Tíminn - 21.03.1965, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 21. marz 1965
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. rtitstjórar: pórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G Þorsteinsson F'ulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrlmur Glslason Ritstj.skrifstofur • Eddu-
búsinu. slmar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastræti f. Af-
greiSslusfmi 12323 Auglýsingasím! 19523 Aðrar skrtfstofur,
sími 18300 Askriftargjald kr 90,00 á mán tnnanlands — f
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f
Lán hjá framtíðinni
Það er talin nokkuð örugg einkunn um gildi hverrar
kynslóðar, hversu mikið gull hún leggur í lófa framtíð-
arinnar. Á hinn bóginn er það giftuleysi að verða að
taka lán hjá framtíðinni og skerða hlut ókominna kyn-
slóða. Neyðar- og kreppuráðstafanir þær, sem lánlítil
íhaldsstjórn hefur nú gripið til í miklu aflagóðæri, heyrir
undir það síðarnefnda. Hún sker niður uppbyggingu
framtíðarinnar í stað þess að takmárka stundareyðslu.
Til slíkrar ráðstöfunar gætu að vísu verið frambærilegar
forsendur, svo sem óáran, sérstök áföll eða áhrif heims-
mála á hag landsins, en þær ástæður eru nú víðs fjarri.
Það mun sjást einna bezt, hversu ógæfusamlegt það er
að taka nú kreppulán úr sjóði framtíðarinnar með því
að skera niður opinberar framkvæmdir um fimmtung,
ef litið er á skólamál landsins. Fáar þjóðir Norður-
álfu eiga eins mikið ógert í skólabyggingum og íslend-
ingar, enda byrjuðu þeir öldum á eftir öðrum. Skólar
landsins eru margsetnir, fjöldi unglinga verður að
hverfa frá fullskipuðum héraðsskólum í dreifbýlinu.
Skólar fyrir tækni og vísindi að mestu óbyggðir.
Samt er það viðurkennd staðreynd, að gengi þjóða í
framtíðinni fari eftir því, hversu vel unga fólkið sé
' menntað, hversu séð' sé fyrir tæknikunnáttu og vís-
indum. Að draga af sér við þá uppbyggingu er að klippa
spotta af líftaug þjóðarinnar í framtíðinni. Að brenna
viði þessum til stundareyðslu er afbrot við framtíðina,
lántaka úr þessum framtíðarsjóði er eins og að kaupa
sér brennivínsflösku fyrir s’kólagjöld barna sinan.
Um allt land bíða menn eftir skólabyggingum. Nauð-
svnlegt er talið að byggja sex-sjö nýja héraðsskóla og
bæta miklu við hina eldri. Verknáms- og tækniskóla
þarf að byggja hvern af öðrum. MenntaskóJa þarf að
byggja og auka hina eldri. Fjárhæðir þær, sem Alþingi
hafði ætlað til þessara hluta voru sízt of miklar. Víða
hafa sveitarstjórnir lagt fram stórfé til skólabygginga
út á lögákveðnar en ókomnar greiðslur ríkisins. Nú
verða þær greiðslur skertar. Það er fráieitt, sem mennta-
málaráðherra hefur haldið fram, að framlög ríkis til skóla
bygginga hafi verið stóraukin síðustu ár. Þau hafa raun-
verulega minnkað miðað við þörfina, sem skapast við
fjölgun þjóðarinnar, stórauknar og nýjar ki-öfur tímans
um menntun og nauðsyn framtiðarinnar. í skólamálun-
um mátti allra sízt draga úr átaki þjóðarinnar fyrir fram-
tíðina. Það hefnir sín grimmilega síðar
Nú eru skólabyggingar, sem hafnar voru eða ráðgerð-
ar um land allt í hættu, og áætlanir héraða og sveitar-
félaga um þær skertar á þessu ári. Vandi skólamálanna,
sem var ærinn fyrir, hefur enn vaxið að mun.
Akureyri
Það hefur verið sagt um vissa persónu, að hún faðmi
þann, sem hún sé að vinna tjón. Ekki er ólíklegt, að
ýmsum hafi dottið þetta í hug ,þegar þeir lásu forystu-
grein í Mbl. þar sem látið var í ljós mikill áhugi á
eflingu Akureyrar. Mbl vinnur nefnilega ekki aðeins að
þvi að koma í veg fyrir, að stóriðjufyrirtæki rísi upp í
nánd við Akureyri, ef úr byggingu þess verður heldur
stvður það nú öfluglega þá innflutningsstefnu, sem er
að lama og eyðileggja mikinn hluta iðnaðarins, sem
einkaframtakið hefur byggt upp á Akureyri.
TÍMINN
Veldur gervíleður du Pont bylt-
ingu á sviði skógerðarinnar?
Nýr árangur mikils rannsóknastarfs du Pont-hringsins

Risafyrirtækið du Pont er
ellefta stærsta fyrirtæki í
Bandaríkjunum. Ársveltan
nemur um 112 milljörðum ísl.
króna og ágóðinn er 18—19
milljarðar. Fastir starfsmenn
eru um 100 þúsund að tölu.
