Alþýðublaðið - 04.02.1955, Qupperneq 5

Föstudagur 4_ febrúar 1955
ALÞYÐUBLAÐIÐ

1
I
Stefán Júlíusson:
INNI í bílstöðvarsalnum er
íjöldi fólks, og út frá öllum
farmiðasöluklefum slanda lang
ar raðir. Ég tek mér stöðu aft-
an við eina röðlna. Meðan röð-
In mjakast áfram, hef ég góð-
an tíma til að viröa fvrir mér
þennan stóra og giæsilega sal,
sem er miðstöð fyrir Grey-
'iioundbifreiðafélagið hér í
foorg. Hann er svipaður öðrum
slíkum stöðvarsöium í stór-
borgunum, blaðasöluborð og
sælgætissöluhólf hingað og
þangað, upplýsingarstöð í
miðju, farangursgeymsluskáp-
ar meðfram einum veggnum,
'foekkir hér og þar á gó1finu.
rakarastofur í hliðarherbergj-
um, skóburstaraafdrep í e'.nu
ihorninu, snyrtiherbergi í kjall
ara. í salnum er síielidur klið
ur af tilkynningum frá hátöl-
'urum um brottfarartíma lang
ferðabílanna, töskur og farang
ur við hvers manns fætur, allt
á ferð og flugi. Salurinn er
furðu hlý’egur, þrátt fyrir
steingólfið og snauða veggi.
Innan stundar stend ég fram
an við opið á afgreiðsluklefan-
um. Röðin er komin að mér.
YFIR GULLNA HLIÐIÐ.
,,Gæti ég fengið íarmiða yf-
ir Gullna hliðið?“ spyr ég af-
greiðslustídkuna. Það er eins
og hún verði hvumsa við spurn
inguna, hún fipast í sínum
venjulega samagang; miðasöl-
unnar, lítur á mig rannsak
andir — Von bráðar áttar hún
sig þó, brosir lítið eiít og segir:
.,Bara yfir Gullna hÚðið?“
„Já, bará yfir GuIIna hliðið
og til baka.“
Hún á auðsjáanlega ekki að
venjast slíku á þessum síðustu
límum, þegar allir eiga ákveð-
ið erindi og flestir þurfa að
flýta sér til ákveöins ákvörð-
wnarstaðar.
,:Þér getið fengið farmiða til
rnæsta bæjar handan við
'forúna. Er það í lagi?“
.,Já, það er í lagi.“
Ég greiði miðann og þoka
íyrir þeim næsta.
Skömmu seinna sit ég í ein-
um hinna geysistóru bíla, sem
forunar kunnuglega eftir stræt
um stórborgarinnar í áttlna til
Gullna hliðsins.
Ég hafði komið til San Fran
sisco þá um morguninn, en
daginn áður, fimmtudaginn
10. júní (1943) kom ég til
^ GREIN ÞESSI er eftir'í
• Stefán Júlíusson rithöfund •
kennara, en hann hefur ^
^ dvalizt langdvöium í Banda \
^ ríkjunum við nám og rit- (
\ storf. Greinin er tekin úr \
\ „Skinfaxa“ málgagni U.M. \
S E.Í., en Stefán tr ritstjóri \
S „Skinfaxa“. S
Berkeley norðan frá Seattle.
Ætlun mín var að dvelia tvo
eða þrjá daga á þessum slóðum
til þess að skoða það helzta hér
í umhverfi San Fransisco. Og
ég komst brátt að raun um, að
af nógu var að taka, umhverf-
ið er með afbrigðum fagurt,
byggingar g’æsilegar og mörg
stórkostleg mannv'.rki. Þó býst
ég við, að flestum fari sem
mér. að hinar gevsimiklu brýr,
Oaklandsvíkurbrúin og brúin
yfir Gullna hlið'ð, skipi mest
rúmið í huga þeirra. Nú hafði
ég nýleía farið yfir þá stærri,
Gak’andsvíkurbrúna, og þótt
ég ætti ekkert er'ndi yfir
Gullna hliði'ð, fannst mér samt
siálfsagt að fara yfir þá brú
líka. Og á þeirri leið var ég nú.
ÍBURÐARMIKILL
BORGARHLUTI.
