Alþýðublaðið - 05.07.1955, Qupperneq 4

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Þriflijudagur 5. júZí 1955
Islenzka Linguaphone-námskeiðið
Útgefandi: Alþýðuflotyurihn.
Ritsíjóri: Helgi Scemundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson.
Blaðamenn: Björgvin Guðmundsson og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Emma Möller.
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Auglýsingasimi: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
Ásþriftarvcrð 15,00 á mánuð'i. I lausasölu 1,00.
Hóflaus misnotkun

HÚSIÐ að Tjarnargötu 32
hér í bæ hefur komizt á
dagskrá blaðanna undanfar
ið. Þetta er ráðherrabústað-
urinn svokallaði, en ríkis-
stjórnin notar hann til veizlu
halda eins og kunnugt er.
Nú hefur hins vegar vitn-
azt, að ráðherrarnir haldi
þarna eins konar fjölskyldu
boð. Var fyrir skömmu efnt
til brúðkaupsveizlu í ráð-
herrabústaðnum, og hefur
hún orðið tilefni blaðaskrif
anna. Má með sanni segja,
að þær umræður séu tíma-
bærar og eðlilegar, ef til
þeirra er síofnað á máiefna
legum grundvelli.
í þessu efni ber ao krefj-
ast þess, að ráðherrabústað
urinn sé aðeins notaður til
veizluhalda í nafni ríkis-
stjórnarinnar. Annað er ó-
vlðeigandi. Afnot ráðherra-
bústaðarins eiga að ]úta fösí
um reglum eins og tíðkast
mun með öðrum þjóðum.
Brúðkaupsveizlur í slíkum
húsakynnum væru óhugs-
andi fyrirbæri annars stað-
ar en hér á landi — jafnvel
í einræðisríkjunum. Sama
gildir um flokkshóf og einka
boð ráðherranna. Hér þarf
því að verða breytlng til
batnaðar, ef forða á spill-
ingu í opinberu lífi íslend-
inga. Umræðurnar varðandi
Tjarnargötu 32 eru vissu-
lega ekki hafnar að ófyrir-
synju, ef sá árangur næsi,
þó að sumt væri kannski
betur ósagt í kappi líðandi
stundar e'ns og gerjst .og
gengur. Ríkisstjórnin- verð-
ur að sjá sóma sinn í því að
hlutast til um þessa breyt-
ingu.
Það er auðviíaö engin
vörn í þessu máli, að ráð-
herrum Framsóknarf lokks-
ins sé heimil misnolkun ráð
herrabústaðarins, af því að
ráðherrar Sjálfsíæð.sflokks-
ins séu sekir um sömu ó-
hæfu. Slíkt og þvílíkt á ekki
að heyrast. Og það eru held
ur engar málsbætur, að ráð-
herramir íslenzku séu il]a
launaðir og verði þess vegna
að njóta hlunninda. Kjara-
bætur þeim til handa eiga
að vera á valdi hlutaðeig-
enda sjálfra. Hér er reyr.t
að blanda saman tve'mur
ólíkum málum til að drepa
aðalatriðinu á dreif, en það
er tilhneiging spillingarinn
ar, sem kann sér ekkert hóf.
Forustumenn þjóðarinnar
bregðast þeim trúnaði, sem
þe'm hefur verið sýndur,
ef þeir leyfa sér að ákveða,
hverra hlunninda þeir njóti.
Þetia liggur svo í augum
uppi, að ekki þarf um að
ræða, en það er gert hér af
því tilefni, að þetía eru einu
rökin, sem fram hafa verið
borin til að verja misnolk-
un ráðherrabústaðarins.
Venjulegt fólk hlýtur að
hneyklast á því, að aðrar
ein,s varnir skuli í frammi
hafðar. Þær sýna betur en
nokkuð annað, að ástandið
er orðið í meira lagi alvaf-
legt.
