Alþýðublaðið - 06.05.1956, Blaðsíða 3

Síííinuclagur 6. maf 195.8»
AJþ ý® y bÍaSli
fp-
íngóifscafé
Ingólfscafé s
HI'NN 21. jan..ritaði Jóhann
Sveinsson cand. mag. grein í
Prjálsa þjóð um lélegan fram-
burð í útvarpi og leikhúsum.
Ályktanir hans í grein þessari
þóttu mér nokkuð einhliða, og
rítaði ég í Alþýðublaðið 9. febr.
grein, sem ég nefndi: „Fram-
burður íslenzkrar tungu“. Þetta
varð til þess, að Jóhann Sveins-
son birti langa grein og ítarlega
í Alþ.bl. röskum tveim mánuð-
um síðar. í greininni eru fjöl-
margar tilvitnanir í bækur og
xitgerðir um framburð íslenzk-
unnar. í minni grein vitnaði ég
hvergi í vísindarit um þessi
efni og þykir J. Sv. því, að ég
Jisfi látið stjórnast of mjög af
„brjóstviti“ og ,,hugdettum“.
Grein mín átti aðeins að vera
svar við þeim pósti, sem kom í
Frjálsri þjóð og því skrifuð á
vissan lrátt í sama dúr, en þar
virðist höf. hafa látið stjórnast
af „brjóstviti" einu saman.
í grein sinni í Frjálsri þjóð
benti J. Sv. ekki á neina kosti,
sem sunnlenzkur framþurður
hefði fram yfir hinn norðlenzka.
Aftur á móti lagði ég áherzlu á
það í minni grein, að hvor fram
burður um sig hefði nokkuð til
síns ágætis og enn nokkuð, sem
horfði til málspillingar ef ekki
væri gripið í taumana nú þeg-
ar. Það hefur nú komið í ljós,
að við J. Sv. erum í meginatrið-
am algerlega sammála og er því
litlu við að bæta — en þó
nokkru.
Tilvitanir J. Sv. í grein mína
eru á stöku stað þannig, að ork-
að gætu misskilnings hjá þeim,
sem ekki hafa lesið hana. Það
er ekki rétt, að ég „vilji“ „að
íramburður sé margbreytileg-
ur eftir héruðum'1. Þvert á móti
tel ég það gæfu þjóðarinnar, að
svo er ekki. En sá smávægilegi
mismunur, sem er á framburði,
getur oft vakið „geðþekka til-
breytingu", eins og ég orðaði
það. Átti ég þar sérstakiega við
hinn raddaða norðlenzka fram-
burð, hinn vestfirzka framburð,
þar sem sérhljóði er borinn
fram grannur á undan ng og nk
og hinn skaftfellska rn- og rl-
fraburð. (Þar sem ég minntist á
skaftfellskan framburð í grein
minni féll lína niður í prentun-
Inni og gerði hugsunina nokk-
uð óljósa.) Ef lögleiddur væri
sérstakur skólaframburður
væri um tvennt að ræða, ann-
aðhvort að þessi framburður
væri kenndur eða honum hafn-
að. Viðsjálan tel ég fyrri kost-
inn og liggja til þess margar á-
stæður, en hinn síðari væri rot-
faögg á þennan gamla og góða
framburð, sem vonandi heldur
áfram að lifa á vörum þjóðar-
innar. Það var þess vegna, að
ég taldi varhugavert í grein
minni, að nokkur sérstakur
skólaframburður væri lögfest-
ur, „nema í þeim fáu tilfellum,
þár sem horíir til málspilling-
af“, og átti ég þar við, eins og
ég tók fram, of Hnan sunnlenzk
an framburð óg norðlenzkan
kv-framburð í orðum, sem
byrja á hv-hljóði. Það er þessu,
sém kennarastétt landsins þarf
þegar í stað að veitast gegii af
alefli.
