Alþýðublaðið - 30.04.1954, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
FosínáflguE1 30. api'íl ISSá'
Útgefandl: AlþýCuflokkurinn. Ritstjéri og ábtTgSarmaBiur:
Ham«ifcal ValÖimarsson Meðritetjóri: Helgi SæmunössoE.
Fréttíitióri: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðameim: Loftur Guö-
mundsson og Björgvin Guffmund sson. Auglýsingastjórl:
Kmmi Möller. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga-
«ÍTni: 4906. Afgreiðslusími: 4900. Alþýffuprentsmiffjan,
Hvg. 6—10. Áskxiftarverð 15,00 á máru f Itusasölu: 1,00.
Munum, að ekki var urðrn sú greið
VERKSMIÐJUHÖSIN í Eng
landi fyrir hundrað árum síð-
an voru hvorki björt, hlý eða
vistleg, en þarna unnu samt
— ekki aðeins karlmenn, held
íttr Iíka konur OG BÖEN. Og
vinnudagurinn var langur, oft
þetta 13—16 klukkustundir.
Ennþá ömurlegra var þó um
að litast I kotanámunum. Þar
unnu líka konur og börn við
hin óhollustu skilyrði niðri I
námumyrkrinu 12—14 klukku
stundir á dag.
En brátt sáu góðir menn, að
þetta ástand mundi leiða til
bráðrar úrkynjunar fjölmenn-
ustu stéttar þjóðfélagsins, og
tóku að styðja forystumemi
verkamanna til lagfæringar á
þessu.
Við þræjSdóm, kulda, raka,
©g myrkur á vinnustað bættist
oftlega lélegt húsnæði og fá-
tæklegt fæði, sökum þess að
kaupið, sem hinn langi vinnu-
dagur skilaði,- entist ekki fyrir
brýnustu nauðsynjum lífsiris.
Það var upp úr þessum jarð-
vegi, bæði í Englandi og ann-
arsstaðar, sem verkalýðshreyf-
íngin og jafnaðarsíefnan skutu
rótum í fyrstu.
Það var bráðanauðsyn, ekki
aðeins vegna verkafólksins,
heldur engu síður vegna þjóð-
félagsins sjálfs, að bæta launa-
kjörin og stytta vinnudaginn.
Þó var það ekki mikið, sem
ávannst lengi vel í þessum éfn
nm. Sterku öflin streittust þar
á móti.
Árið 1890 var 1. maí í fyrsta
sinn gerður að alþjóðlegum
baráttudegi fyrir verkalýðinn.
En alveg sérstaklega var hann
helgaður kröfunni um 8-stunda
vinnudag. Það eru því 64 ár
síðan hátíðahöldin hófust 1.
maí — og það má vera gleði-
efni verkalýð allra landa, að
nú hefur krafan um 8-stunda
vinnudaginn sigrað, aúk
margra annara krafna, sem
verkalýðshreyfingin tókí K á
stefnuskrá sína og barðist fyr-
ir fyrstu áratugina.
Hér á landi er yfir hálfrar
aldar baráttusögn a'ð líta.
Vinnutíminn hefur verið
styttur og oki ofþjökunarinnar
létt af verkalýðnum á sjó og
landi.
Vinnuöryggið hefur tekið
miklum fijreytíngum til bóta,
þrátt fyrtr aukna tækni.
I baráttunni fyrir bættum
húsakynnum alþýðustéttanna
hefur mikið áunnizt, en samt
hefur verkefnið á því sviði
aldrei verið stærra en í dag.
Þúsundir manna búa í óvið-
unandi og heilsuspillandi hús-
næði í sjálfri höfuðborg fs-
lands, og Mkt er ástatt í sveit-
unum og saimim kaupstöðum
og kauptúnum út um land.
Félagslegar umbæíur eins
og sjúkratryggingar, slysa-
tryggingar og elli- og örorku-
tryggingar ern ávöxtur a£
starfi Alþýðuflokksins. — At-
vinnuleysistryggingar er ein af
aðalkröfum 1. maí í ár.
