Alþýðublaðið - 06.09.1956, Qupperneq 4

4
Alþýðubjaðið
Fimintudagur 6. sent. 195S,
Útgefandi: Alþýðuflokkurinii.
Ritstjóri: Helgi Sæmundsson.
Fréttastjöri: Sigvaldi Hjálmarsson.
Blaðamenn: Björgvin Guðmtmdsaon og
Loftur Guðmundsson.
Augiýsingastjóri: Emilía Samúelsdóttlr.
Ritstjómarsímar: 4901 og 4902.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hxerfisgötu 8—10.
i
V
s
s
]
s
\
X
5
\
s
s
*
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Skrýtin frœndsemi
FYRIR SKÖMMU sagði
bókavörðurinn í Gentofte í
Morgunblaðsgrein, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hér væri
náskyldur jafnaðarmanna-
flokkunum á Norðurlönd-
um! Mörgum mun hafa þótt
þetta hæpin sagnfræði. Sjálf
stæðisflokkurinn hefur löng
um rækt frændsemi við í-
haldið úti í heimi og jafnan
reynt að bera jafnaðarmönn
um illa söguna á bak, þó að
Ólafur Thors eigi reyndar til
að mæla fagurlega í eyru
þeirra við hátíðleg tækifæri,
en slíkt er aðeins kurteisi,
sem þjónar skyldu formsat-
riðanna. Og enn bersamavið.
Morgunblaðið svaraði í fyrra
dag óbeinlínis blekkingará-
róðri bókavarðarins í Gen-
tofte. Tilefnið er kosningarn
ar, sem nú fara í hönd í Sví-
þjóð. Frændseminni við jafn
aðarmenn er ekki fyrir að
fara, þegar Morgunblaðinu
verður hugsað til þeirra.
Morgunblaðið segir í
þessu sambandi orðrétt:
„Jafnaðarmenn hafa und-
anfarinn áratug byggt
kosningabaráttu sína á lof-
orðum um gull og græna
skóga. Það er einnig svo
nú, og í ár er íveim aðal-
úmbótum lofað: styttingu
vinnutímans án þess að
launin lækki og viðbót við
eftirlaunin, og verður sú
viðbót miðuð við 30—40%
af meðaltali af launum
manna á aldrinum 17—67
ára“. Þetta finnst íslenzka
íhaldinu furðulegur hugs-
unarháttur. Styttri vinnu-
tími og hærri eftirlaun eru
því ekki aldeilis að skapi.
Framleiðsluaukningin á
ekki að tryggja vinnandi
stéttum slíkar og þvílíkar
umbætur. Hún á að renna
óskipt í sjóði og buddur at-
vinnurekendanna.
Þetta er aðeins eitt dæmi
af mörgum um muninn á nor
rænum jafnaðarmönnum og
íslenzka íhaldinu. Hins veg-
ar er dæmið harla athyglis-
vert. Jafnaðarmenn leggja
hvarvetna áherzlu á bætt
lífskjör fólksins, sem skapar
verðmætin með vinnu sinni.
En íhaldið er þessu andvígt
um allan heim. Það vill ekki
heyra minnzt á gull og
græna skóga í þessum skiln-
ingi. Og Morgunblaðið er á
sömu skoðun. Þess vegna
hneykslast það á kosninga-
stefnu sænskra jafnaðar-
manna. En það á bágt. Því
finnst ráðlegast að spá
sænska Alþýðuflokknum
sigri. Vegna hvers mun
slíks að vænta? Alþýðu Sví-
þjóðar finnst gott að hugsa
til þess, sem Morgunblaðið
hneykslast á í fari sænskra
jafnaðarmanna.
Hitt er ekki ósennilegt, að
bókavörðurinn í Gentofte
skrifi grein í Morgunblaðið
eftir kosningarnar í Svíþjóð
og boði íslendingum, að
sænski Alþýðuflokkurinn
hafi átt sigri að fagna vegna
skyldleikans við Sjálfstæðis-
flokkinn hér. Hann hefur á-
reiðanlega uppgötvað, að
Morgunblaðið vill gjarnan
þykjast vinur þeirra, sem
mega sín nokkurs, hvort
heldur er um að ræða kjör-
fylgi eða peninga.