•Rétt er það, sem J. Sv. ségir
í grein sinni, að t. d. k getur
aldrei orðið annaö en k, hversu
hart sem það er borið fram. I)n
þegar um framburð tungumála
er að ræða, er fleira, sem máli
skiptir en harka og mýkt hljóða.!
Aherzlur og ýms blæbngði hins !
talaða orðs orka þar með dui-!
arfuilum mæ'tti. Og sama regla’
gildir um norðlenzkan fram-
burð sem sunnlenzkan, að glæsi
bragur hans er ekki sá sami á
allra vörum. Kernur þar margt
til.
í grein sinni segir J. Sv.:
„Engin goðgá finnst mér það
vera, þótt ég hæri fram þá hóg-
væru ósk, að fá stundum að
heyra raddaðan framburð í út-
varpinu, svo að hlutur þess
framburðar sé ekki alveg fyrir
borð borinn.“
Allt til þessa mun útvarps-
ráð hafa hagað vali sínu um
ræðumenn eftir því, hvað þeir
hafi haft fram áð færa, en ekki
hinu, hvort.þeir háfi haft radd
aðan eða óraddaðan framburð.
Og þótt óskin sé „hógværlega
fram borin“ geri ég tæpast ráð
fyrir að farið verði að tína úr
ræðumenn aðeins vegna radd-
aðs framburðar, þótt góður sé.
Um þuli er það að segja, að þeir
hafa sumir reynt að tileinka
sér það bezta í íslenzkum fram
burði, t. d. Eyrbekkingurinn
Pétur Pétursson.
Hin síðustu árin hafa móður
málsþættir verið fluttir i út-
varpinu. Orð hafa verið skýrð
fyrir hlustendum og uppruni
þeirra sýndur, mállýti bann-
sungin og málfræðilegum íyrir-
spurnum svarað. Líklega hefur
þjóðin fylgzt með fáum útvarps
þáttum jafn einhuga. Þetta vita
ritstjórar dagblaðanna og hafa
tekið upp móðúrmálsþætti, rit-
aða af hinum færustu mönnum.
Þetta sýnir hve áhugi á móður-
málinu, eðli þess og rökum, á
djúpar rætur hjá öllum þorra
fólks. En svo er annað, sem allt
til þessa hefur setið á hakan-
um, það er framburður og fram
sögn móðurmálsins. Það eru
ekki aðeins orðmyndanir og
bygging íslenzkunnar, sem er
töfrum slungin, hljómur henn-
ar í ræðu og söng er goðborinn
og á tungu kunnáttumanna get-
ur hann því orðið óviðjafnanleg
ur. Sagt er að þá hljómi íslenzk-
an áþekkt ítölskunni. En ítalir
hafa í þessu efni lagt meiri -rækt
við sitt móðurmál. Næmt feg-
urðarskyn er ítölum í brjóst
borið. Um aldaraðir hafa þeir
reikað í heimi fagurra lista, fá-
tækir menn í fátæku landi, en
fögru og auðugu af listaverkum
skapandi handa og tónsmíðum
mikilla meistara. Og tunga
þeirra var eitt af því, sem þeir
gátu fegrað og breytt í hljóm-
þýtt, rismikið listaverk. Sagt er
að þegar ítalir tali, hrífist þeir
oft af hljómfegurð síns eigin
máls. ' "
íþróttir fegra líkamann, gera
hann sveigjanlegan og skjótari
til viðbragða. Ræktun og þjálf-
un er nauðsynleg, ef árangur á
að nást. Svo er og um alla fram
komu, ilutning máls og blæ-
brigði raddar. Hefur þessu at-
riði í móðurmálskennslunni
verið nægur sómi sýndur í
barnaskólum landsins? Þar á
að leggja undirstöðuna. Hvers
vegna koma svo mörg illa læs
börn úr barnaskólunum? Hrað-
lestrarkennsla er góð út af fyr-
ir sig. —■ Góð og góð ekki, Hún
er táknræn fyrir nútímann. Það
er eins og verið sé að keppast
við mótorhjól. Hraölestur er
ekki list. Hann vekur ekki skyn
barnsins fyrir fögrum málblæ.
