Alþýðublaðið - 17.12.1954, Blaðsíða 5

Föstudagur 17. desember 1954
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
: Væringjasaga. Saga nor
’ rærina, rússneskra og
; en,skra hersveita í þjón-
■ ustu Miklagar&skc'isara
á miðöldum. Samið hef-
r ur Sigfús Blöndal.-------
, ísajfoldarpl-entsmiðja.
: Reykjavík 1954.
ÆVINTÝRALEGT HEITI,
Væringjar. Útþrá sótti svo fast
á fjölda ungra manna síðasta
mannsaldur. að sú stétt forfeðr
anna, sem hafði svslað henni
eftirminnilegast. varð að hetj-
Uim í augum okkar. Enga grein
gerði min fomslóð meðal al-
þýðu sér fyrir því, að þeir héti
ekki Væringjar, sem farið
jhofðu í kaupskaparerindum
einum saman eða kristilegum
'erindum til Miklagarðs eða
allt til Jórsala. Allir slíkir nor
rænir ferðalángar voru einnig
.Værmgjar í augum Einars
Benediktssonar, þegar hann
,3cvað um þá kvæði. sem hvert
miðskólabarn æt‘' að . þekkja
úr Lestrarbók S. N.:
Vort land er í dögun
af annarri öld.
'Niú’ rís eldine be?s tíma.
sem fáliðann virðir.
Vor þjóð skal eí vinna
með vopnanna fjöld.
en með víkingum andans
um staði og hirðir.
Nú tekur fræðmaðurinn Sig
fús Blöndal allan vafa af um
það strax í bókartitlinum, að
Væringjar ■ vonr -stétt atvinnu-
Sxermanna í Miklagarði og jöfn
lim höndum norrænnar ættar
(einkum sænskir) og rússneskr
ar. (með 'slavneskt mál) og eft-
ir 1066 að miklum hluta Eng-
lendingar.
Það er ekki fyrr en næstlið-
in 14Iú ár. sem íslendingar
Siafa gefið því gaum, . að sitt
er hvort, suðurgenginn at-
vinnuhermaður og Grikklands
fari og var ekki narna stund-
ixm eitt og sama á miðöldum.
Þorvaldur Koðráðsson kristni-
boði var einn hirx. algervasti
Væringi í augum Einars Ben.,
að sjálfsögðu. en hefúr líklega
aldrei gerzt hermaður í Vær-
ingjasveit, heldur stundað
Bœkur og höfundar:
kauprkap allt tj'l Miklagarðs
og rekið Rússlandstrúboð
lengi, auk trúboðsferðar til ætt
lands síns. Þegar við bar, að
hann vá rnenn, var það hon-
um iðrunarefni á eflir eða a.
m.. k. sem illt árekstrarslys,
en hlutverk hans var hitt að
vera víkingur andans, líkt og
Einar kvað.
Ti'l þess.að geia lesið rétt
hina raunsæju Væringjasögu
Sigfúsar þurfum við að greina
skarpt milli hersveitanna."sem
eru bókarefni' hans, og róman-
tíska nafnsins ..Væringjar“- um
suðurfara. margvíslegr.a manri-
tegunda að fornu og nýju.
Þetta þarf að segia til að vara
merin Við að heimta af Vær-
ingjasögunni aðra fræðslu og
hugmvndir en þar oiga heima.
En ekki er ég að berjast gegn
hinu. að væringjahugsjón Ein-
ars Benediktssonar um fálið-
ann förula. vopnsr.auðan vík-
,'ing.. andans, verði igfnan jnni-
falin í nútíðarmerkingix orðs-
ins á íslandi.
Aðra hugmynd .íslenzkrar
innilokunar er enn brýnna að
leiðrétta, jafnskjótt og menn
byrja á bók, sem er um mið-
aldir. Það er hugmjmdin. að
fornöld íslands sé réttnefnd
fornöld, eitthvað sambærileg,
ef ekki tengd 'við þá fornöld,
sem lauk 476, þegar Mikla-
garðsráki varð einsamalt um
það að ihalda við grísk-róm-
verskum arfi og leifum Róma-
veldis. En ihún á ekkert skylt
við þá fornöld.
Hið rétta er, mannkynssögu-
lega séð, að það -var fyrst á
myrkustu öld miðalda, sem íp-
land komst í tölu byggðra
landa. Það kxistnast um líkt
leyti og mörg önnur norræn
og slavnesk lönd og fær brátt
2 biskupsstóla með iatínuskól
Börnin hlæja og hoppa
um til klerknáms. Ritöld hefst
um 1100. sxðan koma klaustur.
dýrlingaheiti eru þá þegar
gerð að íslenzkum skírnarnöfn
um víða um land og fjölmörg
kristin e'nkenni' setja miðalda
blæ á íslandssögu á dögum
Gissurar biskups ísleifssonar
og jaifnan síðan. ,,F'ornöld“ fs-
lands er ónothæft bugtak í
agnfræði, sem nær til muna
út fyrir landssteina.
