Alþýðublaðið - 10.04.1954, Blaðsíða 5

ÍLaugardagnr 10. apríl 1954.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
Valgarð Thoroddsen rafveifustjóri.
Fyrri grein;
Slík viðskipti aukasf stórlega í Evrópu næsfu ár
Heiíbrigðisþætfir
Tannskem
EINHVER ALGENGASTI KVILLI nútítmans er tann-
SUM LOND eru auðug af
orkulindum. Önnur snauð.
Bandaríki Norour-Ameríku
eru auðugt land í þessum efn-
im, iþví þau hafa í ríkum mæli
jfcol. olíu og fallvötn. Frænd-
þjóð okkar. Danmök, má hins
vegar nefna sem andstæðuna.
því þar eru hvorki kol, olía né-
fallvötn.
Allar þjóðir þurfa á orku að
iislda og talið er að lífsafkoma
þeirra sé í beinu hlutfalli við
orkuvinnsluna.
Ef orkuvinnsla er umreikn-
uð í einíngar kola, þá er orku-
' ioíkun Bandaríkjanna 8,5 tonn
á rnann á ári, en t. d. Kína að-
ein 0.2 tonn. Orknnotkun Nor-
egs er 4,7 tonn á inann. á ári
eða um 35% af notkun Banda-
ríkjanna, en það er í samræmi
við framleiðslugetu beggja
landanna, því framleiðsla JNorð
manna á hverja vinnustunda-
einingu er aðeins 35 % af- því,
sem er í Bandaríkjunum.
Bandarískir iðnáðarmenn
nota 2—3 sinn.um meiri orku
en hinír brezku starfsbræður
jþeirra, í sambærilegunj iðnaði,
enda verða afköstin éftir því.
Raforkumálastjórn Bretlands
islur. að auka þurfi orkuver
Toar í íandi um 5 miiljónir kíló-
' 'stia til þess að jafná aðstöðu
'iiiiurinn milli hinna bandarísku
og brezku iðnaðarmahna.
ORKA FOSSANNA FLUTT
Aðstaða hinna einstöku
landa til orkuvinnslu er æði
Tíiisjöfn, og þar sem engin
vatnsorka er, og engin orku-
lind, eða eldsnevti unnið úr
,'örð, þar er ekki hægt að nota
raforku nema með því að
ilytja i'nn raforkuna, unna úr
orkulindum annars lands.
Að flytja fossana sjálfa úr
einu landi í annað er allerfitt
•viðfangséfni. Hins vegar er
ekki erfitt að flvtja orku foss-
■anna á milli landa, ef flutnings
ieiðin er innau ákveðinna
snarka.
Raforka úr fossum Svíþjóð-
ar er þannig flutt fil Danmerk
iut.
Þegar hins vegar er um að
ræða kol eða olíu er orkulind-
In sjálf flutt, en ekki. raforkan,
sem úr henni er unnin Þetta
er „venjan, þótt það sé talin
hæpin fjárhagsleg ráðstöfun
þegar hitarýr kol eru notuð til
orkuvinnslunnar. Þó koma þar
til greina önnur sjónarmið en
hrein fjárhagsleg eða tækni-
3eg.
Enn má nefna Danmörku
sera dæmi, því það land flytur
5nn kolin, en vinnur úr þeim
raforkuna.
Vegna mismunandi eigin-
leika hinna ýmsu raforku-
stöðva fæst hagkvæmust vatnsorku. Það er þó ekki á-
vinnsla þeirra me.ð því að vallt svo. Má þar nefna að árið
tengja þær á sameiginlegt 1949 bauð Holland að-senda til
orkukerfi. — Vinnsluhættir Sviss raforku að nóttu til á
hinna ýmsu vat.nsaflsstöðva tímanum frá kl. 22 til kl. 6.30.
