Tíminn - 05.01.1965, Blaðsíða 3

»
t
ÞRIÐJUDAGUR 5. janúar 1965
TÍMINN
Er velgengni einhlýt til að
gera menn hamingjusama?
Ávarp forseta íslands á nýársdag
Góðir íslendingar, nær og fjær!
Eg óska yður öllum gleðiiegs
nýárs, og þalkka innilega gamla
árið, heillaóskir og samúðarkveðj-
ur.
Það eiga margir ástvina að sakna
og í gær barst fregnin um and-
lát Ólafs Thors, mikilhæfs stjórn-
málamanns, góðs drengs og ágæts
félaga. Eg votta frú Ingibjörgu og
fjölskyldu hans dýpstu samúð.
Á gamlársdag lítum vér aftur
til liðins árs, en á nýársdag meir
fram á ókominn tíma, og vonin
og trúin glæðist og styrkist á þess
um tímamiótum. Vér höfum þessa
dagana séð tvenna tíma. Veður-
blíðu og vetrardýrð um jóla-
dagana, allt blátt og hvítt, himin,
hauður og haf og skammdegisroð
ann á heiðríkjunni í sólarátt. Það
voru allt vorir íslenzku litir. En
síðar glórulausa hríð, ógæftir og
samgönguerfiðleika. íslenzka þjóð
in hefir oft séð tvenna tímana,
þjóðveldi, einveldi og lýðveldi,
bjargálnir, fátækt og velgengni. |
Það má segja, að hvert nýtt ár
hafi, síðustu áratugina, skapað
þjóðinni batnandi hag og þá von-
andi betri líðan og vaxandi þroska.
Og þó veðráttan sé umhleypinga-
söm, þá er húsaskjól nú ólí'kt eða
var í lokaþætti Fjalla-Eyvindar og
skipastóll öruggari en smáfleyt-
umar.
Vér lifum á tímium tækninnar og
síaukinnar verkaskiptingar í land
búnaði, sjávarútvegi, iðnaði oig
raunar öllum starfsgreinum. Tækn
in hefir gert fátæka þjóð, sem
áður vann með berum höndum,
skóflu, orfi og árinni, farsæla.
Með hverju ári sigrast betur á
kulda og myrkri. ísland gefur góð
an arð, þegar beitt er réttum tök-
um. Vér vitum að nútímatækni
mun fara sívaxandi á öllum svið
um, og íheimtar aukna og breytta
undirbúningsmenntun. Þetta er
nú öllum ljóst, og má ekki telja
eftir kostnaðaraukann.
Eg óttast ekki þar fyrir um
framtíð íslenzkrar menningar. Hún
stendur enn jafn traustum fótum
og um síðustu aldamót. Það er
þrennt, sem er bæði gamalt og
nýtt á íslandi: bókmenntir, Al-
þinigi og íslenzk kirkja. Hitt eru
menningarspjöll, þó að hverfi torf
kofar, reiðingar og skinnsokkar.
Bókimenntir eru vor mikli þjóð
ararfur, að efni til jafngamlar ís-
lands byggð. Hin fornu handrit
eru hinn sýnilegi, sögulegi vottur,
og ég trúi því, að vonir vorar og
hin gefnu fyrirheit um afhending
rætist. Það er ótrúlegt, hve mikil
gróska er enn í íslenzkum bók-
menntum, og engin tilviljun, að
jafn fámenn þjóð á Nóbelskáld,
auk margra annarra núlifandi rit
höfunda, sem þjóðin á þökik að
gjalda.
Mér þykir ástæða til að geta
þess í þessu sambandi, að hér. á
Bessastöðuim hafa bæði erlendir
og innlendir gestir, oft beðið um
að fá að líta á bókasafn staðarins.
