Tíminn - 11.10.1964, Blaðsíða 15

ÞATTUR KIRKJUNNAR
Framhald af 2. síðu.
félagsiðkanna eru laugardagar
tilvaldir og svo ættu kennarar
að koma með nemendum sín-
um til kirkju á sunnudögum,
gef þannig gott fordæmi og
hlynna að helgasta gróðrí til-
finningalífs í vitund nemenda
sinna á þann hátt, sem bezt
mætti verða. Það er sárgræti-
legt, hvað þetta er vanrækt og
það hefnir sín fyrr eða síðar
í skorti á ábyrgðartilfinningu
og réttu mati á sönnum verð-
mætum menningar. Það er
ekki að búast við, að bömum
og æskulýð verði það heilagt,
sem foreldrar og kennarar lít-
ilsvirða eða ganga fram hjá.
Kirkjan á að færa æskunni
helgidóma lífsins í orðum,
músík og innsæi. Hún getur
það ekki, nema hún nái til
fólksins, það ættu skólamenn
bezt að skilja. Hvað segja kenn
arar og skólastjórar, ef nem-
endur skrópa, og hvernig verða
þá prófin?
En þótt kennarar sjálfir,
uppfræðarar og uppalendur, að
sálfræðingum og prófessorum
meðtöldum komi aldrei í
kírkjusæti sín og helgidóma
eigin þjóðar, fyrri en þeim er
ætlað þar rúm í líkkistunni, þá
segir enginn neitt.
Og segjum svo, að þetta fólk
sé upp úr því vaxið og yfir
það hafið, sem Kristur og sí-
gild speki Heilagrar ritningar
hefur að veita, en yrði það
samt í tölum talið eða á vog
vegið, hve mikið afhroð upp-
eldi og siðfágun æskunnar geld
ur við þessa afstöðu tómlátra
fræðara gagnvart helgidómum
þjóðar og mannkyns.
Æskan þarf frelsi. En víða
er hún beitt kúgun, líka hér
í okkar höfuðborg. Það þarf
að leiða hana. Ganga á undan
með góðu eftirdæmi, en ekki
að reka hana áfram með vald-
boði og skipunum, köldum og
dauðum boðum og bönnum og
loka síðan öllu fyrir henni
nema skólum, sem eru að verða
vélrænar „fabríkkur“ til að
undirbíía eitthvað, sem kallað-
að eru einkunnir. Kristur
sagði: Leyfið börnunum að
koma til mín og hann eslkaði
frelsið og dó til að efla það.
Árelíus Níelsson.
AMERÍKA
Framhald af 8. síðu
sýður hann upp úr Grænlend-
einhver deili á löndunum, sem
menn ferðuðust um. Af þeim
sökum sýður han upp úr Græn.
lendingasögu stærðfræðilýsing.
ar suður á Vínlandi.eða býr þær
til sjálfur eftir íslenzkum stað-
háttum. Allt, sem við vitum
með nokkurri vissu um ferðirn-
ar til Marklands og Vínlands á
Víkingaöld, er komið frá Græn-j
lendingasögu. í
RAFEINDAHEILAR
(Framhaid af 9 síðu
fyrir hann borið. Kvaðst hann!
þá hafa gengið lengi lengi yfirj
fjöll og firnindi og loks komið
niður í dal og hitt þar fyrir
hóp af blómarósum klæddum
þjóðbúningi og hefði einkum
einkum ein þeirra tafið svo
för sína, að hann lét nótt fyljga
degi. Þetta var eins og við
mannin mælt, og var aftur
settur út bátur og hópur vaskra j
Breta sigldi hraðbyri í land.
