Alþýðublaðið - 06.05.1956, Blaðsíða 4

10
AjþýSublaglð
Sunnudagur 6. maí lft56.
Útgefandi: Alþýðuflokkurina.
Riistjów: Helgi Sæmundsson.
Préttastjóri: Sigvaldi Hjálmarson.
Btaðamenn: Björgvin Guðmundsson og
Loftur Guðmundsson.
Augíýsingastjóri: Emilía Samúelsdóttír.
Rrtstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8 — 10.
Fyrirheit framtíðarinnar
MÁLFLUTNINGUR Morg
unblaðsins um bandalag Al-
þýðuflokksins og Framsókn-
arflokksins er furðulegur tví-
söngur. Annan daginn er boð
skapurinn sá, að Framsókn-
arflokkurinn sé að gleypa
Alþýðuflokkinn. en hinn, að
Alþýðuflokkurinn eyðileggi
fylgi og áhrif Framsóknar-
flokksins. Hvort tveggja er
misskilningur. Samkomulag
flokkanna er málefnalegt og
miðað við þá nauðsyn, að nýr
meirihluti myndist á alþingi,
svo að ný og farsæl stjórnar-
stefna reynist framkvæman-
leg. Og það er einmitt þetta,
sem íhaldið óttast.
Hlægilegast er þó, þegar
Morgunblaðið talar um at-
kvæðasölu og kosninga-
brask í sambandi við sam-
vinnu flokkanna. Meira að
segja impraði Morgunblað-
ið á því nýlega, að hún væri
í raun réttri brot á stjórn-
arskránni. Minna mátti
ekki gagn gera. En Morg-
unblaðið stendur hér ósköp
höllum fæti. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur iðulega
reynt að fá meirihluta á al-
þingi með því að taka hönd
um saman við aðra flokka í
kosningabaráttu. Hann
gerði slíkar tilraunir í
bræðralagi við Bændaflokk
inn sáluga og nazistana,
meðan þeir voru og hétu.
íhaldið uppskar ekkert ann
að en vonbrigði af akri
þessarar fyrirhafnar. En nú
ætlar það að ærast, þegar
frjalslyndir umbótamenn
gera sig líklega að fram-
kvæma það, sem Sjálfstæð-
isflokknum mistókst. Ótt-
inn er skiljanlegur, en mál-
flutningurinn harla bágbor-
inn.
Og íhaldið slær hvert vind
höggið af öðru. Það segir, að
forustumenn Alþýðuflokks-
ins séu óhæfir til samstarfs
við fulltrúa bændastéttarinn-
ar. Síðan snýr það við blað-
inu og spyr, hvað Hermann
Jónasson hafi gert fyrir
verkalýðinn. Málsvarar Sjálf
stæðisflokksins virðast hafa
gleymt því, að Alþýðuflokk-
urinn og Framsóknarflokk-
urinn hafa stjórnað landinu
til hags og heilla fyrir verka-
menn og bændur. Dómur
reynslunnar vitnar gegn
Morgunblaðinu. Þörf samfé-
lagsins krefst þess, að vinn-
andi fólk til sjávar og sveita
starfi saman. Álþýðuflokkur-
inn og Framsóknarflokkur-
inn eru að rækja þá skyldu
með samvinnu sinni í næstu
kosningum. Og vilji fólksins
segir til sín. Samstarfinu er
fagnað um allt land, og von-
in, sem það vekur, talin fyr-
irheit framtíðarinnar.
Þetta er líka mergurinn
málsins. Bandalag Alþýðu-
flokksins og Framsóknar-
flokksins verður til að
skerpa Iínur stjórnmálabar-
áttunnar. Sundrung vinstri
manna hefur allt of Iengi
verið vatn á myllu íhalds-
ins. Nú er gert stórátak til
að útrýma henni. Ekki með
atkvæðasölu og kosninga-
braski eins og íhaldið vill
vera láta. Vinnubrögð AI-
þýðuflokksins og Framsókn
arflokksins eru þau að
heyja kosningabaráttuna á
grundvelli róttækrar stefnu
skrár og leggja málefnin
undir dóm fólksins. Meiri-
hluti flokkanna þýðir stór-
huga og starfshæfa umbóta
stjórn. Þann möguleika hef
ur vantað undanfarin ár.