Eg hefi mér til óþæginda orðið
að geyma mínar bækur á fjórum
stöðum, en staðarins bókasafn ebki
fyrirfundist til þessa. Þing og
stjórn hafa verið mér sammála
um, að slíkt mœtti ekki lengur við
gangast á Forsetasetri heimskunnr
ar bókmenntaþjóðar, og er nú svo
komið að húsakynnin eru tilbúin.
mikil stofa byggð við hlið mót-
iForsetaeiSur í fjórSa sinn. Hr. Ásgeir Ásgeirsson viS undirritunina í Alþingishúsinu 5. ágúst sl.
tökusalsins, sem reistur var við
hina gömlu Bessastaðastofu, sem
nú nálgast óðum sitt tveggja alda
afimæli. í Bókhlöðunni er bæði
ofanljós og lofthitun, svo vegg-
pláss verður drjúgt fyrir skápa.
Þar hefir nú verið komið fyrir
gömlum staðarhúsigögnum og hús
gögnum þeim, sem hinn fyrsti
heimastjórnarráðherra, Hannes
Hafistein, beypti fyrir landið á
sinni tíð. Þau eru nú helguð af
sextíu ára sögu. Þá hefir og
verið hengd upp forlátagjöf Grett
is Eggertssonar, myndin af Al-
bert Thorvaldsen. Og á eikargólf
breidd sex teppi, lit- og formfög-
ur, sem Dóra óf og hnýtti. Svo
það er að koma mannaþefur í
hellirinn, enda fór fram einskon
ar vígsla í gær með fyrsta Ríkis
ráðsfundi, sem þar hefir verið
haldinn. Bókaskápar eru enn í
smíðum, en væntanlegir innan tíð
ar. Bókhlaðan kallar svo á bæk-
urnar, en þar er ætlazt til að safn
ist allar sígildar íslenzkar bök-
menntir, fomar og nýjar, en eng-
in áherzla lögð á pésa eða fyrstu
útgáfur sérstaklega. Mínar bækur
rýma svo fyrir þeim jafnóðum. Eg
skal þó geta þess, að þegar hafa
borizt verðmætar gjafir í hundruð-
um eintaka frá amerísbum bóka-
útgefendum, dr. Richard Beck og
frú Ásu Guðmundsdóttur Wright,
sem lengi hefir búið í Vestur-Ind
íum. Það er mitt hugboð, að með
þessari framkvæmd sé um fyrir-
sjáanlegan tíma liokið nýbygging-
um á staðnum.
Eg nefndi áðan Alþingi sem einn
af hinum þrem vígðu þáttum ís-
lenzks þjóðlífs. Á nýliðnu ári var
haldið upp á tuttugu ára afmæli
Lýðveldisins, og á þessu nýbyrj
aða ári getum vér minnzt fimmtíu
ára afmælis íslenzka fánans, sem
þá var löggiltur sérfáni þjóðar
innar. Einnig getum vér þá
minnzt fimmtíu ára afmælis hins al
menna kosningarréttar, þá var at-
kvæðisréttur rýmkaður og þá
unr tímann hafa verið ágreinings-
arinnar, sem svo er stundum nefnd
ur, kvenþjóðin. atkvæðisrétt. Vér
undrumst nú, að þetta skuli nokk
um tímann hafa verið ágreinings-
mál, og var þó sú réttarbót gerð
fyrr með vorri þjóð en flestum
öðrum. Eg nefni þessi tvö atriði
vegna þess, að eldri réttarbætur
og stórir áfangar á lífsleið þjóðar
innar vilja stundum gleymast í
átöbum dœgurmálanna. En vér
eigum vissulega margt að þakka
og margs að minnast, sem þurfti
að sigrast á, áður en komið var
í þau spor, þar sem nú stöndum
vér.
