíka skóla þarf ekki
síður að efla hér, og hlýtur það
að verða næsta sporið, að slík-
um skóla verði komið upp á
Akureyri.
Endurskoðun
skólakerfisins
Aukning skólanna er hins
vegar ekki nóg. Allt skólakerfi
okkar er orðið úrelt og í ósam-
ræmi við hinn nýja tíma.
Kennsluhætti barnaskólanna
verður að endurskoða og end-
urbæta, m. a. með tilliti til þess
að þeim sé ætlað stórum meira
uppeldishlutverk en áður, þar
sem heimilin valda því verki
nú síður en áður. Öllu skóla-
kerfinu verður svo að breyta
með tilliti til þess, að hver og
einn geti öðlazt þá menntun,
sem hugur hans og hæfileikar
stefna til. Ekki sízt er kenndu
kerfi menntaskólanna orðið úr-
elt. Það nær t. d. ekki neinni
átt, að það taki ári lengur að
Ijúka menntaskólanámi hér
en í nágrannalöndunum. í þess-
um löndum fer nú fram meiri
og minni endursköpun á öBu
skólakerfinu og þurfum við að
fylgjast vel með þeim breyting-
um og notfæra okkur það, sem
er til eftirbreytni og hentar ís-
lenzkum staðháttum.
lafnvægi í byggð
'andsins
Síðast, en ekki sízt, hlýtur
það svo að verða eitt helzta
stórmál þingsins, að vinna að
auknu jafnvægi í byggð lands-
ins. Svo nauðsynlegt, sem þetta
er, verður það þó enn nauð-
synlegra, ef sú yrði niðurstað-
an, að hafizt yrði handa um
byggingu mikils orkuvers sunn-
an lands og aðrar virkjanir
stöðvaðar, jafnhliða því sem
aluminiumverksmiðja yrði reist
á Reykjanesskaga. Jafnvægið í
byggð landsins verður m. a. að
tryggja með því að haga þeirri
vegaáætlun, sem þingið mun
fjalla um, á þann veg, að bætt
sé aðstaða þeirra, sem helzt
hafa orðið útundan hingað til.
Nýja sókn þarf að hefja í hafn-
armálum. Áður hefur verið
minnzt á skólamálin. Þá þarf
að tryggja sérstakt fjármagn til
þeirra fyrirtækja. sem reist
verða eða færa út starfsemi
sína í þeim héruðum. sem nú
standa höllustum fæti. Von-
andi dregst það nú ekki lengur,
að frumvarp Framsóknar-
manna um jafnvægissjóð nái
fram að ganga.

T í M I N N , sunnudaginn 11. október 1964