Alþýðublaðið - 03.05.1956, Blaðsíða 5

Fímmtudagui* 3. maí 1953.
AlþýgublaBHI
VERKAI.YÐSFELAGIÐ BALD
T7R minntist 40 ára afmælis
síns með samsæti í Alþýðuhús-
inu laugardaginn 7. f. m.
Sverrir Guðmundsson gjald-
Skeri félagsins, setti afmælis-
íagnaðinn og stjórnaði samsæt-
inu.
Björgvin Sighvatsson, for-
maður félagsins flutti afmælis-
Björgvin Sighvatsson:
yðsi
ifyrst að, þótt þar yæri sannar-
* vi «• dega umbóta þörf.
ræðuna. Afmæliskveðjur fluttu , Dagkaup karla fyrir 12 klst.
þeir JonH. Guðmundsson, for-|vinnu var þá t d aðeins 3 00
krónur, og dagkaup kvenna
1,50.
! Heimsstyrjöldin fyrri hafði
þá staðið 1 nær tvö ár og dýr-
itíðin var mjög þungbær, t.d.
I kostaði eitt tonn af kolum 300
maður Sjómannafélags ísfirð-
ínga og Birgir Finnsson, forseti
foæjarstjórnar.
Frank, Sigurður og Harrý
Herlufsen skemmtu með blást-
•urshljóðfæraleik.
Pétur Pálsson og Guðni Ingi-' £ • n~ og Vár annað^ vöruverð
ibjartsson leku samleik a gitar eftir þessu
. Fvrstu baráttumál félagsins
Syndur var gamanleikurmn'miðuðu ön að:því að d úr
S,I barnaleit og hafði Haraldur örðugleikumdyrtíðarflóðsins.
Stigsson annazt eikstjorn Leik ( Félagið nær samstöðu við
endur voru: Helga Hansdottir, iðnaðarmannaféiagið og Háseta
félagið um kaup á lífsnauðsynj-
um og síðar er pöntunardeild
stofnuð.
! Slj'satryggingar og sjúkra-
ihjálp var rædd á fundunum.
Fundarmenn aura saman nokkr
Herborg Vernharðsdóttir,
Hrefna Magnúsdóttir, Lára
Helgadóttir, Baldvin Árnason
<og Haraldur Stígsson.
Dansað var til kl. 3 eftir mið-
aætti.
Afmælishátíðin fór mjög vel
íram og skemmtu rnenn sér hið
Ibezta.
Félaginu bárúst heillaskeyti
íbæði frá félagssamtökurn og
einstaklingum.
ÞÆTTIR ÚR SÖGU
BALDURS.
Hinn 1. apríl 1916 komu fá-
einir verkamenn saman í Templ
arahúsinu og stofnuðu félag,
sem hlaut nafnið Verkamanna-
íélag ísfirðinga.
Nokkur undirbúningur hafði
farið fram meðal verkamanna
úm stofnun félagsins, en engar
heimildir eru nú til um það
starf., • !
Fyrstu stjórn félagsins skip-
uðu:
Sigurður H. Þorsteinsson, for
maður, Kristján Dýrfjörð, vara-
formaður, Gunnar Hallgríms-
son, ritari, og Magnús Jónsson,
gjaldkeri.
GAMLA VERKAMAXXA-
FÉLAGIÐ.
Hér í bænum mun hafa starf-
að á árunum 1907—1911 verka-
xnannafélag. Stofnandi þess og
brautryðjandi ísfirzku verka-
lýðssamtakanna hét Ólafur Ól-
afsson, en hann var Árnesing-
úr að ætt, fæddur 13. júlí 1855.
Hingað fluttist hann frá Seyð-
isfirði árið .1902, en þar hafði
hann kynnst verkalýðshreyfing
unni, en fyrsta verkalýðsfélag
Islands var stofnað þar 1. maí
1897.
Þetta verkamannafélag var
mjög veikt og lítils megnugt.
enda tókst atvinnurekendum á
skömmum tíma að ganga að því
dauðu.
FYRSTU VERKEFNIN.
Það voru ekki kaupgjalds-
málin, sem félagið snéri sér
um krónum til að senda þeim
félögum sínum, sem við veik-
indi eiga að búa.
Þessi samhjálp er grundvöll-
urinn að Sjúkrasjóði félagsins,
sem seinna var myndaður. beim
til stuðnings, sem veikindin og
ellin herjar á.
Björgvin Sighvatsson.
verða nú snögg og góó umskipti
í starfi félagsins. Nú tók við
forustunni öruggur forvígis-
maður, sem vissi hvert ferðinni
kynna jafnframt, ,,að þeir muni
eftir eigin geðþótta hækka eða
lækka kaupið. án þess að spyrja
verkamannafélagið að."
Ætlunin er að ganga að fé-
laginu dauðu. Verkamönnum,
sem í félaginu eru, er hótað
hörðu, ef þeir segi sig ekki úr
því. Þeir, sem ekki hlýddu fyr-
irmælum atvinnurekandans í
þessu, eru settir í verkbann,
það á að útiloka þá frá allri
vinnu og svelta þá til undir-
gefni eða flæma þá burt úr bæn
um.