San Fransisco er geysifögur,
en hvergi er samt annar eins
íburður og í borgarhlutanum,
sem næst liggur Gullna hlið-
inu. Ég er sífellt að óska þess,
þar sem ég sit í bílnum, að
hann aki sem allra hægast, því
að svo margt nýsíárlegt ber
fyrir augu. Síðasta spölinn,
sem farinn er áðui' en kemur
að brúnni, er ekið í iaðri afar
skrautiegs skemmtigarðs, sem
nefndur er Gullna hliðs garð-
urinn. Hann er með stærstu
skemmtisvæðum heimsins,
1013 ekrur að stærð (nær 6000
ferm.). Vegna hins milda lofts-
lags er hann grænn allt árið.
í honum er fjöldi gosbrunna og
smástöðuvatna, ieikvangar,
veitingastaðir, skrautgarðar
og skrauthýsi, barnaleikvellir,
skólar og söfn.
FÖGUR ÚTSÝN.
Það vill svo til. a'ð um leið
og við ökum yfir brúna, er
stórt hafskip að sigla undir
hana. Þá verður mér ljóst, hve
hún er afar hátt yfir vatnsflet-
inum. Af henni er hin bezta út
Efnilegur píanóleíkari
UNGUlR, efnilegur píanó-
leikari, ungfrú Guðrún Krist-
insdóttir frá Akureyri, hélt s.l.
þriðjudag fyrstu tórdeika sína
hér í Reykjavík. Voru tónleik
arnir haldnir á vegum Tónlist
arfélagsins í Austurbæjarbíói.
Viðfangsefni ungfrúarinnar
voru mjög fjölbreytt, og gerði
hún þeim yfirle!tt mjög góð
skil.
Fyrst á efnisskránni voru
tvö verk eftir Johan Sebastian
Bach, Fantasía í c-moll og fan
tasía og fúga í a-moll. Þótt
nokkurs taugaóstyrks gætti
hjá ungfrúnni til að byrja
með, náði hún sér fljótlega á
strik og lék af myndugleik og
næstum óvæntum krafti. Són-
ötu Mazarts í D-dúr (K576) lék
hún síðan með kvenlegum létt
leik og þó krafti, þar sem með
þurfti. ,.Appassionata“ sónötu
Beethovens skilaði ungfrúin af
mestu prýði. Hefur hún, sem
fyrr segir, bæði til að bera
kvenlegan næmleik og blíðu
og mikinn kraft.
Eftir hlé lék Guðrún Sóna-
tínu eftir Béla Bartók,
skemmtllegt, lítið verk, en síð
an tvö verk eftir Claude De-
bussy: Reflets dans l’eau og
Jardins sous la pluie, sem bæði
voru vel leikin og smekklega,
enda bæði verkin nokkuð kven
leg. Síðasta verkið á efnis-
skránni var Ballada í f-moll
eftir Chopin.
Ungfrúnni barst fjöldi
blóma, og lék hún aukalag. Má
segja, að þessir fyrstu lónleik-
ar ungfrúarinnar hafi verið
sigur og má mikils vænta af
henni, ef fram heldur sem
horfir.
G. G.
sýn yfir San Fransisco-flóann
og inn til borganna miklu á
norðausturströnd hans. En
fjarst við sjónde.ldarhring
rísa há fjöll, eins og öflugur
skjólgarður umhverfis flóann.
Það má heita, að þrjár mestu
borgirnar handan við flóann
séu alveg samvaxnar, Berke-
ley, háskólaborgin fræga, þar
sem margir ísler.dingar hafa
dvallð við nám, Oakland, mikil
hafnarborg, og Alameda. Milli
Oakland og San Fransisco,
þveft yfir f’óann, liggur
lengsta brú heimsms,. og blasir
hún nú við augum, þegar eklð
er yfir Gullna hliðs brúna.