Fyrirtækið hefur því góð efni
á að gera tilraunir og auk
þess fullan vilja til þess og
ræður yfir mikilli kunnáttu og
hæfni.
Þetta er fjölskyldufyrirtæki
og ráðamennirnir bera sama
nafn og forfeður þeirra, sem
komnir voru frá Frakklandi,
en hófu púðurgerð vestra, þeg-
ar Bandaríkin voru enn ung
og fátæk. Bandaríkin hafa stöð
ugt eflzt og aukizt og eins hef-
ur farið fyrir du Pont. Auðs
uppsprettan er ekki iengur púð
urgerð, heldur vald yfir efna-
iðnaði og víðtækar fjármálaað-
gerðir. Fyrirtækið á t. d.
óhemju mikið af hlutaforófum
í General Motors, stærstu bif-
reiðaverksmiðju heims. Samkv.
bandarískum lögum um varn-
ir gegn hringamyndun, var du
Pont gert skyit að selja þessi
hlutabréf, en um svo mikið af
hlutabréfum var að ræða, að
ákveðið var, að salan færi
fram á nokkruin árum, til þess
að hún ylli ekki snöggu verð-
hruni, sem torvelt var að sjá
fyrir, hvaða afleiðingar kynni
að hafa.
Nyion er ættað frá du Pont,
eins og dacron og fleira af því
tagi og nú síðast corfam, gervi-
leður. Hvert sinn, sem kona
kaupir nylonsokka, fær du
Pont til dæmis sinn hlut.
Hann er að vísu Iítill, en kon
urnar í heiminum kaupa líka
mörg pör af sokkum.
f eftirfarandi grein er því
nokkuð lýst, hve mikið rann-
sóknarstarf og kostnaður Iigg-
ur í vali þeirra gerviefna, sem
du Pont hefur haft forgöngu
um að finna og valda nú ger-
breytingu á mörgum sviðum.
SKINNNOTKÚN mannanna
er jafn gömul menningunni.
Menn hafa fengið skinn til
skæða, klæðis og skjóls af naut
peningi og öðrum dýrum. En
nú getur fólk fengið skó úr
tilbúnu leðri, sem komið er í
bókstaflegri merkingu úr gler-
rörum og tilraunaglösum í
efnarannsóknastofum.
Undanfarinn var fimmtán
ára starf í efnarannsóknastof-
um. Búið var að verja mörg
hundruð milljónum króna til
rannsóknanna, þegar fyrstu
sex metrarnir af gervileðri
urðu loksins til og boðuðu
byltingu.
Eggjahvítuefni er hráefnið i
náttúrulegu skinni, sem er
þannig að gerð, að það er
mjúkt og allt að því svamp
kennt innst, en verður þess
seigara og þéttara, sem utar
dregur. Skinn er alsett örsmá-
andað.” Raki getur þrýst sér
„andað. Raki getur þrýst sár
út innan frá, en leiðin inn
er mjög torveld utan frá.
I NÁLEGA heila öld hefur
efnafræðinga dreymt um að
líkja eftir skinni Tilbúningur
nnn............amwMm
margra plastefna hefur hert á
þessum tilraunum. Á tilrauna-
stofum du Pont var farið að
hugsa um leðurtilbúning í al-
vöru á fjórða tug þessarar ald-
ar. Tilraunirnar lágu svo niðri
vegna stríðsins árin 1941—
1946, en þá var tekið til við
þær að nýju. Árið 1955 var
starfið svo vel á veg komið,
að sýnt þótti, að lausnin væri
í nánd. Og árið 1960 var þraut-
in loksins unnin og fyrstu sex
metrarnir af tilbúnu leðri voru
orðnir til.
Ef starfseminni hefði verið
hætt daginn, sem vélarnar skil
uðu fyrstu sex metrunum,
hefði kostnaðarverðið numið
um 50 milljónum ísl, króna á
meterinn. En fyrirtækið du
Pont jók framlag sitt. Reist
var tilraunaverksmiðja þar
sem efnafræðingar og tækni-
menn áttu að læra að fram-
leiða corfam í verksmiðju, svo
að síðar yrði unnt að reisa
raunverulega verksmiðju, sem
hentaði til framleiðslunnar.
Hana er nú búið að reisa og
starfrækslan hafin. Glerrör og
tilraunaglös í rannsóknastofu
eru æði fjarlæg verksmiðju og
þar henta allt aðrar aðferðir.
ÁRIÐ 1960 ver sem sagt bú-.
íð að framleiða efni með flest-
um eiginleikum náttúrulegs
leðurs. Það var til orðið með
blöndun efna, en var eigi að
síður úr garði gert eins og
leður að því leyti, að innst
var það mjúkt, en seigara og
þéttara þess nær sem dró yfir-
borðinu. Þá er það einnig al
sett örsmáum göngum, sem
þáð getur andað með. Á snepli
á stærð við venjulegt frímerki
eru 150 þús. slík göt.