eru háðir rennsli og miðlunar- Skyldi til þeirra flutninga leigð
möguleíkum' viðkomandi fall- háspennulína um Þýzkaland
vatna. Hitaaflstöðvar eru og var aflið áætlað 35 þús. kW
heppilegar til að taka við álags ög orkuflutningur á hverri
sveiflum á kerfum vatnsafl- nóttu um 400 þús. kWst. Sviss
stöðv.anna. Starfræksla hinna er, sem kunnugt :er, eitt vatns-
einstöku hitaaflstöova verður orkuauðugasta land álfunnar,
hagkvæmust með fullu álagi en Holland eitt af þeim snauð-
þairra. Við samtengingu raf- ustu. Ástæðan til þessara flutn
stöövanna þarf minna varaafl inga .var að Holland taldi sér
en án sam.ten.gingar, og hagnýt hag ?ð' því að fullnota sínar
ingartími þeirra verður betri, hitaaflstöðvar. einnig að nóttu
og þar með nauðsynleg heild- til, en Sviss óskaði á sama tíma
arstærð orkuveranna minni en'að safna vatnsforða til miðlun-
ella. ar,
í Svíþjóð eru nær allar raf-
orkustöðvar, vatnsafls- og hita . RAFORKÍJMIÐLUN
stöðvar tengdar á sameiginlegt A VEGUM SAMEINUÐU
raforkukerfi
í Bretlandi eru 293 hita-raf-
ÞJOÐANNA
Á vegum Sameinuðu þjóð-
stöðvar, með samtals 16 millj-,ann£j hefur Efnahagsstofnun
ón kW afli, tengdar saman á : Evrópu reynt að stuðla að raf-
einu kerfi. Með bví nýtist allt orkumiðlun og flutningi milli
þetta vélaafl að fullu í sam- jlanda- Að Þeirri samvmnu
svarandi 4 000 klst. á ári, og, standa nú 8 Evrópulönd, eða
má, það teljast mjög góð hag' Austurríki. Vestur-Þvzkaland.
nýting.
ORKUFLUTNINGUR
MILLI LANDA Á
MEGINLANDI EVRÓPU
Með tilliti til bættrar hag-
nýtingar raforkustöðva hinna ,
einstöku landa. heíur um nokk ?ert aætlun um ^aukningu a
urt skeið átt sér stað raforku-
flutningur frá einu landi í ann
að á meginlandi Evrópu. í flest
Austurríki, Vestur-Þýzkaland,
Frakkland, Luxemburg, Belg-
ía, Holland, Sviss og Ítalía.
Efnahagsstofnunin hefur sam-
ið yfirlit um' þessa orkumiðlun
og fyrirkomulag hennar, og
gert tillögur um samræmingu
í þeim efnum. Þá hefur hún
um tilfellum hefur þá sá flutn-
ing.ur stafað af því að mesta
orkujþörf og mesta orkuvinnsla
hafa’ ekki fallið á sama tíma
sólarhrings eða ekki á sama
árstíma í viðkomandi við-
skiptalöndúm, og þá raforkan
verið endurgreidd í sömu
myht og að svipuðu magni, á
öðrurn tima. Þau viðskipti
hafá þó ekki ávallt verið þann-
Íg-
Þóíi hér sé um allveruleg
viðskiþti að ræða, eru þau þó
aðeinsj örlítill 'þáttur af heild-
arraforkuvinnslu landanna.
Árið 1950 er aðeins 1,3%. af
heildajr-raforkuvinndu á meg-
inlandi Evrópu ílutt á milli
landa,|en á sama tíma er kola-
flutniþgurinn 12 %' 'af unnum
koluiþl
þessum raforkuviðskiptum, er
nema skyldi 40% á tímaþjlinu
1951-—56.
Til þess að gefa nokkra hug-
mynd um þessi raforkuvið-
skipti, skulu hér teknar nokkr-
ar tölur frá árinu 1951:
SVíss flutti út til Frakklands
309 millj. kWst., tU Vestur-
Þýzkalands 564 miilj. kWst. og
til Ítalíu 168 millj. kWst, Sam-
tals 1041 millj. kWst.
En Sviss fluttÞeinnig inn
raforku: Frá Frakklandi 167
millj. kWst., frá Vestur-Þýzka
landi 79 millj. kWst. og frá ít-
alíu 307 millj. kWst. Samtals
553 millj. kWst.
Á þessu ári hefur því raf-
orku-verzlunarjöfnuöur Sviss
verið því hagstæður, ef svo
mætti nefna, um nálægt 600
mi llj. kWst.