Næsti bær handan við
Gullna hliðið reynist að vera
fátæk’egl smáborp utan í snar
brattri fjallshlíð. Hér stíg ég
út úr bílnum. því að hann hef-
ur áætlun lengra, en ætlun
mín var aldrel önnur en sú að
fara yfir brúna og til baka aft
ur. Bíllinn fer t.il baka eftir
klukkustund. Þegar ég hef
gengið um þorpið um stund óg
komizt að raun um, að bók-
staflega ekkert er að sjá ákveð
ég að nota biðtímann t'.l þess
að fá mér að borða. En slíkt
reynist ógjörningur, því að eng
inn veitingastaður er í borp-
inu. Ég geng þá upp í hlíðina
fyrir ofan þorpið. vel mér góð
an stað og sezt þar oiður.
Á SÖGUSLÓÐUM
.TACKS LONDON.
í huga mér rifjast upp sögur
og, lýsingar, sem ég hef fyrir
löngu leslð. Hér gerðust sögur
Jack London, sem ég varð
snemma hugfanginn af. Mar-
Framhald á 7. síðu.
Richard Beek:
Sasa ísfemkra mllrní
ÍSLENZKT gulhmíð: nefn-
ist bók, sem er nýútkomin í
Reykjavík, en hér er um að
ræða afmælisrit gefið út af
Skartgripaverzlun Jóns Sig-
mundssonar við lok hálfrar a’d
ar starfsemi 29. október 1954.
Hefst rltið, sem er hið vand-
aðasta og smekklegasta að öll
um frágangi, á mjög skilmerki
legri ævisögu Jóns Sigmunds-
sonar gul’smiðs (d. 1942), stofn
anda skartgripaverzlunar þeirr
ar, er ber nafn hans. E!ns og
fram kemur í ævisögunni var
hann gullsmiður ágætur, iðju-
maður mikill og áhugamaður
um slarf sitt og íyrirtæki, í
e'nu orði sagt: mætur maður
og vel metinn af samtíð sinni.
Saga skártgripaverzlunar
hans og þróunar hennar er
jafnframt hvorki lítill né ó-
merkur þáttur í þrcunarsögu
hess listiðnaðar í höfuðborg
íslands, eins og lýs.r sér með
ýmsum hætti í umræddri ævi-
sögu Jóns, sem þó er rituð af
lofsverðri hófsemi.
Með nemendum hans hafa
áhrif frá honum einnlg borizt
út um lapdið. Og rert er sér-
staklega að minna á það hérr.a
megin hafsins, að fyrsti nem-
andi hans var bróðursonur
hans, Sigmundur Grímsson. er
flutti að loknu námi hingað til
Vesturheims og rekur nú gull-
smíðar í stórum stíl í Vancou-
ver.
Ævisögunni lýkur með eftir-
farandi kafla. sem er hinn at
hyglisverðasti:
„Skartgriplr og listmunir
jhafa verið viðfangsefni verzl-
[unarinnar nú um hálfa öld.
i Traust handverk er höfuðstoð
' hvers þjóðfélags, er vel býr.
Lisíiðnaður er jafnau umgjörð
fágaðra lífshátta. Líst góð-
málmanna heíur þiónað feg-
ufðarþrá fólksins á hátíðum
og vlð hversdageanmr, og náð
^hæst í he’gidómúm þjóðanna.
I — Hér heíur starfssvið fyrir-
, tækfærislns legið.
| Erfðir íslenzkrar gullsmíði
eru eldfornar, hat'a lifað frá
kvnslóð t'l kyns’óðar, auðgazt
af-sgmskiptum við aðrar þióð-
ir og mótazt af líf.sháttum þjóð
arinnar, er ftundum hafa
' smækkað verkahringinn meir
en skyldi. Þær hafa verið þátt-
ur í starfslífl þjóöarinnar. lisr
hneigð hennar og trú. Þær eru
nútímanum verömætur menn-
ingararfur.
1 En minjar hannar hafa gold
! ið afhroð. Tímans tönn hefur
unnið á mörgum góðum grip.
Margt hefur farið forgörðum á
nevðartímum. Erlendir valds-
1 stjórnarmenn hafa farið um
þær ránshendi. Þa;r, sem enn
jeru til, eru þó þjóðinni dýr-
, gripir, rétt eins cg skinnbæk
ur hennar og aðrir fornhelgir
j dómar. er tengja nút'mann v'ð
líf og sögu þeirra kynslóða, er
lifað hafa í landirm.