Eg er nú kominn á þann aldur,
að ég man þegar vér fengum ís-
lenzikan ráðherra, búsettan í land
inu, hundrað ára afmæli Jóns Sig
urðssonar, Sambandslögin, Al-
þingishátíðina og Lýðveldishátíð-
ina. Þetta eru allt miklir áfangar
í sögu vorrar tuttugustu aldar. Á
síðasta ári voru fjörutíu ár lið
in síðan ég settist fyrst á þing-
bekk sem fulltrúi Vestur-ísfirð-
inga. Það er að sjálfsögðu ekkert
merkisafmæli, en sýnir það þó, að
ég hefi haft aðstöðu til að kynn
ast mönnum og málefnum á þessu
mesta framfaratímabili íslendinga
sögunnar, og gæti gert nokkurn
samanburð á nútíð og þátíð. Slíkt
er þó ógerlegt til noibkurrar hlítar
í stuttu ávarpi. Svo margslungin
er sú saga. En þess vil ég geta,
að pólitísikur fjandskapur virðist
mér nú minni en oft hefir áður
verið, þó jafnan sé öldugangur á
yfirborðinu. Viðfangeefnin hafa
breytzt stórlega. Flestu er nú
lokið um mannréttindamál og
sjálfstæðisbaráttu, sem áður var
allsráðandi um flobkaskipting. Nú
eru það hagsmiunamál einstak-
linga, stétta og héraða, sem setja
svip sinn á viðureignina. Og það
er fyrst á hinum síðari árum, sem
menn hafa þorað að trúa þvi, að
unnt sé að útrýma örbirgð, og
búa öllum landslýð góð líf&kjör
um afkomu og uppeldi. Það er
ótrúlegur munur á fátækralöggjöf
19. aldar og tryggingalöggjöf
vorra tíma, enda úr meiru að
spila en á hallæristímum. Hugs-
unarhátturinn er breyttur, and-
rúmsloftið nýtt. Ef spurt væri um
eina stofnun, sem átt hefur rík-
astan þátt í viðreisn íslenzku þjóð
arinnar, mundu allir svara einum
rómi: Alþingi, og einn mann: Jón
Sigurðsson. Vér höfum ástæðu til
að vera þalbklát þjóð og bjartsýn
á framtíðina.
Jón Sigurðsson er fæddur og
uppalinn á Rafnseyri við Arnar-
fjörð. Eftir Lýðveldisstofnunina
hófst undirbúningur nm að láta
staðinn njóta síns mikla sonar
með nokkrum hætti. Framkvæmd
er ekki lokið, þó nú sjáist fyrir
endann á þeim. Rafnseyri fer ekki
í eyði. Þar búa nú ung og myndar
leg kennarahjón og undirbúa að
nokkru leyti framkvæmdir á þessu
ári. Það var afráðið að geyma fjár
veitingu síðasta árs og reyna að
ljúika byggingu eftir teikningu á
næsta sumri. Nægilegt fé er nú til
ráðstöfunar, og er það mest ágóð
inn af gullpening þeirn, s©m gef-
inn var út á 150 ára afrmæli Jóns
Sigurðssonar. Fjárlögum mun
ekki verða íþyngt öllu meir. Jón
Sigurðsson borgar fyrir sig, eða
allur sá fjöldi manna, sem vill
eiga mynd svo ágæts manns,
greypta í gull, til skrauts eða gjafa.
En nú spyrja rnenn: hvað á
svo að gera við hina endurreistu
Rafnseyri? Því er auðsvarað. Það
var að vísu upphaflega gert ráð
fyrir, að þar yrði héimavistarskóli
fyrir sveitabörn báðum megin Arn
arfjarðar. En í þeim sveitum hefir
orðið mikil landauðn á síðari árum.
Nú er hægurinn hjá að breyta
þeirri áætlun í lítinn unglinga-
skóla á vetrum, líkt og ýmsir ágæt
ir prestar hafa rekið fyrr og síð-
ar. Eins og öllum er kunnugt , er
mikill hörgull á slíkri starfsemi og
héraðsskólar yfirfullir. Á sumrum
rekur kennari eða prestur svo bú-
skap við sitt hæfi, og sinnir gesta
komum. Þar fara nú um þúsundir
manna á hverju sumri, og ekki við-
hlítandi, að komið sé að köldum
kofum á slíkum sögustað Jóns
Sigurðssonar og Hrafns Svein-
bjarnarsonar. Einnig mætti hafa
þar sumarbúðir kirkju eða skáta.