Hins vegar m.á benda á það
að Svi'ss flytur inn frá Ítalíu
Þaðj lýsir nokkuð „hreppa- |meiri, raforku en útflutningur
pólitíkinni“ í þessum efnum,
að. jafnvel milli hinna einstöku
sambandsríkja Bandaríkja
Norður-Ameríku var raforku-
flutningur árið 1947 aðeins
4,5% 'af heildarvinnslunni.
• . Það^ þykir eðlilegt að álíta,
að þégar urn einhliða orku-
flutniág milli landa er að
ræða, þá sé orkan flutt frá bví
landinu, sem er auðugt af
Laxárvirkjun í Suður-Þingeyjarsýslu hefur ákveðið
að bjóða út smíði á þrem stíflulokum vegna rennslisvirkja
við Mývatnsósa.
Útboðslýsing, ásamt uppdráttum verður afhent
mánud. 12. apríl kl. 13—15 í. skrifstofu raforkumála-
stjóra gegn 500 kr. ski'latryggingu.
þangað nemur.
Fyrir stríð, eða árið 1937,
var þessum mafum öðruvísi
háttað, því þá. var heildarút-
flutningur Sviss 1573 millj.
kWst., en innflutningur aðeins
25 millj. kWst.
Á sama ári var úifiutningur
raforku frá Ítalíu enginn.
Áárinu 1951 flutti Vestur-
Þýzkaland inn 2100 millj.
kWst.. en út 1100 millj. kWst.
Frakkland hafði á sama ári
640 milljón*' kWst. útflutning,
en 647 millj. kWst. innflutn-
ing.
Þá má geta þess að árið 1951
flutti Svíþjóð út 118 millj.
kWst., og var það 115 millj. til
Danmerkur og 3 millj. til
Finnlands.
En Svíþjóð flutti einnig inn
raforku frá hitaaflstöðvum
Danmerkur, eða 15 millj.
kWst.
Þá flutti Danmörk inn frá
Vestur-Þýzkalandi 2 millj.
kWst,
átan, og gerir hún vart við sig hjá öllum þorra maana þeg-
ar á barnsaldri. Er það jafnvel ekki fátítt, að tennur barna
skemmist jafnóðum og þær vaxa fram, Meðal fuilorðinna
er það sjaldgæft að sjá mann með allar. lennur heilar.
Þarmig er þetta sér á landi, og svipað mun ástandið vera
í öðrum menningarlöndum.
Tannskemmdir valda þjáningu, og þær leiða einnig til
sýkingar út frá sér. Langvínn bólga umhverfis skemmda
tonn veiklar lík.amann í heild og getur orðið upphaf ým-
issa kvilla. En auk heilsutjónsins veldur tannátan ein-
staklingum og þjóðfélögum mikllu fjárhagslegu tjóní.
Tapaðir vinnudagar vegna tannpínu og tamnkýla eru ekki
fáir, og tannviðgerðir, útdráttur og tannsmíðar eru dýrar
aðgerðir.
Það hefur mikið verið rætt og ritað um orsakir tann-
átu og þó ekki vonum framar um svo algengan og hvim-
leiðan kvilla. Hafa margskonar kenningar verið á lofti um
orsakirnar, og hniga flestar að því, að nútíma mataræði sé
heilbrigði tannanna óhentugt. Sumir hafa lagt á'herzlu á,
að fæðan væri of mjúk og reyndi ekkert á tennurnar, en
yrði til að draga úr viðnámi þeirra. Það, sem \!antaði, væri
því harðmeti. Aðrir hafa hallast að því, að' orsakanna
væri að leita í vissum fæðutegundum, t. d. sykri og mjöl-
mat, og fleiri hafa kenningarnar verið, þótt ekki séu rakt-
ar hér.