Við lok hátírar aldar starf-
semi hefur verzlunin lálið
gera bók þessa um erfðir ís-
lenzkrar gullsmíði frá land
námstímum og fram til upp-
hafs þessarar a1dar.“
Tekur þvínæst við megin-
efni bókarinnar, en það er rit-
gerð Björns Tb. Björnssonar
listfræðings. „íslenzkt gull-
smíði“, og er hún 50 blaðsíður
að lesmáli.
Framhald á 7. síðu.
Margrét drottningarsystir
ENGIN fjölskylda í heimi
verður í jafnríkum mæli fyrir
smásjá almennings eins og
brezka konungsfjölskyldan og
enginn meðlimur hennar er
jafn umtalaður og Margrét
prinsessa. Flest af því, sem um
hana er skrifað, er skakkt og
margt af því dónalegt. Senni-
legt er, að blaðaskrif um þessa
ungu stúlku séu eitthvað það
ónákvæmasta, sem birtist í
blöðum nú til dags.
Fyrsta febrúar lagði prins
essan af stað fljúgandi til Tri-
nldad til þess að hefja fyrstu
opinberu heimsóknma, sem
hún fer í ein út fyrir Bretlands
eyjar. Hún mun ferðast um
brezku eyjarnar í Karabíska
hafinu. Þessi för mun vafa-
lausl hafa í för með sér sömu
skrifin, sem einna mest líkjast
, kjaftasögum skólastelpna, og
enn einu sinni mun sú, sem
sagt er frá, taka sögunum með
þögn og þolinmæði, án leiðrétt
inga eða mótmæla. Menn eru
farnir að taka sem sjálfsagðan
hlut þessa þögn heillar fjöl-
skyldu, hvaða sorg, sem for-
vitni almennings kann að
vekja hverju sinni.
FYRST OG FREMST AF
KONUNGSFJÖLSKYLDU
Margrét prinsessa er fyrst
og fremst konungleg persóna.
Og sér fyllilega meðvitandi
um, hvað sú staða hefur í för
með sér. Hún lifir formlegu og
einmanalegu lífi, innilokuð af
hefðbundnum venjum og aga
Viktoríu-tímabilsins, sem þeg
ar eru horfnar úr lífi óbreyttra
Englendinga. Vinahópur henn
ar er heldur víðari en tíðkast
hefur um aðra meðlimi kon-
Margrét prinsessa.
ungsfjölskyldunnar, þótt hann
að vísu takmarkist við þá, sem
hægt er að treysta. Ef til vill
„slappar hún af“ aðeins þegar
hún er í þeirra hópi eða með
íjölskyldu sinni. Annars staðar
er alltaf sú hætta yfirvofandi,
að orð, hversu léttilega sem
þau eru sögð, verði endurtek-
in og fái á sig ranga merkingu
og mikilvægi. 1 1
GÁFAÐUR HÓPUR
Vinahópur Margrétar prins-
essu samanstendur af ungu,
gáfuðu fólki. Það er hefðbund
ið að því leyti, að það trúir á
hófsemi og hlýðni við viðtekn
ar reglur um hegðun. En þetta
fólk er andlega fjörmikið og
lítur á hefðbundin leiðindi nán
ast sem ókurteisi. Það forðast
allar öfgar.
Prins.essan lætur aldrei af
þeirri stöðu sinni að vera æðst
og vill heldur ekki gera það. í
hennar hópi eru sngin hneyksl
ismál rædd og kjaftasögur,
sem oft eru álitnar fyndni,
falla ekki í góðan jarðveg hjá
henni.
Einkalífi sínu eyðlr hún að
mestu með fjölskyldu sinni.
Það er ekki aðeins satt, að kon
ungsfjölskyldan er samhent og
heldur vel saman, heldur er
augljóst mál, að þar sem fjöl-
skyldan er svona langt frá
öðru fólki, hlýtur fjölskyldan
að vera mikilvægari fyrir
kóngafólk, heldur en fyrir
fólk, sem nýtur meira félags-
legs frjálsræðis. Vissulega er
það svo um Margréti prins-
ess-u, að henni er fjölskyldan
melra virði en jafnvel nánustu
vinir.
IILJÓM- OG
LEIKLISTARGÁFUR
Prinsessan kann fyllilega að
Framhald á 7. siðu#