Kaupgjaldsbarátta verkalýðs
samtakanna hefur oft verið
hörð, en ávextir hennar eru
líka jafnari og betri efna-
hagsaðstaða en áður. HoIIara
fæði, betri húsakynni yfirleitt,
betri klæðnaður — og meiri
möguleikar til menntunar.
En samt er langt frá því, að
fólkið sem verðmætin skapar
með vinnu sinni — fólkið, sem
framleiðslustörfin vinnur á
sjó og landi, hafi ennþá hlotið
fullt jafrirétti við ýltesa þá, sem
vinna næsta þýðingariítií milli
liða, og afætustörf og teljast
fínir menn.
Og meðan svo er, hafa verka
lýðssamtökin ærið að starfa og
mega ekki unna sér neinnar
hvíldar.
Starfið er tvíþætt: Að vernda
fengmn arf — og að sækja
ffam til meira öryggis, betri
lífskjara og hamingjusamara
lífs.
Vér mimnm, „að ekki var
urðin sú greið til áfangans, þar
sem vér stöndum“. — Og það
vitum vér, „að mörgum á för-
inni íóntrhm sveið, er frum-
herjar mannk.ynsins runddu
há leið, af aiheimsins öldum og
löndum.“ — Eins og Þorsteinn
kvað.
Og á morgun gengur fram
sameimið fylking íslenzkra
verkalýðssamtaka og steng-
ir þess heit að mæta hverri til-
raun, sem gerð kartn að verða
af ríkisstjórn íhaldsaflanna til
að skerða lífskjör verkalýðs-
ins, með óMlandi festf i »g
sókrrarhug, sem. aldrei lætur
undan síga.
'UQiisfin
SkéSaoi
Starfa sem að undanförmu frá 15. maí, til septem-
berloka.
Aldurstakmark er 11—14 ára. Umsóknareyðublöð
liggja frammi í Gagnfræða- og Barnaskólum bæjarins,
skrifstofu fræðslufulltrúa, Hafnarstræti 20 og skrifstofu
bæjarverkfræðings, IngóKsstræti 5.
Eæktunarráðunauf íir Reykjavíkur
rkusnre
Ipf*
FR.ÆGUR vísindamaður hef
ur liátið hafa eftir sér þessi orð
í tilefni af vetnissprengjutil-
raunum þeim, er framkvæmd-
ar hafa verið að undanförnu:
„Hefði slíkum sprengjum
Verið varpað vfir bygst
land, myndu þær hafa afmáð
borgir og bæi, gereytt öllu lífi
á stóru svæði og gert jarðveg-
inn helgeislavirkan.“
SPÁ LEONARÐO DA
VINCI 1495
Þessi orð koma að mestu
leyti heim við það. sem Leon-
ardo da Vinci spáði árið 1495,
eða fvrir 460 árurn. Þá reit
hann þessi orð: „Þeir leysa úr
læðingi þá reginorku, sem ræn
ir allt lífi í tröllauknum spren-g
ingum. Menn munu falla dauð
ir til jarðar, byggingar hrynja
að grunni, og helblossarnir
slöngvast yfir jörðina frá skýj
um himmsins." Og enn frem'-
ur: „Vængjaðir skarar munu
geisast um himingeiminn og
ráðast gegn öllu lifandi, en um
leið verður uppfundið varnar-
ráð, þeim til eyðingar."
LÆRDI AF FLUGI
FUGLANNA ...
Leonardo da Vinci athugaði
flug fugla mjög nákvæmlega,
og samkvæmt þessum athug-
unum teiknaði hann flugvélar,
svífandi um geiminn, og eftir
þessum teikningum smíðaði
hann svo flugvélalíkön sín.