Saga Miklaggrðsværingja,
norrænna, hefst um 860. sam-
tfmis. því sem Hrafna-Flóki
gefúr fslándi nafn. í stað þeirr
ar .,fornvenju“ að telja. að
-Norðurlandarhenn hafi þá siglt
inn í fornöldina á ný hvert
sinn. sem beir reru Dnépr norð
ur í land frá Kiev, Kænugörð-
um. hefur. dr. Sigfús Blöndal
ban. n eðlilega hátt að telja
Na"ðurranda'þja þát.iðar vera
miðaldamenn. bvort sem þeir
voru að þejman eða heima.
-hvort sem þeir umgeugust mið
aldakeisara eða Noregskon-
unga.
Sagnfræðirit með yfirsýn
yifir álfuha fyrr á öldum eru
s.ialdan birt á íslenzku. nema
skólabækur. Saga mannsand-
ans 3—5 eftir dr. Ágúst H.
Bjarnason, ný útgáfa, er höf-
uðfengur, og nú kemur Vær-
ingjasaga Sigfúsar og er um.
hugstætt, en selnkamxað efr.i,
unnin með tuttugu ára elju af
einhverjum fjölfróðasta ís-
lendingi sinnar tíðar.
Svo langsótt verk eiga sér
sögu. sem er um leið æviþátt-
ur höfundar. Hér skal ekki
rúml eytt til' að rékja rúss-
neskunám Blöndals, sem var
frábær tungumáiamaður, eða
Miklagarðsferð . haris til að
kanna Væringjaslóðir. Hildur
kona-hans kemur og xúð sköj>-
unarsögu vei'ksins og. þann
samnorræna - ættjarðarhring,
■sem nærði ást höíundarins á
viðfangsefnum.
Liðin eru 30 ár. síðan Sig-
fús Blöndal lauk v.ð útgáfu
orðabókar, . seíri lengst mun
halda nafni hans á loft og með
ritstjóra hans. Þóct Væringja-
saga- sé ólaks eðlis, enda setji
ekki tímalhvörf í vísindum.
hafi enn síður mikla skáldlega
.skemmtun að bjóða eða ævin-
týralega heimsskoðun, miðist
aðeins við það að þaulkanna
hinn. þrotlausa efmvið og gera
úr honum heiðarlega fræðibók,
þá er hún afrek. Hún birtist
hálfum áratug eftir iát höfund
ar, sem þafði ekki fullloki.ð
verki.. Og hún er honum góð- -
ur minnisvarði.
í ritfregnum annarra blaða
um bókína hefur efnisyfSrlit
hsnnar verið rlakið og sýnt,
hve yfirsýn dr. Sigfúsar Blön-
dals yfir 6 alda skeið og ó-
teljandi söguheimildir þess
hefur verið frábær og nærgæt
in um smátt og stórt. Og fáir
mundu svo réttdæmir sem
hann er um býzantínska menn
gagnvart norrænum. Rúrnlega
80 erlend heimildarrit eru nafn
greind í bókarlok, og sura
þeirra hygg ég höfundur hafi
kannað einn a'Jra Norðurlanda
manna. Til þess hafði hann þá
aðstöðu, að . hann v.ar bóka-
vörður að ævistarfi í 2 millji
bd. bókasafni og safnaði sjálf-
ur að auki glæsilega bókasafr.i
erlendra rita, — sem ekkja
hans gaf síðan Háskóla ísIancJs.
f eftirmála við' Væringja-
sögu hefur Jakob Benedikts-
son orðabókarritstjori, sem sá
úm útgáfuna, enda eini fslend-
ingurinn. sem ég veit til "þess
færan nú, skýrt frá þvi, a8
minna myndaúnval er í bók-
xnni en höf. mundi hafa viljað;
Ve'ldur því' skörtur. rifa ura
býzantínsk fræði hér. Þó er
hún mörsum ágætum mvndum
prýdd. Allur'fráganguf ísáfolcl
(Frh. á 6. síðu.)
Pá r ! i I Helga ritsfjóra
Hlið 10. desember 1954.
Korndu sæll, Helgi.
ÞÚ FYRIR.GEFUR mér fram
hleypnina, en eins. og þessar
línur bera misð séri, hef ég
kíkt í bréf þín til séra Jóns,
og fell nú fyrir þeirri freist-
ingu að leggja orð í belg, líkt
og stundum hendir þá, er hlera
eftir orðræðum í sveitasíma.