Rafnseyri er í engri hættu, og
verður vel búið að þeim, sem tek-
Framhald af bls. 13.
; Á víðavangi
Hvað mikið hafa
skuldirnar aukist?
Stjórnarbiöðin eiga nú ekkl
eftir nema eitt hálmstrá, er
þau nota til að sanna það, að
„viðreisnin“ hafi þrátt fyriir
allt héppnast. Þetta hálmstrá
er það, að gjaldeyrisstaða
bankanna se nú stórum betrj
en hún var í árslok 1958, þegar
vinstri stjórnin fór frá.
Það er rétt, að gjaldeyrisstaða
bamkanna einna er betri nú á
papipírunum en í árslok 1958,
En það er ekki gjaldeyrisstaða
bankanna einna, sem er hinn
rétti mælikvarði í þessum efn
um, heldur gjaldeyrisstaða
þjóðarinnair allrar. Og sú staða
er mun verri nú en í árslok
1*58. Fastaskuldir þjóðarinnar
erdendis hafa hækkað meira á
þessu tímabili heldur em nem
ur hinni bættu gjaldeyris-
stöðu bankanna.
Ií þessu fellst þyngsti áfellis
dómur um stjórnarstefnuna.
Þrátt fyrir stórauknar gjald-
eyrístekjur af völdum góðæris.
Ins, hefur vtaða þjóðarinnar út
á við versnað á þessum tíma
vegna stórfelldira hækkana á
lánum, sem tekin eru til langs
I' tíma. Og þetta hefur gerzt,
enda þótt ekki hafi verið ráðizt
í neina stórframkvæmd á þess
um tíma á borð við Áburðar-
verksmiðjuna, Sementsverk-
smiðjuna og Sogsvirkjunina.
Hvað væri sagt um þann
bónda, er safnaði skuldum í
góðæri, án þess að hafa ráðizt
í meiriháttar framkvæmdir?
Ef stjórnarblöðin treysta sér
til að andmæla þessu, er skor
að á þau að birta tölur um
skuldir þjóðarinnar í árslok
1958 og 1964.
Einari þakkað
Vísir birtir í gær forustu
grein, þar sem Eirnari Olgeirs
syni er þakkað fyrir hlýleg
orð um einkafiramtakið. Það
skyldi aldrei vera, að Gunnar
og Bjarni séu komnir í kapp-
hlaup um hylli Einars? Hingað
til hefur Einar aðallega tjáð
Bjarna vináttu sína, en andað
heldur köldu að Gunnari. Vís
ir vill reyna að bæta úr því.
Afsökun Bjarna
í áramótagrein sinni víkur
Bjarni Benediktsson nokkrum
orðum að peirri hjálp, sem
hann veitti kommúnistum ný-
lega við aefndarkosningar á
Alþingi, en einn af þingmönn
um Sjálfstæðisflokksins var
þá gerður að 10. þingmanni
kommúnista. Bjarni réttlætir
þetta með því, að Framsóknar
rnenn hafi haft samvinnu Við
kommúnista á þingi Alþýðu-
sambands tslands. En hér er
vissulega ólíku saman að jafna.
Framsóknarmenn lýstu yfir
því fyriir I osningarnar til Al-
þýðusambandsþings, að þeir
stefndu að slíkri samvinnu,
eins og ástatt væri. Þetta vissu
allir, sem kusu þá. En hvað
margir kjósendur Sjálfstæðis
flokksins vissu það fyrir sein-
ustu þingkosningar, að einn af
þingmönnum flokksins yrði
þannig lánaður kommúnistum?
Foringjar Sjálfstæðisflokksins
Íkepptust oa við að bannfæra
hverskonar aðstoð eða sam-
vinnu við kommúnista. Það er
|| þetta, sem gerir stuðning
1 þeirra við kommúnista nu al-
varlegan atDurð, því að hann
4 sýnir, að urð og yfirlýsingar
| uúv. foringja Sjálfstæðisflokks-
ins er ekki neitt að marka.