Ef íslenzkir ráðherrar
geta ekki lifað af launum
sínum, elga þeir tveggja
kosia völ. Sá fyrri er að
afla sér kjarabóta með því
að sannfæra meirihluta
stjórnarflokkanna á alþingi
um nauðsyn þeirra og rétt-
mæti, og það ætti ekki að
vera nein frágaingissök, ef
rökin eru fyrir hendi. Hinn
er sá, að þessir þurftarmiklu
menn leiti sér annarrar at-
vinnu, isem tryggi þeim
betri afkomu. Fljóit á litið
virðist óhugsandi að rnenn
fáist ekki til ráðherrastarfa
á íslandi, vegna þess að
hlulaðeigandi aðilar verði
þar með píslarvottar fátækt
arinnar og geti ckki séð sér
og sínum farborða á viðun-
andi hátt. En komi sú stað-
reynd til sögunnar, þá verð
ur að ráða fram úr vandan-
um með öðrum ráðstöfun-
um en þeim, að i'áðherrun-
um leyfist að misnota ráð-
herrabúsiaðinn eða aðrar
eigur hins opinbera án þess
að spyrja nokkum um aðra
en sjálfa sig. Ráðherrabú-
staðnum hefur aldrei verið
ætlað það hlutverk að vera
fátækraframfæri. Hlutverk
hans er heldur ekki það, að
flokksforingjunum gefist
kostur á því að hygla gæð-
ingum sínum. Mannfagnað-
ur í ráðherrabústaðnum á
jafnan að fara íram í nafni
þjóðarinnar og vegna þess
eins, að ráðherrarnir eða
ríkisstjórnin þurfi að halda
uppi risnu og sýna innlend-
um og erlendura gestum
sómá sem æðstu valdhafar
landsins. En brúðkaupsveizl
ur, erfisdrykkjur og afrnsel-
ishóf eiga ekki heinía í þeim
salarkynnum. Og almenn-
ingsálitið á að fordæma
slíkt hneyksli svo einaðlega,
að ráðherrarnir láti v;lja
þess sér að kenningu verða.
SUMARIÐ 1942 varð Birni
Björnssyni, stórkaupmanni í
Lundúnum, reikað um Regent
Sireet. Honum varð starsýnt á
gluggasýningu Linguaphone
Institute og kom þá til hugar
að spyrjast fyrir um það hjá
þeirri stoínun, hvort nokkur
tök væru á því að gefa út ís-
lenzkt Linguaphone-námskeið.
Þessi tilviljun hefur nú borið
þann ávöxt, að út er komið ís-
lenzkt Linguaphone námskeíð.
Nú eru liðin 13 ár síðan hug-
myndin varð til. Til þess að
hrinda henni í framkvæmd hef
ur Björn Björnssón h.vorki
sparða fé né fyrirhöín, og ó-
hætt er að fullyrða, að án for-
hefur vitaskuld völ beztu
tækja og færuslu manna á
þessu sviði. Fimm rr.enn lásu
námskeiðið á plötur, þau Gunn
ar Eyjólfsson leikari, Jón J.
Þorsteinsson kennari, Karl Is-
feld rilhöfundur, Ragnhildur
Asgéirsdóftir kennari og Reg-
ína Þórðardóttir leikkona.
Björn heitinn Guðfinnsson
hafði valið þe'ta fólk til þess
að lesa námskeiðið á plötur óg
þjálfað það í framburði. Björn
réð því einn'g, hver framburð-
ur var notaður. Þa5 er saníi
framburður og hann mælti!
með i bók sinni Breytingum á,
frambiirftj ng síáfsetiimgu
(Rvk. 1947). Sá framburður er
úsiu hahs og fjárframlagá vært' að msginstofni norft/enzkur.
málið ekki komið í höfn, og En aðeins tveir þeirra, er les ö
það er mikið vafamál; að ^hafa á plöturnar, eru norð-
nokkru sinni hefði ver.ð háL lenzkir' að uppruna. þeir Jóu
izt handa, ef hann hefði• ékki, J. Þorsleinssoii og Karl ísfeld.
beitt sér fyrir málinu. Hönum. Einhvérn veginn virci'st mér
bér því" um fram allt áð þákka frambufður þeirra eðlipegast-
það, að námskeiðið varð tií. ur. Lsslur Jóns J. Þorsteinsson
íslenzka Linguaphone-nám-j ar. sem er aðalbulur'.nn, er að
skeiðið veitir erlendum mönn- mfnum dómi óaðínnanlegur.