:— Ég minnist þess frá mínum
árum í barnaskóla hve Páll
Bjarnason skólastjóri lagoi
mikla ræki við lestrarkennsl-
una. Hann lét lesa eftir grejn-
armerkjum, anda við kommu,
hafc héldur lengri málhvíld
V
viu beiniivuiainu. enn lengn
þankastrik og lækka málróm
og hafa málhvíld við punkt. E£
út af þessu var brugðið, varð að
endurtaka setningursa. Þetta
vakti smelck fyrír því, sem vel
fór í lestri. En þetta virðist van-
rækt hjá fjölda kennara. Það
þarf einnig að kenna börnum
að bera sig vel við lestur og
jflutning rnáls, .engu síður en á
göngu í leikíirni. Þessi atriði
eru miklu þýðingarmeiri en pll
málfræðikennsla og hafa það
• fram yfir hana að í einfaldleika
sínum skapa þau börnunum á-
nægju og sjálfsu'aust, án 'leiö-
inda. Auk þess geta þau komið.
að gagni í daglegu .Ii.fi .einstak-
lingsins og haft áhrif á fra-m-
komu hans.
Einar M. Jónsson.
KRÖSSGÁTA NR. 1027. I
í íngóííscaie í kvcild.
Aðgönguíniðar seláir frá kl. 8. — Sími 2826.
S
s
s
s
\
s
s
t
2 . .
5*' 4 ?
s <? r
ÍC V 1%
IS IS
lí n L L
1%
Lárétt: 1 sorglegt, ö yndí, 8
farða, 9 umbúðir, 10 smágerð,
13 frumefni, 15 hangs í kúlda,
16 spyrja, 18 toga.
Lóðrétt: 1 gersemi, 2 manns-
nafn, 3 basl, 4 biblíunafn, 6
fangamark álþjóðastofnunar, . 7
grípa, 11 til þessa, 12 ílát, 14
mót, 17 tveir eins.
Lausri á krossgáíu nr. 1026.
Lárétt: 1 fylgja, 5 ónóg, 8
luma, 9 ,ri, 10 raus, 13 in, 15
smæð. 16-nein, 18 fánar.
Lóðr.étt: 1 fylking, 2 ymur, 3
lóm, 4 jór, 6 naurn, 7: girða, 11.
asi,-12 sæla, 14 nef,.17 nn.
•>“
S
S
s
V
s
s
s
s
8
s
m
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
Á
s
;S
Á
V
Minningarspjöld fást h á.:
Happdrætii DAS, Austur-
stræti 1, sími 7757.
Veiðarfæi averzlunln Yerð-
,andi, sími 3786.
Sjomannafélag Reyir.avík-
ur, sími 1915.
Jónas Bergmann, Háteigs-
veg 52, sími 4784.
Tóbalisb. Boston Leuga-
vegi 8, sími 33©3.
Bókaverzl. Fróði, Leifs-
götu 4.
V erzlunin uaúgateigur.
Laugateig 24, sími 81668
ólafur Jóhannsson, Soga-
bletti 15, sími 3096.
Nesbúðin, Nesveg 39.
Guðm. Andrésson guíl-
smiður, Lvg. 50, s. 3769.
! Haf.narfirði:
BókaverzL Vald. LoBg.,
sími 8288.
feefst kl. 1.45 í dag í Gamla Bíó.
Opinbert uppboS verður haldið að Fríkirkjuvegi 11
bér í bænum mánudaginn 7. maí næstk. kl. 1,30 e. h.
Seldir verða ýmsir óskilamunir, svo sem reiðhjól, fatn- )
aður, töskur, úr, lindarpennar, ennfremur borðlampar,
skermar, o. fi. tilheyrandi dánarbúi Claus Leverraann.
"Gœiðsla fari f-ram við hamarshögg.
Borgarfégteinn í Reyk|a\ ík.