Eitt af fyrstu líkönunum, sem
hann geröi, var búið „lof-
skrúfu“, er líkist mjög flúgvél
arspöður/i, og var hún knúin
gormlaga stálfjöður. Þessi
„flugvél“ hans náði verulegum
hraða, en féll vitanlega til jarð
ar um leið og slaknað hafði á
fjöðrinni. Annað líkan gerði
^ Leonardo da Vinei, mynd- ^
listarmaðurmn írægi, var á ,
\ undan samtí® sinni um flést, \
S bæði sem Iistámpður, skáhl)
S og hugsuður, — og þó e£ ti!)
N vill fyrst og í'rcmst sem I
i uppfinningamaönr. í grein )
yþessarí seglr nokkuð fráv
þeirri Iili'ð hinnar frábæru ■
• snihigáfu hans ... .*
hann, er var með tveim hring-
laga ,,vængjum“ og hóf sig lóð
rétt til flugs, ens og 'nýjustu
flugvélategundir vorra tíma.
FLUGVKL. KNÚIN
MANNSAFLI ....
Þar næst reyndi harm að
smíða flugvélar, sem gætu hor
ið einn'mann, en um leið átti
maðurinn að knýja vélins til
flug's. Vélar þessar voru hugs-
aðar búnar stórum. vængjum,
er hreyfðust upp og niður, likt
og fuglsvængir. Árum saman
vann hann að ráunhæfri lausn
þessa viðfangsefnis, og loks
kom að því að undirbúin var
tilraun, er sanna skyldi fiug-
hæfni slíkrar vélar.
Leonardo da Vinei taldi ráð-
legast, að flogið yrði í sem
mestri hæð. Ef vólin missti
jafnvægið, gæfist þá fremur
tími til að rétta hana við a-ftur,
áður en hún rækist á jörð.
Þetta er í fyllsta samræmi við
ráðleggingar. flugkennara á
okkar tímum.
FYRSTA FLUGIÐ
Þegar tilraunin skyldi hafjn,
hóf aðstoðarmaður da Vinci,
Peritola snaiður, sig til flugsháf
hæð nokkurri í nánd við Flor-
enz, og notaði hann bæði arm-
leggi og fætur til að hreyfa
vængina. En — hann feafði
ekki flogið nema örstuttan
spöl, þegar flugvélin- steyptist
til jarðiar og brotnaði í spón.
Hinn hugdjarfi . flugmaður
slapp hó lifandi fyrir hendingu
e:na. Og hvað um; bað, — betta
yar í fvrsta skiptið, sem mahn
irum hafði heppnast að feefja
^ sig til flugs.
j Vöðvaorka mannsins getur
ekki framleitt ner.ia einn tí-
und'a hluta af hetafli, Á meðan
benzínihreyfillinn var ekki upp
fundinn. var slíkt viðfangsefni
m.að öllu óleysanlegt. Leonardo
rta Vinci sá sig til nevddan að
. hætta frekari tilraunum. Það
urðu sárustu vonbrigði hans á
æyinni.
Engu að síður var hinn
mikli sníllinvur þess fullviss,
að fyrr eða síðar myndi mönn-
um heppnast að leysa þessa
erfiðu þraut. Og bennan oska-
draum; sinn skráði hann þess-
um fögru orðum:
„Frá Svanafjall;.nu. mikla
(Monte Cecri í grennd við Flor
enz) mun fuglinn fagri hefja
| sitt fyrsta flug.
Og frægð hans mun berast
um allar jarðir, og í öllum rit-
um mun hreiðurstaðurinn, þar
sem. hann var skaoaður, hljóta
heiður og vegsemd.“
Það var ekki fyrr en fjórum
öldum síð.ar, eða árið 1905, að
Wrightbræðrunum heppnaðist
UM þessar mundir hefur
ungur listmálari sína fyrstu
sjálfstæðu málverkasýningu í
Listvinasalnum við Freyj u-
götu. Málari sá er Skagfirðing
ur að uppruna og heitir Jó-
hannes Geir, sonur Jóns Þ.