Það kemur fyrir, að þeir verða
nokkuð heitir, er þá dægra-
bver á penna heldur eða um ! hselzta, er. minnir á nútímann
ræðir.
Mér er ómögulegt að koma
því inn í minn sauðarhaus, að
hægt sé að smíða eitthvert mót
eða form fyrir menningu hvers
líðandi tíma, og þá jafnframt
það, að innan hins fyr.irfram
ákveðna forms sé hina einu
sönnu menningu að finna, en
angar þeir, er út fyrir liggja.
séu illir fylgipúkar, og þær sál
dvöl stunda, og vill þá við s ir því afvegaleiddar og níð-
ÞETTA ER nafn
barnabók eftir Skúla Þoi'steins
,.pon, jskóiastjóra bjSxaskóilans
á Eskifirði, en hann er maður
ikunnur að áhuga á uppeldi
barna og fleiri menningarmál-
um, t. d. skógrækt.
Það er skemmst af að segja,
áð þessi nýja bók er vel sam-
in og að henni góður fengur.
. Henni er ætlað að vera
skemmtilegt lesefni og vekja
jafnframt bömin til umhugs-
Unar um ýmislegt í umhverfi
þeii’ra, veita þeim þekkingu á
því og glæða skilning þeirra.
Hún er lesbók í átthagafræði,
en slíkrar bókar hefar verið
þörf.
Bókin er í söguformi og seg-
Sr frá einum degi í vorskólan-
nm í ónefndu borpi. Veður var
gott þennan dag og var farið
með börnin upp í hlíð. Þar
dreifðu þau sér til þess að vita,
hvað þau sæju og læi'xx. Og
síðan kemur ein. smásaga um
hvert þeirra, 16 alls. Öll höfðu
þau eitthvað læ.rt, cll höfðu
þau vaknað til skilnings á hlxxt
um, sem þau höíðu ekki vitað
um áður eða ekki hugsað um.
Eitt þeirra hafði komizt í
kynni við h.agamús, annað átt
tal við kalinn, br ðja skoðað
' vef köngulóar. Holtasóleyjarn
ar lýstu lifi sínu fyrir einu, en
snnað athugaði starf lækjarins,
á nýrri j sem þurfti að flýta :-ér, því að
báran be.ð hans við ströndina.
Yfir allri frásögninni hvílir
biartur blær lífsgleði og sam-
úðar.
Hér er góð bók á ferðinni,
bók, sem ætti ski’ið að verða
mikið lesin og m'.kið i'ædd með
foreldrum og börnum. Og sjálf
sagt virðist. að barnaskólarnxr
grípi hana feginshendi til not-
kunar.
Setningar í frásögninni eru
víðast stuttar og ljósar eins og
vera ber. þar sem bók.in er ein
kum ætluð ungum börnum
(7—9 ára). Þó bregður því fyr-
’r, að stíllinn sé þyngri en því
,r(’dúrssk2ið|i íhæúir. Málfar á
bókinni er mjög vandað. Eitt
orð hef ég rekið mig á, sem
ég kannast ekki við, en það er
sjálf.sagt mælt á Austfiörðum.
Letur er skýrt á bókinni og
bil milli lína greinilegt, en það
hefnr meiri þýðingu í barna-
bók en ýmsir gera sér ljóst.
Yfirleitt er allur frágangur
hinn snyrtilegpisti, en Leif<u'
h. f gefur bókina út, og er
verð hennar bundinnar 20
krónur.
Halldór Pétursson listmálari
hefur teiknað myndir í bók-
ina, og þarf ekki að taka fram,
hvílík bókarprýði er að þeim.
Ólafur Þ..K cistjánssoix.
brenna, að orð hrjóti þeim af
munni inn í tólið, og þá oftast
kjarnyrði, þeim sálum auðvit-
að til mestu hrellingar, er not-
uðu þá tækni nútímans er sími
er nefndur, til að flvtja skoð-
anir sín á imilli á ræfildómi
Jóns í Dal i eða brokkgengni
Gumxu á Bakka.
Eigi svo að skilja, að hitn-
að hafi mér í hamsi vfir skoð-
unum þeim, er þú miðlar Jóni
klerki, heldur mun sletti-
reka mín öðru -fremur orsak-
ast a£ löngun til að ná yfir
skíðdælsk hamrafjöll, því að
nokkurra andþrengsia gætir
hjá mér við skör þeirra svona
í miðju skammdeginu.