Verksmiðjur du Pont veita
ekki miklar upplýsingar um
framleiðslu sína, en aðferðun-
um við framleiðslu corfam var
þó haldið betur lej'ndum en
flestu öðru. Fleiri hafa reynt
að framleiða gerviskinn og
framleiðandi einn í Þýzkalandi
gerir sér til dæmis vonir um
að geta sent sína framleiðslu
á markaðinn í vor.
Upplýsingar liggja því ab
sjálfsögðu ekki fyrir um fram-
leiðslu corfam, en töluvert er
þegar vitað um notagildi þess.
SKÓR úr corfam hafa verið
notaðir í tilraunaskyni allt frá
því að fyrstu sex metrarnir
urðu til. f fyrstu var launung-
in svo mikil, að stjórnendum
fyrirtækisins leyfðist einum ;.ð
ganga á slíkum skóm. Kvart-
anir þeirra um þrengsli
skónna voru algert trúnaðar-
mál. En brátt voru tilrauna
kvíarnar færðar út. Hjúkrun-
arkonum, framreiðslustúlkum.
póstþjónum, lögregluþjónum
og öðrum, sem þreyta mikinn
gang, voru fengnir corfam-
skór til þess að ganga á.
Engan notendanna grunaði,
að skórnir væru úr jafn ný-
stárlegu efni og raun var á.
Umsagn.r notendanna um
skóna voru skráðar og settar
á gataspjöld. Kom þá fram, að
notendunum féll yfirleitt vel
við corfam-skóna. Þeir höfðu
til dæmis komizt að raun um,
að ekki þurfti að bera á þá
skóáburð eða bursta þá. Nægi-
legt var að þurrka af þeim
með klútrýju til þess að halda
■ þeim gljáandi.
OG SKÓRNIR héldu lagi
sínu óbreyttu. Að þeirri raun
komst neytendablað eitt í
Bandarikjunum, en það gekkst
fyrir sjálfstæðri athugun með
al notendanna. Þrengi skórn-
ir að fætinum þegar þeir eru
keyptir, hljóta þeir að halda
áfram að þrengja að alla tíð,
stendur í neytendablaðinu, og
bætt er við, að þeir stigist ekki
á sama hátt og skór úr nátt-
úrulegu leðri, sem lagar sig
eftir fætinum. Sagt er, að þeg-
ár búið sé að hlaupa á skón-
um viðlíka vegalengd og fram
og aftur milli Parísar og Mos-
kvu geti skeð að þeir breyti lagi
sínu eftir fætinum, eins og
skór úr náttúrulegu leðri gera
fyrstu vikurnar, sem þeir eru
notaðir.
Þessi staðreynd veldur stund
um nokkrum ugg meðal fram-
leiðendanna. Þegar skór eru
keyptir verður að gefa mjög
náinn gaum að því, hvernig
þeir falli að fætinum. Ef þeir
eru þá þægilegir á fæti verða
þeir það alla tíð. Þrengi þeir
hins vegar að, halda þeir alltaf
áfram að gera það. Þarna er
enginn meðalvegur.
ÞEGAR corfam skór komu á
markaðinn var fullyrt, að ekk-
ert annað efni hefði verið
rannsakað jafn nákvæmlega áð
ur en sala var hafin. Séu vinnu
stundir á rannsóknarstofunum
lagðar sama og allt tínt til,
svarar tilraunastarfið til alls
starfs eins manns í tvær ald-
ir.
Corfam-skór eru ekki ódýr-
ir. Þeir komu á markaðinn s.
1. haust hjá vönduðustu skó-
verksmiðjum, og voru sérlega
vel gerðir og snotrir að sjá.
En þeir eru dýrir. Corfam er
selt skóverksmiðjum á sama
verði og dýrasta leður, sem
þekkist. Það getur aldrei orf
ið dýrara en það nú er, en
það getur lækkað í verði, sagði
yfirmaður söludeildar du Pont
í Evrópu. Þegar fréttaritari
frá þýzku vikublaði spurði
hann um verðið.
Og hvað segja svo forustu-
menn leðuriðnaðarins um
þessa nýju samkeppni? Þeir
hafa hafið mikla auglýsinga-
herferð til þess að lofsyngja
hið náttúrulega skinn, bæði í
Bandaríkjunum og Þýzkalandi.
Síðan í haust hefur verið var-
ið yfir 60 milljónum króna
(ísl) til auglýsinga í Banda-
ríkjunum einum.
CORFAM skór mega ekki
verða ódýrir og du Pont stefn
ir að því, að leggja undir sig
sem svarar hálfri milljón af
þeim tíu milljónum ferkíló-
metra skinns, sem notaðir eru
í Bandaríkjunum á ári, þegar
allt dýraskinn er lagt saman.
Gervileðrið nær til fleiri hundr
Framhald á 14. sí®u