Gluggalaus rakastía
MORGUNBLAÐIÐ skýrir
frá því í gær, að byggð verði
ný fangageymsla í Reykja-
vík og nýi „kjallarinn“ hafð
ur ofanjarðar. Blaðið er hrif
ið að vonum og segir: „Það
sru gleðitíðindi, að nú eru
dagar „kjallarans“ senn tald
ir. Það hefur alltaf verið
neyðarráðstöfun að nota
hann sem fangageymslu, og
sngum hefur verið það leið-
ara en lögreglunni. Það hef-
ur um árabil verið í undir-
búningi að hefja fram-
kvæmdir við byggingu nýrr
ar fangageymsiu. Fyrrver-
andi dómsmálaráðherra var
búinn að leyfa framkvæmd-
irnar og nú mun ný fanga-
geymsla upp rísa — „kjall-
ari“, sem er ofanjarðar eins
og mannabústaðir, en ekki
gluggalaus rakastía.“
Allt er þetta hverju orði
sannara hjá Morgunblaðinu.
Vissulega er tími til kominn
að bæta úr ófremdarástand-
inu á þessu sviði. En með
leyfi að spyrja: Hvað sætti
Bjarni Ðenediktsson sig
lengi við þá svívirðingu, að
gluggalaus rakastía væri
fangageymsla í Reykjavík?
Það nægir, að Morgunblaðið
minni á, hvað Bjarni fór
lengi með yfirstjórn dóms-
málanna — þá er svarið feng
ið. :
Sameinast ftalskir iafnaðarmein?
ÞAÐ vakti mikla athygíi er
foringi hægri sósialisa á ítaliu,
Giuseppe Saragat, gerði al-
vöru úr því fyrir skemmstu að
leggja fram lausnarbeiðni sína
sem aðstoðarforsætisáðherra í
stjórn Antonios Segnis. Raunar
hafði hann farið fram á lausn
frá ráðherrastörfum fyrir
tveim mánuðum, og talið það
ástæðuna, að hann yrði að
leggja fram krafta sína að
skipulagi flokksins. En nú hef
ur hann ítrekað lausnarbexðn-
ina sökum breyttra viðhorfa
innan flokksins. Ekki er þó tal
ið líklegt að þetta þýði að
hægri sósíalistar muni greiða
atkvæði gegn ríkisstjórninni
heldur sé orsökin beinlínis sú
sem Saragat telur — breytt við
horf.
SARAGAT OG NENNI
Hið breytta viðhorf er fyrir
samningaumleitanir þeir sem
nú eru hafnar á milli Saragat
og Nennis, leiðtoga vinstri
arms ítalska sósíalistaflokks-
ins um samstarf, en vinstri
armurinn hefur um langt skeið
haft náið samstarf við komm-
únista. Saragat klauf sig og
hægrilið sitt úr sósíalistaflokkn
um árið 1947, einmitt er það
samstarf hófst og stofnaði þá
sósíaldemokrataflokkinn, og
hafa hægri sósíalistar síðan
sameinast undir því flokks-
nafni.
Pietro Nenni hefur nú stað-
fest að um slíkar samningaum
leitanir sé að ræða. I viðtali
við dagblaðið „La Stampa“ í
Turin viðurkenndi hann hik-
laust að samvinnuslit væru yf
irvofandi með vinstri sósíalist
um og kommúnistum, og kvað
samstarfið við þá að undan-
förnu hafa einkennst af „vax
andi ágreiningi og kulda“. Og
hann bætti við: „Viðhorf okk
ar hafa breytzt til samræmis
við breytt viðhorf í alþjóðamál
um“.
NENNI MEÐ ATLANTS-
HAFSBANDALAGINU?
Það er sízt að unda þótt
Nenni tali um breytt viðhorf.