Gengu þeir yfir fjöll og klung-
ur en fundu engar meyjarnar,
urðu við svo búið að snúa aft-
ur til borðs. Þá var honum
skemmt, því að saga hans var
uppspuni, en hann hafði hrein-
lega sofnað í einhverju kjarri
inni í Botnsdal. Ætluðu þeir
hann að steindrepa fyrir til-
tækið. Nú, eftir ágæta skemmt-
un í skólanum fór Hutchinson
prófessor með okkur yfir til
San Fransisco, þar sem við átt-
um að gista, eitt af þessum
stóru frægu Hilton-hótelum, og
þegar þangað kom, virtist þar
allt á ringulreið og vissum við
ekki fyrr en eftir alllangan
tíma, hvað um var að vera. En
það var þá hvorki meira né
minna en að aðrir gestir en við
höfðu flutzt inn í hótelið þetta
sama kvöld. Það vor sjálfir
Bítlarnir frá Liverpool. Öðrum
gestum var tæpast vært í hótel-
inu fyrir djöfulganginum í að-
dáendum bítlanna, það var
varla hægt að komast leiðar
sinnar út eða inn, og hef ég
aldrei lent í öðgrum eins at-
gangi, og starfsfólk hótelsins
vonaði heitt og innilega að
losna við bítlana sem allra
fyrst.
— Og hvert var svo haldið,
þegar þið losnuðuð úr prísund
bítlanna?
— Til Los Angeles. Þar tók
á móti okkur fyrrv. formaður
íslendingafélagsins þar, Tom
Croak, bandarískur maður, sem
hér var í hernum og er kvænt-
ur íslenzkri konu. Hann fór
með okkur um allar jarðir, út á
baðströnd og upp í Disneyland.
Þarna hittum við nokkra fs-
lendinga heima hjá Guðnýju
Þorvaldsson, aldraðri íslenzkri
konu, sem er mikilvirk í ís-
lenzka félagsskapnum þar. Með-
al ungra íslendinga, sem þar
voru, nefni ég Pál Júlíusson
flugvirkja, sem vinnur hjá Pan
American, Svein Þórðarson frá
Sæbóli í Kópavogi, hann er
flugvélaverkfræðingur og fjöl-
skylda hans öll íslenzk. Þá er
Ólafur Bachmann, rafvirki, sem
settist þarna að fyrir einum
tíu árum og hefur komið sér
vel fyrir. Þar hittum við og
Pétur Rögnvaldsson, öðru nafni
Peter Ronson, og hann lifir nú
á því að selja mönnum líf-
tryggingar. Og fleiri maétti
telja. En þetta er orðið langt
mál, og ekki hægt að gera öllu
skil í stuttu máli.
— Við erum forvitnir að
heyra um íslendingana.
— Þá er þess að minnast, að
öðrum stórborgum, sem við
heimsóttum, hittum við marga,
sem vert væri að nefna. 1 leið-
inni vil ég geta þess, að í Madi-
son »í Wisconsin vorum við
leiddir bæði fyrir ríkisstjórann
og borgarstjórann, og hétu þeir
báðir Reynolds að ættarnafni.
Þar vorum við fræddir á því,,
að borgin hefði núverið keypt
eyju úti í vatni miklu, af erf-
ingum Hjartar heitins Þórðar-
sonar, íslendingsins, sem varð
sjálfmentaður rafmagnsraffræð
ingur, frægur og stórauðugur,
og á að gera eyju þessa að
miklum almenningsgarði. Síð-
an héldum við til bílaborgar-
innar miklu, Detroit, og áttum
þar eftirminnilega daga, sem
vert væri að segja rækilegaj
frá, hittum þar marga íslend-
inga. Þar var Tryggvi Forberg,
sem hér ólst upp og gekk í
menntaskóla, fór svo út og er
nú verkfræðingur hjá Edison-
verksmiðjunum, orðinn roskinn
maður. Þar er og ungur efna-
verkfræðingur, sem vann fyrst
hér hjá Sementsverksmiðjunni
en fór vestur fyrir þrem árum,
komst fljótt í mikið álit, Sig-
mundur Guðbjarnarson er orð-
inn aðstoðarprófessor, talinn
efnilegur vísindamaður og far-
ið um hann lofsyrðum í blöð-
unum.
— Til hvers þótti þér einna
mest koma þar vestra?
