Alþýðublaðið - 15.09.1955, Blaðsíða 5

Fimmíudagur 15. sept. 1955
ALÞYllllBLAÐfil
LEIKLISTARÁHUGI virðist
nú mikill á íslandi. Með bætt-
um aðstæðum ráðast leikfélög
in úti á landi í að sýna æ veiga
meiri viðfangsefni. í Reykja-
vík er það þegar orðið sann-
xeynt, að borgin getur borið
tvö leikhús. Sú aðstaða hefur
komið mörgu góðu til leiðar,
komið á samkeppni, gefið
Agnar Þórðarson.
Tnörgu hæfileikafólki tækifæri
til aukins þroska, aukið kröf-
'urnar og gefið góðan saman-
burð; enn fremur aukið sýn-
ingarmöguleika íslenzkra leik-
:rita. Nýlega hafa forráðamenn
Ibeggja þessara leikhúsa, Þjóð-
ileikliússins og leifkhúss Leik-
íélags Reykjavíkur, rætt við
íréttamenn og skýrt frá vali
viðfangsefna í vetur. Lesend-
'um Alþýðublaðsins til fróð-
leiks verða nú sögð nokkur
deili á þeim leikritum, sem
gýnd verða í vetur.
ÍSLENZK LEIKRITAGERÐ
EYKST.
Formaður L. R.-, Lárus
nrbjörnsson, gat þess í viðtali
sínu, að svo virtist, sem fleiri
íslendingar legðu nú fyrir sij
leikritagerð en áður og meira
iramboð væri nú íslenzkra
Jeikrita en lengi hefði verið.
Þegar Þjóðleikhúsið tók til
starfa, var það von manna,
starfsemi þess mætti vera
lyftistöng ungum og efnilegum
leikritahöfundum. Þegar smá-
J)jóðir hafa áunnið sér heims-
aðdáun fyrir leikstarfsemi, hef
iur hún staðið á þjóðlegum
grunni, og máttugur dramatísk
ur höfundur starfað í lífrænum
iengslum við leikhúsið. ís-
lenzkt leikhús á ekki að vera
kotungslegt útibú erlendra
leikhúsa, heldur uppspretta
lifandi menningar.
Ráðgert er að sýna a. m. k.
4 íslenzk leikrit í vetur, 3 í
Þjóðleikhúsinu og a. m. k. eitt
i Iðnó. Þrjú þessara leikrita
cru ný, eitt gamall kunningi,
Maður og kona, leikritsgerð
'þeirra Emils Thoroddsens og
Indriða Waages af hinni vin-
sælu þjóðlífslýsingu Jóns sýslu
manns Thoroddsens. Tvívegis
áður hefur leikurinn verið
sýndur hér í Reykjavík, í bæði
skiptin undir leikstjórn Ind-
xiða Waages, og hann verður
einnig leikstjóri í vetur. Per-
sónur í Manni og konu eru
miklir dýrgripir, lýst af raun-
sæi, þjóðlífsþekkingu og kímni,
harla vandmeðfernar, enda
standa þær skýrt og ljóslifandi
fyrir hugskotssjónum flestra ís
lendinga. Eigi að síður eru þær
keppikefli miklum leikurum og
enn er jafnað til séra Sigvalda
;í meðförum Brynjólfs Jóhann-
essonar í sýningu L. R. 1933.
Annar af okkar fremstu leik-
urum, Valur Gíslason, lék
hann á sýningum Fjalakattar-
ins 1945, einnig við góðan orðs
tír. Nú í vetur er röðin komin
að Haraldi Björnssyni. Bryn-
dís Pétursdóttir verður Sigrún
(hana hafa áður leikið m. a.
Herdís Þorvaldsdóttir, Þóra
Borg og Heiga Möller), Anna
Guðmundsdóttir Þórdís í Hlíð,
Emilía Jónasdóttir Staðar-
Gunna.
ENN BER SAGNFRÆÐI-
LEG LEIKRIT HÆST.
Það er athyglisverð stað-
reynd, að flestöll þau íslenzk
leikrit, sem Þjóðleikhúsið hef-
ur frumsýnt ný — Islands-
klukkan, Jón biskup Ara-
son, Tyrkja-Gudda, Landið
gleymda, Valtýr á grænni
treyju og Þeir koma í haust —
öll þessi leikrit hafa verið
sagnfræðilegs efnis. Undan-
tekningar eru Dóri og Silfur-
tunglið. Flest áttu leikritin
einnig sammerkt í því að þau
voru óregluleg að byggingu,
rengluleg, oft í fjölmörgum at-
riðum og lutu stundum eðlis-
lögmálum skáldsögunnar meir
| en leikritsins. Fæstir höfund-
lanna voru kornungir, en komn
i ir á þann aldur, þegar hugsjón
irnar og hjartans málin falla
betur í faðm blámóðu sögunn-
ar en iðukast samtímans. Og
'þeir fólu viðurkenndum sögu-
hetjum að flytja boðskap sinn.
