Alþýðublaðið - 08.03.1955, Blaðsíða 5

fMðjudagur S. marz 1955_
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
i
EYJAN TAIWAN hefur að
undanÆörnu vejrið á dag£\krá
Öryggisráðsins, en það hefur
gengið á ýmsu í sögu þessarar
eyju, og hún hefur komlð mik-
ið við sögu alþjóðastjórnmála
í Asíu. Evrópunafn eyjarinnar,
Formósa, -sem þýðir ,hin fagra‘,
var henni gefið af portúgölsk-
um landkönnuði, sem varð
einkum heillaður af hinni fögru
og þverhníptu austurströnd
eyjarinnar, en það voru Spán-
verjar, æm fyrstir tóku sér
bólfestu á eyjunni eins og þeir
höfðu p.nmg gert. á Filipseyj-
um, en þær eru næsti nágranni
að sunnan. Árið 1641 hröktu
Hollendingar Spánverja burt
frá F'ormósu, en árið 1662 voru
Höllendingar einnig 'hraktir á
brott frá eyjunni af fræsum
kínverskum sjóræningja, Kox-
inga að nafni, studdi hann
Ming-konungsæltina gegn hin
um e.rlendu yfirráðum Manchu
valdsherranna í Kína. Koxing
gerðist nú konungur vfir eyj-
unni, og gekk sá konungdómur
að erfðum til sonar hans og
sonarsonar unz hinn síðar-
nefndi lagði niður vöid í hend
ur Manchu-keisarans í Peking
árið 1683.
Þetta er það ártal, sem rekja
má til tengsla Formósu við
Kína. Hinir eiginlegu frum-
byggiar Förmósu eru af um
tíu þjóðflokkum, sem telja um
150 þúsundir manr.a, en að
minnsta kosti þe;r þjóðflokkar
sem búa sunnar á eviunni,
munu tala mál af má'lflokki
Malaja. Formósa varð nú hluti
af fylkinu Fukien á meginland
inu, en samband hennar við
hið kínverska keisaradæmi á
dögum Manchuvaldsherranna
var annars býsna laust. Um
þetta leyti fluttust hins vegar
Kínverjar hópum saman yfir
til Formósu, einkum frá Fu-
kien, en einnig líka frá Kwan-
tungfjöljum og héraðinu um-
hverfis Kanton. Á síðari hiuta
19. aldar urðu yfirráð Manchu
keisaranna yfir evjunni enn
veikari, einkum eft.ir að Janan
ír gerðu þar innrás árið 1874.
Á árunum 1884—84 lögðu
Frakkar hafn-þann á evjuna,
og franskar hérsveitir her-
námu hafnarbæinn Keelung.
en það er fvrst eftir stvrjöld-
jna milli Kínverja og Janana
á árunum 1894—95. að For-
mósa gengur úr greipum Man-
chu-keisaradæmisins. Árið
1895 var Formósa á=amt Fiski
mannaeyjum gerð að .iapanskri
nýlendu og hélzt það ástand
um hálfrar aldar skeið.
Formósu-Kínverjar fengu á
þessum tfma orð fyrir að vera
'byltingasinnaðir, en að því
leyti, meðal annars, eru þeir
rnjög ólíkir Kínverjum á meg-
inlandinu. „Á hverju ári upp-
hlaup og fimmta hvert ár upp-
reisn“ var sagt um þá. Eftir að
þeir voru komnir undir yfir
ráð Japana, reyndu þeir að
koma á fót „lýðveldi á For-
mósu“, en það stóð aðeins
skamma stund, og tilraunin
var fljótlega bæld niður af her
íiði Japana, sem kom á friði
og reglu að eigin sögn. Fyrstu
sex landsstjórarnir á eyjunni
fram til ársms 1919 voru her-
menn. en eflir þann tíma og
fram til ársins 1936 voru land-
stjórarnir borgalegir embáettis
menn. Hið reglulega japanska
selulið á eyjunni var einungis
12 húsund menn og var svo unz
stríðið milli Kínverja og Jap-
ana brauzt út 1937.
Sljórn Japana á árunum
1894—1945 var stjórnmálalega
séð ekki öðruvísi á Formósu
en á öðrum stöðum. Það var
ekki lýSveldi á Formósu og
Arild Hvidtfeidt:
EYJAN
ekki ,var heldur að neinu leyti
um sjálfstjórn að ræða.