Þess vegna hefur íhaldið
ráðið Iögum og Iofum og
kommúnistar náð hér fót-
festu, þó að Islendingar séu
andvígir stefnu þeirra og
baráttuaðferðum. Glund-
roðinn hefur bjargað öfga-
flokkunum. Og það er sómi
Alþýðuflokksins og Frarn-
sóknarflokksins að ætla að
losa þjóðina við þá ancllegu
óáran.
Orðin og verkin
LEIÐARI II. (sunnudag)
FRJÁLS ÞJÓÐ reynir að
afsaka framboð Þjóðvarnar-
flokksins og ber á móti því,
að þau séu hjálparstarfsemi
við íhaldið. En orðin eru
ekki nóg. Þau verða að stað-
festast í verki. Og Þjóðvarn-
arflokkurinn er sekur um
það athæfi, að hlutast til um
vonlaus framboð í kjördæm-
unum, þar sem íhaldið stend-
ur höllustum fæti. Barða-
strandarsýsla, Akureyri og
Borgarfjarðarsýsla komu
fyrst. Og um leiö og sam-
starf Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksins vekur
þá von, að Vigfús Jónsson
felli Sigurð Óla Ólafsson í
Árnessýslu flýtir Þjóðvarn-
arflokkurinn sér að efna í
sprengiframboð þar. Er slíkt
kannski tilviljun?
Og Frjáls þjóð hlakkar. yfir
því, að framboð Halldórs Sig
urðssonar í Mýrasýslu muni
vonlaust. Hverju er blaðið að
fagna? Naumast sigri Þjóð-
varnarflokksins, sem er fylg
islaus í héraðinu. Nei, vonin
er sú, að íhaldsmaðurinn
Pétur Gunnarsson beri hærri
hlut. Spádómurinn er mark-
lítill, en hitt er athyglisvert,
hvers er óskað.
NlTJÁNDU ALDAR bók-
menntir Rússa hafá löngum
reynst kommúnistum óþægileg
ur arfur. Með miður heiðarlegri
endurskoðun hefur þeim þó tek-
izt að gera verulegan hluta
þeirra skaðlausan sér, en þó
hefur einn af mestu rithöfund-
um þeirra reynst þeim svo erf-
iður viðfangs, að engin endur-
skoðun hefur við hann dugað,
-— en það er Dostojevsky.
Þeim, sem kynnzt hafa skáld-
verkum hans, mun veitast auð-
velt að skilja hvers vegna. Enda
þótt þau hafi ýmislegt jákvætt
til brunns að bera frá sjónar-
miði kommúnista, gætir hins
þar mun meira, sem gerir hann
þeim óþægilegan ljá í þúfu.
Dostojevsky hataði óðalseig-
endur en elskaði leiguliða og
smábændur, og það þykir kom-
múnistum vitanlega gott og
blessað. Hann var og síður en
svo aðdáandi Vestur-Evrópu,
kvað menn þar sálarlausa, fé-
gráðuga og broddborgaralega,
hins vegar unni hann rússnesku
þjóðinni heitt, — og þetta þyk-
ir þeim auðvitað enn betra. En,
— og það er flísin, sem við rís,
— hann fordæmdi ekki aðeins
skilyrðislaust alla byltingar-
sinna sinnar samtíðar, heldur
eru og öll verk hans þrungin
djúplægri, kristilegri lífsskoð-
un. Þótt hann tæki sér þján-
ingar almúganS' með þjóð sinni
ákaflega nærri, hafði hann enga
trú á efnahagslegri lausn þess
vandamáls eingöngu, og pre-
dikaði ekki uppreisn, heldur
þolgæði. Hann gekk meira að
segja svo langt í einni af skáld-
sögum sínum, að fordæma
beizkum orðum það þjóðskipu-
lag, sem skapast fyrir „vísinda-
lega“ byltingu, þjóðskipulag,
þar sem allir, að fámennri klíku
undanskilinni, eru þrælar, þar
sem „sérhver þegn þjóðfélags-
ins njósnar um annan“, þar sem
algerð „heildarhyggja ræður
fyrir algera glötun einstaklings
ins“ ræður lögum og lofum, en
slík lýsing virðist koma mjög
vel heim við Sovétríkin.
ÞJÓÐIN EKKI AUÐMJÚK
OG TRÚHNEIGÐ.