í vetur bætist í hóp söguleik
ritanna „Fyrir kóngsins mekt“
eftir sr. Sigurð Einarsson, Ijóð
rænt verk, sem komið hefur út
*£.
„Er á meðan er‘í, — Rúrik Har
aldsson í hlutverki Kolenkhov.
í bókarformi. Þar segir frá
Árna lögmanni Oddssyni (kall
aður Ólafsson) og erfðahylling
unni í Kópavogi 1662. Leikrit
verður aldrei dæmt til fulln-
ustu af lestri, þess prófraun er
á leiksviðinu, og sýningu þessa
söguleikrits er eðlilega beðið
með töluverðri eftirvæntingu.
Haraldur Björnsson verður
leikstjóri.
VERÐLAUNALEIKRIT
TRYGGVA.
Þriðja íslenzka lekrit Þjóð-
leikhússins í vetur er einnig
; forvitnilegt. Það varð hlut-
1 skarpast íslenzkra leikrita í
norrænu leikritakeppninni og
komst í aðalúrslit ásamt 6 öðr
um leikritum. Hlutskarpast
þeirra allra varð sem kunnugt
er „Systurnar“ eftir Valentin
Chorell, finnsk-sænskan höf-
und, sem nýtur sívaxandi álits
á Norðurlöndum. A. m. k. eitt
leikrita hans, Fabian opnar
hliðin, hefur verið leikið í ís-
lenzka ríkisútvarpið, og tókst
útsendingin ágæta vel. Valur
Gíslason og Herdís Þorvalds-
dóttir léku þar aðalhlutverk-
in. Sýningar eru að hefjast á
Systrunum, bæði í Finnlandi
og Danmörku. Sennilega verð-
ur það sýnt í Þjóðle.ikhúsinu
áður en langt um líður. En í
vetur verður eins og áður er
sagt sýnt þar íslenzka leikritið
Spáaómurinn eftir Tryggva
Sveinbjörnsson. Það leikrit
kvað gerast ,,á morgni lífsns“
og vera óraunsæilegt að bún-
ingi. Er ekki grunlaust um að
Adam og Eva séu þar meðal
persónanna. En leikritið kvað
annars vera óháð tíma og rúmi.
Leikrit Tryggva Jón biskup
Arason var sýnt á 4 alda
biskups 7. nóv. 1950. Dómar
voru mjög misjafnir. Indriði
Waage verður leikstjóri Spá-
dómsins.
NÝR ÍSLENZKUR GAMAN-
LEIKUR.
Æfingar eru nú hafnar hjá
Leikfélaginu á nýjum
leik eftir Agnar
Leiknum hefur ekki verið gef-
ið nafn ennþá. í mótsetningu
við hin leikritin, sem áður
talin, er hér um að ræða nú-
tímaleikrit, sem fjallar um nú
tímafólk; þar koma fyrir al-
þingismaður, bóndi, vísinda-
maður o. s. frv. Eitt atriði ger-
(ist á Austurvelli. Sennilega er
Agnar Þórðarson efnilegasti
ungur leikritahöfundur, sem
kvatt hefur sér hljóðs hér um
áratugi. Hann er kunnáttusam
ur, vel menntaður og skýr í
I máli. Enn fremur er hann
gæddur því, sem tórfundið er
í íslenzkum leikritum: kímni.
Skáldsögur Agnars Haninn
galar tvisvar (1945) og Ef sverð
þitt er stutt (1954) vöktu at-
hygli og viðurkenningu, sama
má segja um leikritið Þeir
koma í haust, sem flutt var í
Þjóðleikhúsinu í fyrra. Auk
þess hefur hann ritað 3 útvarps
leikrit, sem notið hafa vin-
sælda. Agnar á nú í smíðum
útvarpsleikrit, sem sennilega
verður flutt í haust. Gunnar R.
Hansen setur leikinn á svið í
Iðnó og í veigamiklum hlut-
verkum eru margir beztu leik
kraftar L. R.: Þorsteinn Ö.