Á sviði efnahagsmála voru
möguleikar um sjálfstæðar
framkvæmdir mjög skertar.
Yfir helztu alvinnuvegunum
drottnuðu voldugir hringar,
sem voru að meira eða minna
leyti undir eftirliti japönsku
stjórnarinnar, svo sem sykur-
iðnaðurinn og ananasframleiðsl
an- Hins vegar var um hreina
einokunarverzlun að ræða,
sem stjórnað var sf landstiór-
anum t. d. með ópíum, tóbak,
áfengi, salt og síðasí en ekki
sízt kamfóru, en Formósa er
eitt af þeim löndum 'heims,
sem mest framleið'.r af kom-
fóru. Helztu járnbrauiir lands-
ins og skóglendi var stjórnað
af landstjóranum, og næstum
allar raforkustöðvar i landinu
voru undir stiórn tveggia hálf
opínberr?v ifélága eða leppíé-
laga, sem Japanar réðu algjör-
lega. yfir. Megnið af námu-
greftrinum var í höndum jap-
anskra félaga. Ekki er hægt að
neita því, að st;órn Japana
hafði í för með sér töluverðar
efnahagsleéar framíarir fyrir
Formósu-Kínverja og. lífsaf-
köma beirra batnaði t'.l muna
og varð mun betri en Kínverj-
anna á meginlandinu. Með fram
ræs'lu landsins og notkun til-
búins áburðar, auk þess, sem
notaðar voru betri hrístegund
ir við sáningu, óx bæði magn
og gæði þeirrar fæðutekundar,
sem var helzta neyzluvara
landsmanna.
Samgöngukerf; landsins var
byggt upp með járnbrauium og
þjóðvegum, iðnaður óx upp í
landinu, sem að vísu stóð-þeim
japanska að baki, en var samt
fremri iðnaðinum á meginland
Kína. 'Miklíi" iframfarir urðu
einnig á svjði hellsuVíerndar
og he'lbrigðismála. Framleiðsla
og sala á ópíum var sett undir
strangt eftirlit, en það var þó
notað ti'l lækninga og einnig
flutt út. Taugaveiki og kóleru
var að meslu útrýrol og bólu-
sótt að mestu. Japönsk tunga
festi rætur bæði á sviði verzl-
unar- og menningarmála, og
við 'lok heimsstyrjaldar’nnar
síðari gizka menn á. að um.
helmbigur af Formósu-Kínverj
um hafi talað japönsku auk
sinnar eigin tungu. En þó að
bin iananska menningarpóli-
tík miðaði að bví. að janönsk
menning næði að samlagast
kínverskri menninsru. en vera
þó al'ls ráðandi, bróst þó sú
stefna. Þó ekki væri það af öðr
um ás+æðum en þe'm.. að það
var allt of mikil rýlenduoóli-
tík, sem var rekin. og • það í
gamalli op vondri mvnd. íbú-
um eyjarinnar var bæg! frá
áhrifamiklum slöðum. í síjórn
málum var ekki um að ræða
neitt lýðræði, í efnahagslífinu
var dreginn taumur iapanskra
ríkisfyrirtækja og e'nkafyrir-
tækja. í menningarmá'lum var
sú skipan, að mjög var tak-
markaður aðgangur innfæddra
eyiarskeggja lil háskólanáms.
I lok japanska tímabilsins
árið 1943 var íbúatala eyjar-
innar 6.5 milljónir, 93 af hundr
aði var Kínverji frá megin-
landinu. Seinna voru næstum
allir Japanar, um 400 þúsund,
fluttir til Japan, og núverandi
íbúar Formósu, sem eru um
7.5 milljónir að tölu. eru nær
eingöngu Formósu-Kínverjar
að undanskilinni miög lítilli
hundraðstölu afkomenda hinna
gömlu kínversku mnflytj&nda,
sem komu til eyjarmnar fvrir
nokkrum hundruðum ára. Kyn
slóð eftir kynslóð hafa þeir
skapað sögu eyjarjnnar, ásamt
hinu sérstaka tímabili japanskr
ar stjórnar frá 1895 til 1945.
Ibúar Formósu eru án alls efa
Kínverjar, það er að segja af
kínversku ætterni.