Björnssonar skólastjóra. Hann
er 26 ára að aldri og
enda þótt hann hafi ekki
haft sjálfstæða sýningu áður,
þá mun hann eittihvað hafa tek
ið þátt í samsýningum. Iíann
hefur stundað listnám í Hand-
íðaskólanum og á Listakadem-
íinu í Kaupm-annahöfn. Að eig
in sögn hefur hann veriS' að
mála frá því hann man fyrst
eftir sér og ætti því ekki bein-
línis að vera byrjandi í list-
inni.
Myndirnar, sem listamaður-
inn sýnir, eru þurrkrítar-
myndir (pastel) og bera með
sér, að hann hefur náð n-okk-
urri leikni í meðferð þeirra
1-ita, Hann- treðu-r sýnilega slóð
eíns kennara síns, prófessors
K. Iversens, og málar hlut-
4ægt í hefðbundnum stfl. Hon-
um svipar mj-ög tii frænda síns
Sigurðar Sigurðssonar listmál-
ara, og í sumum myndum. sín-
um nálgast hann nokkuð Jó-
hann Briem.
Myndirn-ar eru all viðvan-
ingslegar og þær bera ekki
með sér m-ikið' Iistrænt inn-
sæi. Sumar þeir.ra, eins og t.
d. nr. 39 og 5 gefa þó vísbend-
ingu um listagáfu, en listamað-
urinn þarf að legg]a raunveru
legri rækt við hana en hing-að
tii. G. Þ.
„flu-gið“.
FANN UPP FALLHLÍFIMA
Þótt Leonardo da Vinei
gerði aldrei sjálfur nothæfa
fallhlíf, fann hann þó í raun
rettri upp fallhlífína árið 1495.
Árið 1779 gerði Joseph Mónt-
golfier fyrstu fall-hlífina, og
var hún réynd fjórum árum
síðar, þegar hann og Jacques
bróðir hans hófu sig til flugs í
lof.tbelg. En þá var uppfinnin-g
da Vinci fallin í aldagleymsku,
og varð ekkí lamenníngi kunn
{yrr en í byrjun 19.' aldai*.
Árið 1952 voru hatíðahöM
víðs vegar um hinn menn-taðá
heirn í tilefni þess, að þá voru
Framhald á 6. síðu.
GAGNRÝNI virðist þyrnir í augum Morgunblaðsins,
enda hlyti það að véra óskaplegt fyrir flokksforustu Sjáif-
stæðisfldkksins, ef einhver floifcksmanna hans fengi að
gagnrýna forustu sína hlutlægt í Morgunblaðinu, því að
af svo miklu væri að taka. Flokksmemnirnir gætu þá farið
að hugsa eitthvað sjálfstætt og það væri alvarlegt. AJþ
sömu ástæðum var sl-í-k gagnrýni eitur í beinum nazista og
því bönnuð. Margt er líkt með skyldum.
Morgunblaðinu virðist einnig vera illa við menntun,
eins og nazistum, og í au-gum þess getur það heinlinis ver-
ið ólitshnekkir að hafa aflað sér slíks.
Morgunblaðið hefur tnú í fimm b-laðagreinum reynt að
gera lítið úr doktorsgráðu minni o-g hafa ritstjórar þess
hlotið dó-m fyrir þrjár þeirra, en bíða dóms vegna þeirrar
fjórðu. í fyrstu átti ég að hafa unnið til doktorsgráðunnar
með óheiðarlegu móti, seinna varð hún bara fyrirlitleg í
augum þess. Nú vill Morgunblaðið hélzt geta jafnað rit-
gerð minni vii5 stutta blaðagrein.
Sannariega er það sorglegt fyrir Morgunblaðið, ’áð
ekki.skuli vera unnt að áfla sér doktorsgráðu m-eð stuttri
blaðagrein, því að pá hefðu aðstandendur blaðsins ein-
hverja von um menntaframa þann, sém þeim er svo hug-
léikinn. Vafalaust hefði þá ekki getað orðið nema um eitt
efni að ræða, en það er sérgrein Morgunblaðsins í rök-
færslu: Mannskemmandi blaðaskrif.
Gmmlaugur Þórðarson.
í -