Allt til þessa hafa rússneskir
kommúnistar reynt að láta
Dostojevsky lönd og leið. En
jafnvel þeir hafa hikað við að
banna beinlínis skáldverk þessa
' eins af mestu rithöfundum
1 heimsins, enda þótt þeir hafi
gert allt, er í þeirra valdi stend
,ur til að koma í veg fyrir að
' almenningur kynntist verkum
hans. Skáldverk hans hafa að-
eins einu sinni verið gefin út
á valdatíð þeirra. Það var árið
1920, og enda þótt það væri
kölluð heildarútgáfa af verkum
hans, var fjórða bindi bréfa
hans þar ekki með. Síðan hafa
aðeins einstök skáldverk hans
verið gefin út.
j í umsögninni í „Stóru, sov-
ézku alfræðiorðabókinni“ er
honum borið ýmisslegt á brýn,
'meðal annars að hann hafi „af-
'neitað rússnesku frelsishreyf-
ingunni“, skapað ranglega það
‘ almenningsálit á rússnesku
. þjóðinni, að hún væri „auðmjúk
j og trúhneigð“, og haldið „fram
jþeirri erkiafturhaldskoðun, að
j efnishyggja og guðsafneitun
. ræni mannlegan persónuleik
öllum siðgæðislegum styrk og
leiði tíl upplausnar og glæpa“.
ÓVÆNT HÁTÍÐAHÖLD.
Með tilliti til þessarar mark-
vissu viðleitni til að dylja og
rífa niður skáldverk Dosto-
jevskvs má það kallast óvænt
fregn, sem birzt hefur fvrir
skömmu í rússneskum blöðum,
að 75 ára dánarafmæli hans, *
þann 9. febrúar 1956, hafi verið
hátíðlegt haldið í Sovétríkjun- j
j um. Fjölsóttar samkomur voru
haldnar af því tilefni í Súlna-
höllinni í Moskva, þar voru
! margar ræður haldnar og lesið
upp úr verkum skáldsins, — en
einmitt í þessum sömu sölum1
fóru ,,hreinsunarréttarhöldin“
(fram 1930, og ýmsir fleiri at-
burðir hafa gerst þar, sem ekk-
(ert gefa eftir því, sem Dosto-j
jevsky taldi hryllilegast. Þá
birtust og langar greinar um
j skáldið í öllum helztu blöðum '
landsins og tímaritum. —
Bókaútgáfa ríkisins auglýsti
nýja heíldarútgáfu á verkum
! hans, haldin var minmngar-
sýning og sýnd kvikmynd, er
jfjallaði um líf Dostojevsky. 1
stuttu máli, — skyndilega var
ailt gert til þess að leiða skáld-
ið fram í sviðsljósið. |
ENDURREISN EÐA . . .
Hvað getur hafa valdið slík-
um skoðanaskiptum ? Varla get-
ur það eingöngu verið afmælið,
sem þeim veldur, því að kom-
múnistar efna aldrei til slíkra
| hátíðahalda. nema það efli á
einhvern hátt þann tilgang, sem
þeir æskja. Öllu líklegra er að
þessi ; ,.endurreisn“, sem þeir
veita Dostojevsky, standi í sam
bandi við þær tilraunir þeirra
að undanförnu, að afla Sovét-
'stjórninni vinsælda fyrir aukið
j frjálslyndi, — einkum erlendis.
Það má teljast táknrænt, að
VOKS — Alríkisstofnunin til
j kynningar og menningarsarn-
banda \nð erlendar þjóðir, —
jvar eih af fjórum aðildarstofn-
unum hátíðahaldanna, og önn-
jur Heimsfriðarþingið, stofnun,
;sem er alkunn fyrir kommún-
istíska áróðursstarfsemi sína.
Þátttaka þessara tveggja
stofnana virðist gefa ótvírætt
til kynna, að ráðamenn í 'Sovét
' hafi lagt mikla áherzlu á að
hátíðarhöldin hefðu sem. mest
áróðursgíldi, og því ekki ólík-
Iegt að þau hafi verið tilgangs-
bundið yfirskin eingöngu. Ef
„endurreisn11 skáldsins hefði
verið alvarlega meint, má það
að minnsta kósti kallast kyn-
legt, að í Sýnishornariti rúss-
neskra bókmennta, sem gefið er
út til notkunar í miðskólum
Sovétríkjanna 1955—56 skuli
Dostojevskys ekki einu sinni
vera minnst, enda þótt þar séu
kaflar úr verkum annarra
mestu skálda með Rússum á
19. öld.
ÞÓ EKKI DOSTOJEVSKY
ALLUR.