Stephensen, Brynjólfur Jóhann
esson, Guðbjörg Þorbjarnar-
dóttir, Árni Tryggvason o. fl.
JÓNSMESSUNÆTUR-
DRAUMUR
SHAKESPEARES.
Af sígildum verkum heims-
bókmenntanna verður á jólum
sýndur í Þjóðleikhúsinu Jóns-
„Antigóna“ — Guðbjörg Þórðardóttir — Antigóna; Haraldur
Björnsson — konungurinn.
messunæturdraumur Williams
Shakespeares. Ásamt Stormin-
um ber Jónsmessunæturdraum
líklega hæst af gleðileikjum
höfundar; er hátíðarleikur hug
myndaflugs, skáldlegrar feg-
urðar og gleði. Þjóðleikhúsið
hefur áður sýnt eitt leikrita
Shakespeares, Sem ýður þókn-
ast, en L. R. fjögur: Vetraræv-
intýri, Þrettándakvöld. Kaup-
manninn í Feneyjum og Ham-
let. Helgi Hálfdánarson þýðir
Jónsmessunæturdraum á ís-
lenzku. Þýðing hans á Sem yð-
ur þóknast þótti frábær, svo að
‘hér er góðs að vænta. Ekki hef-
ur endanlega verið skipað í hin
frægu hlutverk, en leikstjóri
hefur verið ráðinn, brezkur.
Heitir hann Walter Hudd og
hefur starfað við Shakespeare-
sýningar, bæði sem leikstjóri
1 og leikari í Shakespeare-leik-
húsinu í Stratford upon Avon
tog í Öld-Vic-leikhúsinu í Lond
on. Þjóðleikhússtjóri gat þess,
er hann skýrði frá þessari á-
ætlun, að leikhúsinu væri um-
hugað um, að fá hingað út er-
lenda sérfræðinga um sviðsetn-
ingu klassiskra verka leikbók-
mennta.
GÓDI DATINN.
Annað leikrit, sem Þjóðleik-
„Silfurtunglið“
eftir Halldór K. Laxness;
Laugi; Inga Þórðardóttir -
Valur G-íslason
— ísa.
húsið sýnir, má hvað úr hverj u
fara að teljast klassiskt. Það-er
Góði dátinn Svæk, bvggt á
heimsfrægri sögu Jaroslavs
Haseks. Leikurinn hefur verið
sýndur víða um lönd í ýmsum
gerðum, nú síðast í Vínarborg
i fyrra og í sumar í Svíþjóð,
þar sem Sture Lagerwall, einn
bezti gamanleikari Norðixr-
landa, lék dátann um þvera og‘
endilanga Svíþjóð. Karl ísfeld
þýddi sögu Haseks hér um árið
og flutti í útvarp við miklar
vinsældir. Hann hefur þýtt og
umsamið enska leikritsgerð
sögunnar eftir Mac Coll. Sem
kunnugt er gerist sagan í
heimsstyrjöldinni fyrri, og
verður sviðsetning og búning-
ar sögulega réttir. Róbert Arn-
finnsson leikur aðalhlutverkið,
en önnur hlutverk eru geysi-
mörg og ekki stór. Leikstjóri
verður Indriði Waage. Annars
er leiksýning um Góða dátann
Svæk og ævintýri hans órjúf-
anlega tengd nafni þýzka leik-
stjórans Edwins Piscators, sem
fyrstur færði hann fram til sig'
urs á leiksviði fyrir um 30 ár-
um. Piscator hefur borið hátt
í leiklistarsögu þessarar aldar;
vakti fyrst á sér eftirtekt í Bei’
lín á árunum eftir fyrra stríð
með expressionistiskum leik-
sýningum, djarfur og róttæk-
ur. Skömmu fyrir valdatöku
nazista flýði hann land og sett-
ist að í Bandaríkjunum, rak
þar skóla í leiklist og leikritun.
Meðal nemenda hans eru ekki
ófrægari menn en leikritahöí-
undarnir Arthur Miller og
Tennessee Williams og leikar-
inn Marlon Brando. Fyrir
nokkrum árum flutiist hann
heim aftur til Þýzkalands og
vekm' nú ásamt Bert Breeht og
Gustaf Griindgens mesta at-
hygli þýzkra leikstjóra, djarf-
ur sem fyrr og síleitandi að
nýju formi. Til gamans má
geta þess, að í fyrra setti Pis-
cator á svið í Gautaborg leik-
rit eftir einn áðurnefndra nem
enda sinna, Arthur Miller.
Þetta leikrit var í deiglunni
dFrh. á 7. síðu.) ;