um, sem hug hafa á því að læra -Ég efa. að unnt hafi verið að
íslenzku, miklu belrá tækifæri fá heþpilegri inann til þessa
en áður var til þess að afla sér starfs. Önnur kvennanna ber
þekkingar á tungu vorri. Mið- ekki ré lilega fram orð ein= og
að við allt mannkyn eru þeir banki. Hún ber að visu fram
vitanlega -fáir, sem leggja raddað nefhlióð og framblásið
slund á íslenzkt mál. Mál læra k. en atkvæð^lrirn koma ekki
flestir af hagnýtum áslæðum. á réttum stað. Ég læt ósagt, að
Þeir eru m'.klu fleiri, sem læra þetta komi að sök byrjendum í
ensku til þess að hafa af bví íúenzkunámi. en það hljómar
viðskiptalegan hagnað eða illa í eyrum þeirra, sem vanir
létta sér Hfsbaráttiina en lil ot-u norðlenzkum íramburði.
þess að geta lesið leikrit Shake Ýmislegt fleira mætti að fram
speares á frummálinu. Mál burði finna. t. d. er orðið Ev-
smáþióða hafa hér þó nokkra rópufrægð (í 48. æf.ngu) borið
sérstöðu. Flestir þeir, sem læra fram sem tvö orð. cg gæti það
íslenzku, gera það af menning- orðið til þe;s, að menn. sem
aráhuga. Margir þeirra eru ekki væru öllum hnútum kunn
málfræðingar, sem vita, að ó-^ugir, misskildu se’ninguna
gerlegt er að skilja þróun ger-
manskra mála án þess að
kunna íslenzku. Aðrir eru
sagnfræðingar eða bókmennta
menn, sem kanna vilja nor-
Þeir gallar, sem ég hef nú
miniizl á, eru srnávægilegir.
Biörn GuðfinnS'-pn hefur áre!ð
anlega lsst mikla rækt við að
_ , , þjálfa þulina. en hann gat því
ræna sogu eða islenzkar bok-(miður ekki verið viðstaddur,
menntir. Af þessum sokum
verða flesiir þeir, sem nema
íslenzku, eins konar menning
arfulltrúar íslands í heima-
löndum sínum. Allt, sem létt.’r
erlendum mönnum að læra ís-
lenzku, stuðlar því beinlínis
að kyimum á slenzkri menn-
ingu og aflar okknr vina með-
al annarra bjóða. Útgáfa Lin-
guaphone-námskeiðsins er
veigamikill þáttur í þessari
kynningarstarfsemi. Birni
Björússyni, sem er frumkvöð-
ull verksins, ber auðvitað .V_rst
er upptakan fór íram. Efa ég
ekki. að hann hefði rekið eyr-
un í þessa galla og lasfært. ef
hann hefði haft tækifær: til.
Með bví að meginatriði fram-
burðarins eru norðlenzk, hefði
,verið eðlile?ra. að velia ein-
lóma Norðlendinga til uup-
lestrarins,- því að framburður.
sem menn læra á fullorð ns
aldri, - verður aldrei e.ins eðli-
leeur og sá. sem þeir hafa tíðk-
að frá bernsku. En' vel má
vera. að örðuglei-kar hafi ve','ið
á bví að skioa liðið þanni-g. Um
að þakka, en auk þess þeim sér það má vitan].ega deila, hvort
fræðmgum, sem hann fékk til rétt hafi verið að samræma
þess að annast útgáfuna. Aðal- franlburðinn á >aun hátt- sem
mennirnir í beim hóþi eíu-^dr... ér Biörn gerði.-Én um það mál
phil. Stefáú Einarsson.'prófess- >ka1 ekiíi fjáJÍ-aÖ á þéssum vett
or. sem sara'íi Jlri „vSþíi,. .
phil. Björn heitimv Quð|inne-, • . . - • . *
son, sem æfði þúltúaj téiknar- ; ' -
inn Herberl Gwvnn, sem teikn “ “ : ”
aði hinar prýðilegu mvndir,
sem skreyta bók na. auk ým-
issa annarra sérfræðinga frá
Linguaphone- Institute.
Texlana hefur dr. Stefán
Einarsson samið. JÞeir eru með
líku sniði og i öðrum Lingua-
phone-námskeiðum, en ei'u vit
anlega samræmdir- íslenzkum
aðslæðum. Samning textanna
hefur yfirleitt tekizl vel. Þeir
eru á vönduðu máli og víðast
liprir og eðlileglr. En vitan-
lega má ýmislegl að þe!m
finna eins og öllum .verkum, er
mennskir menn hafa gert.