— Það var svo margt stór-
kostlegt sem við sáum og kynnt
umst í þessu auðuga, víðáttu
mikla landi, að ég á erfitt með
að nefna eitthvað eítt í fljótu
bragði. En þegar ég fer að
hugsa um það, þá er líklega
stórkostlegasta vitnið um það,
hvernig tnaðurinn tekur fram
fyrir hendurnar á höfuðskepn-
unum: virkjunin fræga í Tenn-
esseedalnum, þar sem landið
var orðið örfoka og fólkið allt
öreigar, sem þrjózkuðust við að
yfirgefa blettinn sinn, þótt þar
væri ekkert við að vera lengur.
En fyrir 25 árum hófst þar mik-
il bylting fyrir tilstilli Roose-
velts forseta'og stjórnar hans,
og það, sem þá var orðin eyði-
mörk, er nú víðáttumikil bú-
sældarsveit. Þetta er náttúrlega
löngu heimsfræg umbótaáætl-
un, venjulega skammstöfuð T.
V.A. fyrir Tennessee Valley
Authority. Þetta gerbreytti
auðvitað svo afkomu fólksins
á þessu stóra svæði, sem nær
inn í sjö ríki, að cnaður stend-
ur agndofa yfir því, hvernig
þeir, sem gerst þekkja, lýsa
fyrir okkur að áður hafi verið
þar umhorfs og það sem nú
blasir við augum. Og það er
undursamleg saga, hvernig
hugsunarháttur fólksins hefur
breytzt í samræmi við það að
rísa úr örbirgð til velsældar.
— Hvað annars um kjör
fólksins yfirleitt í hinum ýmsu
ríkjum landsins?
— Við urðum ekki varir við
annað en að allar stéttir búi
þar við mikla velmegun, og
þegar ég segi það, þykist ég
byggja það á nánum kynnum
við fjölskyldur af öllum stigum.
Okkur var sem sé gefinn kostur
á að heimsækja og kynnast fjöl
skyldum hér og þar um landið.
Sá háttur í skipulagningu þess-
arar ferðar okkar, er eitt af
því, sem við erum einna þakk-
látastir fyrir. Því að þótt landið
sé „fagurt og frítt“, eins og
blasir við auga allra ferða-
manna, vantar þó mikið á, að
maður kynnist fólkinu og hög-
um þess öðruvísi en að fá að
koma á heimili liins venjulega
borgara, iifa og hrærast í hugs-
unarhætti og daglegu lífi alls
almennings.
NÝ ÍS/^pA
Framhald af 16. sfðu.
verksmiðja það langt á veg kom-
in, að allt bendir til þess, að
hún taki til starfa í þessum mán-
uði. Unið er nú að niðursetningu
tækja í verksmiðjunni, og vinna
við það menn frá sæsku AGA-
verksmiðjunum, en Isaga stendur
í nánu sambandi við AGA í Sví-
þjóð.
Hafinn er á Húsavík undirbún-
ingur að stofnun félags manna,
er áhuga hafa á rjúpnaveiðum og
e.t.v. ýmis konar öðrum sportveið-
um. Undirbúningsfundur hefur
verið haldinn og þá kosin nefnd
manna til að gera drög að sam-
þykktum fyrir félagið.
Þormóður.
KARTÖFLUAFBRIGÐI
Framhaló aí 16 stðu.
frábrugðið þeim að ýmsu leyti.
Meðal annars væru þær rauðari
og ekki eins djúpeygðar.
Um uppskerumagn af þessu af-
brigði kvað dr. Sturla ekki gott
að segja enn þá, þar.eð hluti þess
hefði beðið, hnekki í frostunum á
dögunum. Hins vegar sagði hann,
að í bragðgæðatilraunum hefði
þetta afbrigði staðið sig vel og
þættu hinar nýju kartöflur góm-
sætar.
Ekki kvað dr. Sturla gott að
segja, hvenær garðyrkjumenn
ættu völ á útsæði af þessu af-
brigði, en væntanlega yrði það
eftir tvö til þrjú ár. Hefur verið
reynt að flýta fyrir fjölgun út-
sæðis með ræktun í gróðurhúsi
yfir vetrarmánuðina og hafa bún-
aðardeildarmenn notið þar aðstoð-
ar Hafliða Jónssonar, garðyrkju-
ráðunauts Reykjavíkurborgar.