Forfeður þeirra hafa flutzt
lil eyjarinnar frá Fukien,
Kwantungsfjöllum og Kanton
héraði. Formósa hefur frá 1683
til 1895 eða í 200 ár verið
hluti hess ríkis, sern Manchu-
þjóðhöfðingjaættin í Peking
ríkti yfir. En Formósu-Kín-
verjar hafa vegna sérstakrar
erfðavenju fundizt þeir vera
frábrugðnir Kínverjum megin
landsins, og greinarmunurinn
hefur í þjóðfélags- og menn-
ingarlegu tilliti smám saman.
orðið raunverulegur ekki sízt
á þeim f'mmtíu árum, sem Jap
anar réðu þar ríkjum, því á
því tímabili balnaði mjög efna
hagsafkoma íbúa 'Formósu og
vestræn menning tók að festa
rælur á mörgum sviðum auk
þess sem þeir urðu fyrir al-
mennum menningaráhrifum á
þessu tímabili.
Það er og einkennandi, að
þegar eyjaskeggjar gerðu upp
reist eftir að þe!r höfðu geng-
:'zt undir yfirráð Japana, þá
reyndu beir ekki að bverfa aft
ur undir yfirráð Kína. Þeir
iéituðust við að koma á fót
„iýðveldinu Formósu“, þeir
óskuðu eftir sjálfstæði og sjálf
stjórn. Hin 50 ára stjórn Jap-
ana á Formósu hefur mjög orð
ið til þess að auka þennan mis:
mun. Ekki er þar með sagt. að
Formósu-Kínverjar séu orðnir
Japanar eða hlvntir Japönum.
Svo er ekki. Tilraun Japana
eftir 1940 að opna evjuna fyr-
ir japönskum innflytjendum
var tekið mjög kuldalega. Á
síðustu 50 árum ha.fa Formósu
Kínverjar orðið enn meir að-
skildir frá Kínverjum megin-
landsins. burt séð frá því póh’-
tíska ástandi. sem skapazt
befur eftir að kommúnistar
|ióku völdin í Kína. í því sam-
,bandi má minna á. að þegar
iá árunum 1945—43 var rætt
Framhald á 7. síðu.
Slyrkir og lán til námsmanna erlendis árið 19
Lán:
6000
Styrkur:
Aðalsteinn Jónsson efnaverkfræði Bretlandi
Ágúst H. Elíasson, rafmagnsfærði, Noregur 2500
Ágúst Þorleifsson, dýralækningar, Noregur 2500
Árni Gunnarsson, bókmennasaga, Svíþjóð
Árni Jóhannesson, mjójkurfræði, Noregur 5000
Árni Ólafsson, þýzka, Þýzkalandi 2500
Ásdís Jóhannsdóttir, efnafræðj, Þýzkaland 5000
Baldur E. Jóhannesson, mælingaverkfr, Þýzkal. 2500
Bernhc.rður Hannesson. vélfræði, Danmörk 2500
Bjarni Kristjánsson, vélverkfræði, Þýzkaland, 5000
Bjarni S. Óskarsson, byggingaverkfr. Danmörk, 2500
Björn Björnsson, flugvélavirkjun, Bretland, 3000
Bjöm Sigurbjömsson jarðræktarfræði, Kanada, 4000
Bragi V. Erlendsson, rafmagnsverkfr. Danmörk,
Brynjólfuj- Sandholt, dýralækningar, Noregur
Einar H. Ásgrímsson, vélverkfræði, Bretlandi,
Einar Örn Björnsson, dýralækningar, Noregur
Einar T. Elíasson, efnaverkfræði, Bretlandi
Eínar R. Hlíðdaj, rafmagnsfræði, Sviss
Einar G. Þorbergsscn, rafmagnsverkfr., Svíþjóð
Einar Þorsteinsson, búfræði, Danmörk
Eiríkur Haraldsson, íþróttafræði, Þýzkaland,
Eyþór H. Einarsson, grasafræði, Danmörk,
Friðrik Þórðarson, latína, Noregur,
Geir V. Guðnason, gerlafræði, Bandaríkin
Gísli Jónsson, rafmagnsverkfr, Danmörk,
Guðlaugur G. Gunnarsson, hagfræðj, Þýzkaland 5000