Og eitt er víst, — hið milda
skáld, sem rússneskir kommún-
istar hvlltu sem meistara þann
9. febrúar, var í rauninni ekki
Dostojevsky allur, — aðeins
það, sem þeir gátu kallað að
hefði verið „mannvinur" og
„sosíaliskur raunsæismaður“.
Þann 6. febrúar hyllti Pravda
hann fyrir „raunsæisstyrk“, og
kallaði bókmenntaarf hans
..mahnúðarhugsjónir“. Fáum
dögum síðar var komizt svo að
orði í Izvestia, að hinn mikli
meistari hefði undirstrikað það
í hverri setningu, að auði og
arði væri misskipt í heiminum,
og var það endurtekið í mörg-
um blöðum og bókmenntatíma-
ritum. En meginþátturinn í rit-
um og skáldverkum hans, lýs-
ing hans á hinni harmrænu ör-
lagabaráttu hins sundraða
mannkyns og þeirri skoðun
hans, að maðurinn sé háður
hörðum, innri átökum, hvaða
þjóðskipulag, sem hann eigi við
að búa, •— allt var þetta látið
liggja í láginni. Nema hvað
Pravda lýsti því yíir, að heim-
spekiskoðanir skáldsins væru
. oss ósamrímanlegar og fram-
andi“.
Það gerir því engan mun,
þótt kommúnistar vilji nú láta
sem þeir dái Dostojevsky fram
úr hófi, — þeim er ógerlegt að
viðurkenna skáldverk hans í
heild eftir sem áður, og enn ó-
gerlegra að veita almenningi í
Sovétríkjunum tækifæri til
þess.
Minningavorð
Lárus Rögnvaldssoit
HINN 21. apríl var til mold-
ar borinn Lárus Rögnvaldsson,
rafstöðvarstjóri í Stykkishólmi,
jhann andaðist að heimili sínu
13. s. m.
Lárus var fæddur að Straumi
á Skógarströnd 27. júní 1904,
foreldrar hans voru hjónin
Guðrún Kristjánsdóttir og
j Rögnvaldur Lárusson, skipa-
smiður. Þau hjón eignuðust 5
böm: Vilborg, gift Bergsveini
Jónssyni, hafnsögumanni í
Stykkishólmi, Kristján vél-
smíðameistari, Stykkishólmi,
g'iftur Rannveigu Guðmunds-
aóttur, Ingveldur skirfstofu-
stúlka, Stvkkishólmi, Guðrún,
gift Gísla Skúlasyni húsgagna-
srníðameistara, Reykjavík, og
Lárus, sem minnzt er með þess-
um fáu orðum. Móður sína
míssti Lárus árið 1905, en faðir
hans andaðist 25. apríl 1955.
Árið 1907 fluttist Lárus með
föður sínum og systkinum til
Stykkishólms ásamt móðursyst
ur sinni, Ragnheiði Kristjáns-
dóttur, sem gekk börnunum í
móðurstað með þeim ágætum,
að vart varð þeim móðurmiss-
irinn betur bættur. Snemma
kom í Ijós, aðJLárusi var mik-
ill hagleiki í blóð borinn og
fljótur var hann á unga aldri
j að afla sér þekkingar á með-
I ferð mótorvéla, sem þá voru að
byrja að ryðja sér hér til rúms,
enda í ætt hans þjóðhaga smið-
| ir og faðir hans hinn kunni
jbátasmiður, er jafnvígur var á
jtré og járn.
j Þegar fyrsta rafstöðin var
jreist hér í bæ var Lárusi falin
stjórn hennar, þá aðeins 17 ára
' að aldri. Sýnir það eitt hve mik-
ils álits og trausts hann naut
svo ungur, enda brást hann því
trausti ekki.til hinztu stundar.
Hann var maður vel greindur,
| skemmtinn, og ræðinn, enda fjöl
I fróður, en grandvar í orðum og
| lagði ætíð gott til manna og
málefna, enda valmenni hið
. mesta, sem var bóðinn og búinn
1 til að leysa hvers manns vand-
kvæði ef það var á hans valdi,
i enda óspart til hans leitað með
margvísleg vandkvæði, sem
hann ætíð sinnti með sinni al-
kunnu ljúfmennsku og hjálp-
fýsi.
Giftur var Lárus Ástu Gests-
dóttur, ættaðri úr Dýrafirði,
hinni ágætustu konu. Bjó hún
manni sínum ástríkt heimili,
enda samhent í gestrisni, alúð
og glaðværð. Var því mjög gest
Framhald á 7. síðu