En þótt margir létu bugast, þá
voru ýmsir sem ekki honuðu
þótt syrti í álinn og þeir héldu
baráttunni ótrauðir áfram inn-
an félagsins.
Félagið átti í stöðugum úti-
stöðum við atvinnurekendur og
lauk þeim átökum með fulln-
aðarsigri verkamanna. í verk-
fallinu mikla 1926, þegar ís-
firzkur \rerkalýður hlaut eld-
var heitio og kunni tökin á því skirn sína í harðvítugu hálfs-
verksfni, sem leysa þurfti. 1 manaðar verkfalii.
KAUPGJALDSMALIN.
Á fundi haustið 1916 er nefnd
falið að ná samvinnu við sjó-
rnenn um það, að þeir vinni ekki
landvinnu fyrir lægra kaup en
verkamenn almennt geri.
Það er fyrst á fundi 28. janú-
ar 1917, sem kaupgjaldsmálin
eru tekin til meðferðar. Þá er
samið uppkast að lágmarkskaup er
taxta.
Samkvæmt honum er ákveð-
ið, að kaup karla verði 45 aur-
ar á klst. Mánaðarkaup yfir '■
sumarmánuðina 150 kr., yfir
vetrarmánuðina 80 kr., en mán-
aðarkaup ársmanns 100 kr. Á
þessum tíma kostaði t. d. 1 kg.
af melís kr. 2,40, 1 kg. af smjör-
líki kr. 3,50 og 1 kg. af hveiti
kr. 1,50, og var allt annað vöru-
verð samkv. þessu.
Verkamennirnir voru mjög
uggandi um sinn hag og brast
kjarkur til stórræða í kaup-
gjaldsmálinu, því þeir óttuðust
hefndarráðstafanir atvinnurek-
endanna, ef gengið yrði gegn
vilja þeirra.
Þess vegna er lítið sem ekk-
ert gert í þessum málum til árs-
Baldursfélagar skipuðu sér þétt
bak við þennan framsækna
verkaljlðsleiðtoga og sóttu ó-
trauðir fram til sigurs og létu
aldrei bugast þótt gatan væri
ekki alltaf greið.
Vorið 1921 gera atvinnurek-
endur tilraun til að lækka kaup
ið. Félagið rís til varnar og því
auðnast, eftir mikið þóf, að ná
munnlegurn samningi við at-
vinnurekendur. Sá samningur
skömmu síðar svikinn af
hendi atvinnurekenda, sem til-
Orsök þessa verkfalls var sú,
að atvinnurekendur lækkuðu
kaup karla úr kr. 1.10 í kr. 1.00
klst.. og kaup kvenna úr 80
j aurum í 60 aura á klst.
I Þetta lét verkafólkið ekki
bjóða sér. Það þyrptist í Bald-
ur og hratt af sér í þessu sögu-
fræga verkfalli ofríki atvinnu-
rekendavaldsins.
En þessi harða barátta, sem
mörgum er enn í minni og ekki
hvað sízt það eftirminnilega af-
rek, sern einn traustasti og stétt
vísasti meðlimur Baldurs, Sig-
urður Bjarnason, Múla við
Seljalandsveg, vann í úrslita-
átökunum víð verkfallsbrjót-
ana, færði verkafólkinu heim
verulega kauphækkun, auk þess
sem félagið var viðurkennt sem
réttur samningsaðili um kaup
verkafólksins.
! Og enginn hefur síðan vé-
fengt bann rétt og hefur félagið
gert ótal samninga við atvinnu-
rekendur um kaup og kjör
verkalýðsins án þess að til veru
legra átaka hafi nokkru sinni
komið, enda sívaxandi skilning
ur og vilji atvinnurekenda til
að lejrsa launamálin á sann-
gjarnan og friðsaman hátt.
1 í FARARBRODDI.
| Verkalýðsfélagið Baldur hef-
yr ætíð verið forystufélag inn-
1 an samtakanna á Vestfjörðum..
Firnm stéttarfélög í fjórðingn
um hafa verið stofnuð fyrir for-
göngu Baldurs.
I Árið 1927 gekkst íélagið fyr-
ir stofnun Alþýðusambands
Vestfjarða og hefur ætíð verio
öflugasta stoð þess og sverð og'
,skjöldur samtakanna á Vest-
fjÖrðum.
BYGGIN'G ALÞÝÐUHÚSS-
INS.
Árið 1938 gekkst félagið, á-
samt Sjómannafélaginu, fyrix
byggingu Alþýðuhússins. Hann.i
bal Valdimarsson, sem var for-
maður Baldurs í sjö ár, átti
frumkvæði að þeirri fram-
kvæmd og vann að framgangi
málsins af einstæðum dugnaði
og bjartsýni.
XÚVERANDI STJÓRN.
í stjórn Baldurs eru: Björg-
vin Sighvatsson, formaður, Guð
mundur Eðvarðsson, ritari, Guö'
' Framhald á 3. síðu.