Guðmundur Ö- Árnason, skógrækt, Noregur, 5000
Guðmundur Gilsson, kirkjutónlist, Þýzkaland
Guðmundur Guðmundsson skreytingarl. ítalía 3000
Guðmundur H. Guðmundsson, ©fnafr. Þýzkal. 2500
Guðmundur Hejgason, raffræði, Svíþjóð, 3000
Guðmundur S. Jónsson, rafmagnsverkfr. Danm. 5000
Guðmundur Samúelsson, söngkennsla, Þýzkal. 5000
Guðmundur E. Sigvaldason, steinafræði, Þýzkal. 5000
Guðrún Friðgeirsdóttir, uppeldisfræði, Danmörk, 2500
Guðrún Ólafsdóttir, sagnfræði, Noregur, 5000
Gunnar H. Guðmundsson, húsgagnateikn. Danm. 5000
Gunnar Hermannsson, húsagerðarl. Frakkland 3500
Gunnar H. Kristinsson vélaverkfr. Bretland 6000
Gunnar Thorfason, byggingaverkfr. Þýzkal. 5000
3000
3000
2500
5000
4000
5000
6000
2500
2500
2500
3000
4000
2500
2500
3000
2500
3000
8000
3000
2500
5000
5000
4000
2500
3000
2500
Gunnar • Þormar, tannlækningar, Noregur 5000
Gunnlaugur Elíasson, efnafræði, Danmörk,
Gunnlaugur B. Pálsson, vélaverkfr. Svíþjóð,
Gylfi Guðmundsson, hagfræði, Þýzkaland 5000
Halldór O. Halldórsson, byggingaverkfr. Danm.
Halldór Hjáimersson húsgagnateikn., Danm. 2500
Haraldur Sígurðsson, rafmagnsverkfr., Þýzkal. 5000
Haukur Pálmason, rafmagnsverkfr. Svíþjóð
Haukur Ragnarsson, skógrækt, Noregur
Haukur Sævaldsson, vélaverkfræði, Danmörk 5000
Haraldur Gíslason viðskiptafr. Bankaríkin 2000
Helen Louise Harkan, söngkennsla, Danmörk, 5000
Helgi Guðmundsson, samanburðarmálfr. N. 5000
Hjálmar Þórðarsson, hyggingaverkfr. Danmörk 5000
Hjördís H. Ryel, sjúkrakennsla, Danmörk, 2500
Hjörtur Á. Eiríksson ullariðnaður, Þýzkaland 5000
Hrafn Haraldsson, tryggingafr. Danmörk 5000
Hreinn G. Þormar, ullarjitun, Bretland 6000
Hreinn Steingrímsson, tónfx-æði, Austurxúki
Hróbjartur R. Einarsson, landafræði, Noregur
Hrönn Sigurjónsson, sálarfræði, Austurríki
Hörður Jónsson, efnafræði, Bretland . 6000
Hörður Þormar, efnafræði, Þýzkaland 5000
Ingi K. Jóhannesson, enska, Hojland
Ingibjörg M. Blöndal, hljómlistark. Þýzkal. 2500
Ingólfur L. J, Lijlíendahl, lyfjafr. Danmörk 2500
Ingvi Þ. Þorsteinsson, jarðvegsfræði, Noregur
ísleifur Jónsson, vélaverkfræði, Danmörk
Jakob Jakobsson, dýrafræði, Bretland 3000
Jens Tómasson, efnafræði, Noregur 1
Jóhann Axelsson, lífeðlisfræði, Danmörk 5000
Jóhann Friðjónsson, húsagerðarlist, Svíþjóð
Jóhann Guðmundsson, efnaverkfræði, Þýzkal.
Jóhannes Þ. Eiríksson búfræði, Danmörk 5000
Jóhannes Guðmundsson byggingaverkfr. Danm.
Jón Brynjólfsson, verkfræði, Danmörk 5000
Jón Einarsson, franska, Frakkland 7000
Jón Guðbrandsson, dýrajækningar, Danmörk
Jón Pétursson, dýralækningar, Noregur
Jón R. Magnússon, efnaverkfr. Bandaríkin 4000
Jón P. Ragnarsson, sagnfráeði, Þýzkaland 5000
5000
6000
5000
3000
5000
2000
250»
f
5000
5000
2500
1 t
. i
5000
2500
5000
2500
3000
5000
3000
5000
2500
2500
2500
4000
Framhald á 7. síðu'-