Sól er hér exigin á lofti í
jólamánuði, og þau hin hvítu
ljós tækninnar, er þér mun
efalaust finnast vera aðeins
hluti af. hversdagslegri nauð-
syn, eru enn falin í köldum
læk fyrir utan eða sunnan bæ-
inn. Pára ég þér þetta í skini
frá Aladdinslampa, er þó mun
eigi vera jafn ríknm kostum
búinn og nafnýhans í Þúsund
og einni nótt. Ég tél með öllu
frále'tt, að sá hafi kunnað að
ósa: Ykkur í Reykjavík verður
oft tíðrgxtt bæð.i í blöðum og
útvarpi um það, er menning
nefnist, og gætir stundum
nokkurs örvænis um horfur og
leiðir hjá rit- eða ræðendum,
og virðist ' mér 'dalbúanum
gæta öfgá og andhælisháttar
í hugiVekjum ykkar. þótt mun-
ur sé á málflutningi eftir því,
höggvar, er lagt hafa átrúnað
á það, er utan forms’.ns liggur.
Punktur er punktur segjum
við — og það er víst alveg rétt,
en punktar geta vissulega ver
'ið . imargíklieytilegir að lögun.
Sumir eru stórir,; aðrir litlir,
feitir eða magrir, og fýrir
kemur, að punktar verði hálf
„abstraktir" að lögun. Það eru
efalaust rangir punktar, en
eigi get ég gert að því, að ég
hef gaman af þeim, þeir auka
fjölbreytni bi'éfsins, ég tala
nú ekki um, ef þeir fljóta með.
í sniðföstu kröfúbiéfi. Menn-
ing er menning segjum við, og
rétt hlýtur það að vera, og
margir hverjir ættu e'gi að
hætta sér lengra ú.t .í.skilgrein
ingu á því hugtaki, En trúa
ætla ég þér fyrir því, Helgi,
að fremur á helft míns hug-
ar fjörmikli fjallalækurinn, er
brýtur og eyðir feyskjum úr
bökkum sínum og vökvar blá-
fjólu efst á gilharmi, en engja
lækur.inn hægstreymi, er lull-
ar örvasa ýlustrái, er minnist
við Iygnu lækjarins, en vart
í miðjum hakka þreyir sóley
krónuföl eftir döggva nætur-
innar. Menning er menning —
hví skyldi ég þenkja dýpra í
þögn dalsins?
Engar. fréttir get ég víst
ságt^ íiem, Reykvíkingl þætti
feitu letri verðar. Mjóll/irbíll
annan hvern dag hér fram á
máli, póstur tvisvar í viku, er
bezt gegnir. Dynur flugvéla af
og til, svo upp sé talið það
á desemberdögum í Skíðadal.
Og svo munu jól koma hér eins
og annars staðar, er færa munu
kaupfélaginu okkar á Dalvík
,,bissmss“ þó á norðlenzka
vísu. Og hér íhonum Skíðadal
eru blessuð börn, er eygja hinxx
sanna jólaljóma og telja dag-
ana. Næstu eða þar næstxx
daga bakar mamma laufa-
brauðið, og tátan eða hnokk-
inn, hefur eigi hugmynd xxm
taugaspennu bissnisshupgeisa
eða gróðajól. Skíðadalur er
þeim. góður.
Jæja, felli ég brátt penna
ur hendi. Yona ég, • að vintur
þinn séra Jón verði ólatur að
skrifa þér, ef af því leiddi áð
þú glopraðir öðru bréfi á glám
bekk, mér til forvitni og á-
nægju. Óska ég þér heils hug-
ar giftu við ritstjórn Alþýðu-
blaðsins og vænti þess jaín-
framt að hin sanna og ómeng-
aða jafnaðarstefna eigi jafnan
í þér hauk í horni.
Viltu skila til Morgunblaðsr-
ins og Sverris, að fátt. hafi ég
heyrt. betra en ræðu Jóns
Helgasonar prófessors. Varð
mér það á að ræðu hans lok-
inni að óska eftir honum í sæti
menntamálaraðherra, íen eigii
þarftu að láta það fylgja skíla
boðunxxm. því að hver- veit
nema Ólafur Thors sé kcvminu
í jólaskap og ivildi þv£ gleðja
norðlenzkan sveitamann. Lítii
yrðu þá jól hjá Bjarna, og skat
ósk mín því kyrr liggja. Viltu
einnig skila því til höfundar
Heiðaharms, að það sé einlæg
von mín, að hann sinni eigi
aftur flórmokstri í fjósi He'm-
dellínga. Ef .geyin þau verða S
mannahraki ætti að vera hægð
arleikur að ná með h.ráði S
Mac Carthy þarna fyrir vest-
an.
Sendi þér og séra Jóni hezixs
jólaóskir og einlægar kveðjur.
Sigurjón Jóhannsson. j