4 --
BÆKUR GETA GERT
STOFUNA VIÐKUXXAX-
LEGA.
ÞAÐ ER OFT eins og hálf
tómlegt að koma í stofur, þar
sem engar bækur eru, en engu
að síður er lítið skemmtilegra
að koma í stofu, þar sem bóka-
skápur er og allt í honum í ó-
reiðu. Bækurnar liggja kannski
ins 1921, og bjó verkafólkið við
óbrevtt kaup þrátt fyrir að dýr-
tíðin færi mjög ört vaxandi.
ÞÁTTASKIPTIN.
Haustið 1920 gekk Finnur
Jónsson, þáverandi póstmeist-
ari, í félagið, en hann hafði tek-
ið virkan þátt í verkalýðshreyf-
ingunni á Akurevri.
í ársbyrjun 1921 er Finnur
kjörinn formaður Baldurs og.
Sveinspróf
í þeim iðngreinum, sem löggiltar eru, fara fram í maí,
júní næstk. — Meisturum ber að senda formanni við-
komandi prófnefndar umsóknir um próftöku fyrir
nemendur sína, ásamt venjulegum gögnum.
Reykjávík, 30. apríl 1956.
Iðnfræðsluráð.
á hliðinni hver ofan á annarri
og tímarit á víð og dreif. Séu
engir bókaormar á heimilinu og
bókaeignin þ\rí ekki næg til að
fylla skápinn, er sá vandi auð-
leystur með því að setja í auðu
endana hvers konar smáskraut,
svo sem vasa og myndir eða því
um líkt.
Annað er það svo, sem oft
veldur sóðaskap í bókahillum,
sem ekki eru fullar, en það eru
I alls konar hlutir, sem fólk setur
í þær um stundarsakir, en ætl-
ar að fjarlægja rétt strax, en
gleymir svo. Þar vill oftast vera
um að ræða alls konar prjóna-
dót og hekl eða handavinnu
húsmæðranna, en svo þarf líka } er VQru henni handgeng.
að kenna eigmmannmum að in meðan maðurinn hennar var
leggja bækurnar fra ser a retta á Hf{ hafa snúiS við sér bak.
staði og ekki þarf siður að passa {nu Qg gleymt sér> Henni finnst
blessuð ormn. . I hún vera orðin ein í heiminum
Reymð þvi að koma fvnr | og &g eng{nn kæri gig r
snyrtilegn bokahillu i stofunm, um hana Henni finnst alveg
ef hun er þar ekkmu þegar. en sérstaklega a6 allir hafi gkymt
sehuntilstaðar.þatakxðvand- sér á hátí5isdögum og öðrum
lega til í henni. þvi að soðalega
urngengin bókahilla er jafn
leiðinleg og hin snyrtilega get-
ur verið skemmtileg.
Tvenns konar bókahillur
stofu.
EIXMAXA EKKJA.
Það er alþekkt fyrirbæri að
ekkjum finnist hjón þau og fé-
þeim dögum, er áður voru aðal-
tilbreytingardagar heimilisins
áður, en nú verður hún að eyða
þessum dögum í einmanaleika
og jafnvel vanlíðan sökum ein-
mana kenndar.
Við þessu-er þó auSvelt ráð,
aðeins ef þær konur, sem svona
er ástatt um vildu þiggja það.
Það er að afla sér nýrra vina
og kunningja meðal annarra
kvenna. sem eins er ástatt fyr-
ir. Þær eru flestar einmana líka
og þrá ■ einhvern félagsskap.
Hví skyldi hún þá sitja
heima, þegar svona er ástatt um
fleiri og hún hefur tækifæri og
við skulum vona löngun til að
fara til þeirra og reyna að stofn
setja gagnkvæma vináttu, sem
vissulega myndi gera báðum
aðilum það stórkostlega gagn
að eyða einmanakenndinni og
biturleika þeim í sálinni, sem
oft skapast af því að finnast
vera ein og yfirgefin. Hví ekk.i
að brjóta skelina, sem mynd-
uð hefur verið, og halda til
fundar við aðrar, sem eins er
ástatt f\rrir og hjálpa þeim til
að brjóta einnig þessa leiðin-
legu og óþörfu skel óyndis og'
sálarkulda gagnvart umheim-
inum.
Næsti hátíðisdagur mun án
[alls efa verða bjartur og gleði-
ríkur, því að í stað þess að bíða
eftir að vera boðin út, mun hún
nú leita meðal annarra, sem
eins er ástatt fyrir, og bjóða
þeim heim, öllum til óblandinn-
ar gleði. Undirbúningurinn und
ir komu þeirra mun hjálpa
henni að gleyma eigin sorgum
og halda henni upptekinni við
sína fyrri iðju að undirbúa
gestakomur. Smám saman mun
lífið á ný fá sinn fyrri svip.
nema hvað auðvitað mun vanta
eiginmanninn. Einmanaleikinn
mun eyðast og lífið fá tilgang
á ný og það, sem mestu varðar,
vera þess yirði, að því sé lifað..