TILLRAUNASTÖÐ
Franihalö af 16. siðu.
í mörgum vatnsaflsstöðvum hór á
landi og gat þess, að ísmyndun í
straumvötnum gæti orðið eitt af
meginvandamálum, sem við verð-
ur að glíma í hagnýtingu hins
mikla vatnsorkuforða, sem landið
ræður yfir.
Á sama fundi,flutti Sigurjón
Rist erindi og lýsti ísalögnum
Þjórsár og Hvítár. Gerði hann
grein fyrir ísmyndunarástandi
ánna frá upptökum þeirra til
ósa.
Þjórsá má skipta í þrjú svæði
með tiiliti til ísa. Frá jöklum nið
ur í 600 m hæð yfir sjávarmál er
venjulega stöðugur ís á ánni eftir
að vetur er genginn í garð. Á
svæðinu frá 600 m hæð í 300 m
hæð rennur víða 3—5°C heitt línd
arvatn í árnar, undan liraunum.
Á þessum kafla falla þær víða
bratt. Af þessum tvennum orsök-
um haldast þær auðar, en af því
leiðir mikla ísmyndun í frosta-
köflum. Á neðsta svæðinu frá
300 m hæð og til sjávar er ís-
þekja óstöðug og mjög mikil ís-
myndun í ánni. Ísstíflur, svonefnd
ar hrannir, myndast í henni t. d.
við Búrfell, Búðafoss og Urriða-
foss. Snöggum ísalögnum fylgir
vatnsþurrð í ánni neðan til og eru
þess dæmi, að rennsli hennar hafi
minnkað úr 340 kl/s í 20 kl/s á
einum sólarhring.
Þá lýsti Sigurjón Hvítár-svæð-
inu. Valnsþurrð v.egna ísamyndun-
ar getur orðið allvíða í Hvítá. Við
Gullfoss verður skyndilega þurrð,
þegar Hvítárvatn er að leggja og
ís hindrar útrennsli úr vatninu.
Þurrðir geta orðið neðar í ánni,
þegar Tungufljót og Brúará stífl-
ast af ísum í farvegi Hvítár. Skörp
skíl verða í ísalögum Hvítár við
ármót Brúarár. Ofan ármótanna
er langtímum saman á vetrum
stöðug ísþekja, neðan þeirra geng-
ur áin opin, en hrannast upp í
aftakafrostum, t. d. hjá Selfossi.
RJÚPNASTOFNINN
Framnaid aí 1 síðu.
hærra upp í fjöllin og dreifist
um öræfin, eða flytur sig jafnvel
alla leið til Suðurlands, en það
telja veiðimenn að hún hafi gert
í fyrrahaust. Ef vindar snerust til
sunnanáttar og heiðarlönd Norð-
urlands yrðu auð og þurr, þá er
gert ráð fyrir mikilli mergð rjúpna
á veiðisvæðunum í Þingeyjarsýsl-
um.
Erlingur Davíðsson á Akureyri
sagði: „Hér ber öllum saman um
að rjúpu hafi fjölgað verulega og
gangnamenn hafa hvarvetna orð-
ið varir við meiri rjúpu en í
haust".
Axel Aspelund í verzluninni
Vesturröst í Reykjavík hefur með
að gera veiðileifi í landi Húsa-
fells og þar hafa verið reist veiði-
hús fyrir þá, sem veiðar stunda
í nágrenninu. Axel kvaðst hafa
fregnað að veiðihorfur væru góð-
ar og myndu batna, ef meir kóln-
aði, en enn sé rjúpan hátt til
fjalla, meðal annars mikið uppi í
Okinu.
Þá höfðum við samband við dr.