Fyrir skömmu voru birtar skýrslur um athyglisverð-
ar dýratilraunir, sem tveir háskólar í Bandaríkjunum
stóðu sameiginlega að. Voru tilraunir þessar gerðar á rott
um og þeim skipt í þrjá hópa. Allar fengu þær sama íoð-
ur, sem var mjög ríkt af kolvetnum (sykri og mjölmat), en ,
fóðrunin fór fram á mismunandi hátt. Fyrsti hópurinn át
sinn mat með venjulegum hætti að öðru leyti'en því, að
þess var vandlega gætt, að gerlar eða sýklar væru ekki
í munnholi dýranna. Þær rottur fengu enga tannátu. Ann-
ar hópurinn bjó við venjuleg skilyrði, og fékk að hafa
sína munngerla í friði. Harni fékk einnig sama kolvetnis-
ríka fæðu, en það var ekki látið, staðnærnast í munninum,
heldur gefið í gegnum slöngu beint ofan í magann. Þessar ;
rottur fengu heldur ekki tannskemmdir. Loks var þriðja •:
hópi tilraunadýra veitt sama næring, og þau látin éta hana
eins og þeim var eðlilegt, en sýklagróður munnsins látinn '!
eiga sig. Þær rottur fengu á skömmum tíma miklar tann- i
skemmdir. j
Af þessum tiíraunum má draga ályktanír. Það þarf j
tvennt til, að tennur skemmist. Annars vegar verða sýklar
að vera til staðar í munninum, hins vegar verður matur- j
inn, sem um- munninn fer. að geta veitt þessum syklum
skilyrði til vaxtar og viðgangs. Ef annað vantar, verða
engar tannskemmdir. Hjá mönnum er erfitt um sýkilseyð- ,
ingu í mu'nnholi, enda ekki æs'kilegt að útrýma þaðan öll-
um gerlum. Þó dregur dagleg tannhirðing og munnræst-
ing úr sýklagróðrinum, en megin-áherzlu verður að leggja
á hitt atriðið, að fæða mannsins sé sýjklum sem óhentug- I
ast æti. Þótt kolvetnin, sykur og mjölmaður, skemmi ekki
tennurnar út af fyrir sig, þá gera þau öðrum matartegund- j
um fremur í spmvinnu við sýkla munnsins. Á árum síð-
ustu styrjaldar varð sykurievsi mjög tilfinnanlegt víða um
iönd og minnkuðu þá tannskemmdir að sama skapi, en
hafa aukist aftur eftir stríðið.
Ef takast mætti að fá þjóðina til að draga verulega úr ;
nevzlu sykurs og hveitis, mundu tannskemmdir að líkind,
um fara mjög þverrandi. Virðist þetta bezta ráðið, sem }
læknisfræðin getur að svo stöddu gefið þig þessum kvilla. j
Hitt er svo annað mál, hvort rnenn vilja leggja á sig það 1
erfiði, sem því fylgir að breyta um matarræði. jFlestar lífs-
venjubreytingar kosta í bili nokkra áreymslu.
Alfreð Gíslason.
Árið 1937 var raforkuút-
flutningur Svíþjóðar aðeins 13
millj. kWst., en innflutningur
enginn.
Þessar tölur gefa nokkra
hugmynd um samskipti ríkja á
meginlandi Evrópu varðandi
út- og innflutning raforku.
í þessu samfoandi er það at-
hyglisvert, að aðeins 3 ríki í
Evrópu standa algjöriega eín-
angruð og utan við slíka raf-
orkumiðlun, en það eru Bret-
land, Noregur og Island. (Um
Rússland er ekki vitað.)
Af þessum 3 löndum er Bret
land verst stætt, Noregur all-
vel og ísland bezt, að því ec
varðar orkulindir til fullnæg-
ingar á orkuþorf landanna.
f Noregi eru skiptar skoðaH-
ir um nytsemi samstarfs nm
raforkuvinnslu xúð nágranna,
Andstaða gegn því er mjög
sterk, en þó heyrast nú radd.ii',
sem mæla með slíkum viðskipt
um -á grundvelli samstarfe
milli vatnsorkuvirlijana í No'r'-
egi og hitaaflsvirkjana í Dan-
mörku. Þá má enn fremur get.a
þess, að nú standa yfir viðræo-
ur milli Þrándheims og Stöjfck-
hdlmsbæjar um virkjun í Nor-
(Fth. & ?. síðu.}, _