Efni textanna er að sumu
leyti úrelt. enda eru nú liðin
tíu ár, síðan þeir voru samdi-r
og sex ár. síðan þeir voru iesp-
ir á plölur. Ég nefni sem dæm i
urn þella atriði, að sagt er í 37.
æfi-ngu, að ópénir. hnfj ekki
verið sýndar á íslandi. Þá er
og verðlag allt, sem ,nefnt er,
rangt. t. d. er sag!, að sígar-
ettupakkinn kosti kr, 2,50 (42.
æfjng). Það_ væri' ósanngjarnt
að skella skuld nni á höfunda
fyrir þessa galla. Þair urðu vit--
anlega að miða við þann tíma,
er bókin var samin. ■
Höfundur íextannp, dr. Sfef
án Einarsson, hefur langa hríð
dvalizt í Ameríka.' Á þeim
tíma, sem hann hefur verið
vestra, hefur orðið gerbreyting
á mennip.garháttum hér, -og
samfara H t hefur það gerzJ. -að
málið hefur lagað sig að-þess-
ari meniúngu. Dr. Stefán hef-
ur að vísu oft komið hingað
heim og lært megnið af þeim
orðum og orðasamböndun,
sem lekin hafa verið 1 notkun.
Þó ber nokkuð á því í nám-
skeiðinu, að hann notar önnu'-'
orð og orðasambönd eu þau,
sem nú eru venjulegust, um
ým'.s ný menningarfyrirbæri.
Og jafnframt mætti benda á.
að sumar lýsingar eiga ekki við
hér. Ég hirði ekki að lengja
mál mitt nxeð því að tín.a til
einstök atriði.
Enskra málsáhrifa gælir hins
vegar ekki mikið. Þó mælti
nefna. að bekkur í leikhúú er
kallaður röð (38. æfing). Þá er
og orðið gott nokkrum sinnum
notað í samböndum, sem Eng-
lendingar segja wel/, en Islend
ingar jæja eða e//tniitt baft
(sbr. 36. og 42. æf.ngu). Slík
notkun orðsins goit er að
minnsia kosti fremu.r fátíð á
íslandi.
Greinilegt er. að sfefnt er að
því að vanda eftir föngum mál
ið á iextunum, og skal ég sízt
lasta þá viðleitni. En á stöku
stað í þessari bók virð'.st mér
gæla þess, sem kaMa mætti of-
vöndun máís. Venjulegur, ís-
lendingur mund) lýsa verknað
inum að kveikja. (eð.x shikkva)
á viðfæki þannig, að hann
væri fólginú . í • því -að snúa
takka. í 44. - æfifigu er þelta
(Frh. á 7. síðu.) ‘
Ég hef um nokkurn tíma
haft íslenzka Linguaphone-
námskeiðið undir höndum. Ég
notaði það lítils háttar við
kennslu í Háskóianum á liðn-
um vetri og kynnti mér ræki-
lega reynsluplötur, sem mér
voru sendar. Ég hef þannig
haft góð skilyrði t.il þess að at-
huga námskeiðið, og á þeim
kynnum ér ‘dómur minix um
það reistur.
Upplaka texlans á plötur er
prýðileg, enda gerð í Lundún-
um af sérfræðingum lingua-
phone InsLtute, en sú stofnun !
hafa fengið launahækkun
HINN 11. júní undirritaði
Eisenhower Bandaríkjaforseti
lög um hækkun á launum póst-
manna, en þeir eru 500 þús-
und að tölu í Bandaríkjunum.
Lög þessi hafa verið að velkj
ast milli flokkanna, og því
lengi í smíðum. Samkvæmt
þeim hækkar kaupið hjá þess-
ari launastétt um 8%, en auk
þess er kaup lægst launuðu
póstmanna lagfært á ýmsan
hált. Einnig hefur íyrirkomu-
lagi um veitingu á betur laun-
uðu stöðunum verið breyttþann
ig, að auðveldara er nú en
áður, að komast úr lægri launa
flokki í betur launaðan, enda
hafa þeir, sem eru póstmenix
áður, sumpart íorgangsrétt
fram yfir aðra.
Aðalpóstmeistari Bandaríkj-
aixna sagðj í blaðaviðtali, að
þessi launahækkun myndi
verða til þess, að öll póstaf-
greiðsla og allur bréfaburður
myndi ganga betur en óður.
i Þórður. 1