Finn Guðmundsson, sem hefur
-mikið rannsakað rjúpnastofninn,
eins og kunnugt er. Hann kvað
það koma heim við kenningu sína
um rjúpuna, að mikið væri af
henni í ár. f rjúpnastofninum væri
árstíðabundnar sveiflur og væri
sveiflan tíu ár. Samkvæmt því
væri rjúpnastofninn í hámarki
þegar ártölin enda á 4,5 og 6, en
í lágmarki þegar ártölin enda á
8,9 og 0. Mætti því búast við
mergð rjúpna í ár og næstu tvö
árin.
Þá minntist dr. Finnur á skýrslu
eyðublöð þau, sem í fyrra var
dreift í fyrsta sinn og veiðimenn
beðnir að útfylla. Er þetta gert
tii að vísindamenn geti betur átt-
að sig á lifnaðarháttum rjúpn-
anna og rjúpnastofninum. Dóms-
málaráðuneytið sér um útsendingu
þeirra og sendir þær bæjarfóget-
um, lögreglustjórum og sýslumönn
um, sem síðan senda þær áfram
til hreppsstjóra og dreifa þeim í
allar skotfæraverzlanir. Er því
mjög auðvelt fyrir veiðimenn að
nálgast þessar skýrslur. Dr. Finn-
ur kvað árangurinn því miður hafa
verið lélegan í fyrra. Aðeins um
200 veiðimenn liefðu útfyllt þessar
skýrslur, cn þær hefðu verið vel
útfylltar og bað hann fyrir þakk-
læti til þeirra veiðimanna. Hann
kvaðst hafa heyrt um nokkrar á-
stæður, sem menn hefðu fært
fram fyrir því að hafa ekki út-
fyllt þessar skýrslur. f fyrsta lagi
eru þess ávallt nokkur dæmi, að
byssuleyfislausir menn stundi
rjúpnaveiðar. f öðru lagi eru all-
mörg bannsvæði og menn ekki
í öllum tilfellum vissir um, hvort
veiðar þeirra hafi verið löglegar
af þeim sökum. f þriðja lagi muni
menn stundum smeykir um að
fengurinn sé tíundaður til skatta-
yfirvalda. „Allur þessi ótti er á-
stæðulaus" segir dr. Finnur. „Það
cr annarra verk en okkar að fylgj
ast með byssuleyfum og skatta-
framtölum, enda stendur skýrum
stöfum á eyðublöðunum, að með
allar upplýsingar verði farið sem
algert trúnaðarmál og við látum
þau ekki af hendi útfyllt út af
Náttúrugripasafninu og ekki í
hendur óviðkomandi. Þá hefi ég
einnig frétt,“ sagði dr. Finnur,
„að enn eitt komi til. Sumir þykj-
ast eiga sín „leynisvæði", þeir
vita um góða veiðistaði, sem þeir
eru hræddir við að fréttist um.
Viðvíkjandi því vil ég taka fram,
að alls ekki þarf að staðsetja
veiðisvæðið mjög nákvæmlega,
heldur taka fram heildarsvæðið.
Til dæmis kemur skýrslan okkur
að góðum notum, þótt aðeins sé
sagt að veiðisvæðið hafi verið
Reykjanesfjallgarðurinn. Það er
mjög þýðingarmikið fyrir okkur
að fá þessar skýrslur og þær eru
í hag veiðimannanna sjálfra, en
ef árangurinn verður ekki betri
í ár en í fyrra er því miður hætt
við, að við verðum að hætta
þessu“, sagði dr. Finnur að lok-
um.
ÞAKKARÁVÖRP
Hjartans þakkir til ykkar alira, sem glödduð mig og
sýnduS mér kærleika á 75 ára afmæli mínu.
Guð blessi ykkur með friði og náð ævinlega.
Sigríður Jónsdóttir
frá Fagurhóli, Sandgerði.
Elskulegur sonur okkar, dóftursonur og bróSir,
Ásgeir Guðmundsson,
Stóragerði 3,
lézt í Barnadeild Landspítalans 9. október 1964.
Þorbjörg Hilbertsdóttlr, Jóhannes Þórólfur Guðmundsson,
Ásta Þorkelsdóttir, Hilbert Björnsson,
Skarphéðinn Jóhannesson.
T f M I N N , sunnudaglnn 11. október 1964
15