Erlendir fréttaritarar telja að
til þess að samstarf með hægri
og vinstri sósíalista geti orðið'
að ræða, verði vinstri sósialist
ar ekki aðeins að slíta cllu
tengsl við kommúnista, heldur
og að viðurkenna aðild að At-
lantshafsbandalaginu, treysta
utanríkismálatengslin við Vest
urveldin og skuldbinda sig til
að taka ekki þátt í neinni
stjórnarmyndun með kommún
istum. Þessi skilyrði eru þó
ekki enn viðurkennd öpinber-
lega af leiðtogum vinstri sósíal
ista, en fréttamenn fullyrða að
þeir mun reiðubúnir að ganga
að þeim.
Sagt er að þeir Saragat og
Nenni hafi þegar átt umræðu
fund með sér í Prolognan í
Frakkiandi, þar sem Saragat
dvelzt í sumarleyfi. Talið er að
það sé Nenni, sem átt hefur
frumkvæðið að þessum fundi,
og að það hafi verið snemma í
ágústmánuði sem hann sneri
sér til miðstjórnar sósíaldemo-
krataflokksins og kvað sig fús
an til viðræðna. Saragat undir
bjó síðan fund þeirra og var
nefnd frá sósíaldemókrötunum
viðstödd samræður leiðtog-
anna.
JÁKVÆÐUR ÁRANGUR
Að viðræðunum loknum lét
Pietro Nenni.
Saragat svo ummælt við
Stampa“, en það blað er oft I þykki.
talið túlka sjónarmið leiðtoga
sósíaldemókrata, að þær heíðu
bo(rið þýðingarmikinn og já-
kvæðan árangur. „Við ræddum
grundvallaratriði utanríkis-
málastefnunnar, svo og innan-
ríkismálin á sósíalisiiskum
grundvelli, og komust að raun
um að ekki var um neinn á-
greining varðandi helztu
vandamálin að ræða“. Blaðið
vekur athygli á að umrnæli
Saragats séu venju fremur skor
inorð og hiklaus, og bætir við
að ef til vill hafi „þegar verið
tekið mikilvægt skref að sam-
einingu hægri og vinstri sósíal
ista“.
STRAUMHV ORF
Reynist þetta rétt er í þann
| veginn að slitna upp úr þeirri
samvinnu vinstri sósíalisfa og
kommúnista, sem á tímabili
gerði þá svo sterka að niinnstu
munaði að þeir næðu öllum
völdum á Ítalíu í sínar hendur.
Talið er að það hafi verið at-
burðir þeir sem ýttu undir
Nenni að slíta tengslin við
kommúnista.
Að sjálfsögðu bera ítalskir
kommúnistar þessi straumhvörf
ekki vel, enda ekki ólíklegt að
þau muni kosta þá óbeinlínis
þrjár og hálfa milljón atkvæða.
í málgagni sínu „La Unita“
hugga þeir sig hinsvegar við
það, að það sé ekki á valdi
Nennis að taka slíkar ákvarð-
La anir; til þess þurfi flokkssam-
Ma$urinn, sem ekki fyrír-
finnsf í Sovéfríkjunum
í HINNI frægu veizlu al-
þýðuflokksþingmanna í Lund-
únum lét Krústjov svo um
mælt, að sósíaldemókratar fyr-
irfyndust ekki í Sovétríkjun-
um.
Það er ekki rétt, segir sænski
blaðamaðurinn Yngve Lund-
berg, sem dvalizt hefur í Sovét-
ríkjunum og rætt við manninn,
„sem ekki fyrirfinnst“, sósíal-
demókratann dr. Fricie Men-
ders, sem búsettur er í Lett-
landi. Dr. Menders er einn af
frumherjum sósíaldemókrata í
Lettlandi. Hann var orðinn
kunnur að þeim skoðunum þeg-
ar á keisaratímabilinu og var
dæmdur fyrir þær í útlegð til
Siberíu. Þegar Ulmanis-einræð-
ið hófst var hann settur í fanga-
búðir. En á tímabilinu milli
Siberíuútlegðarinnar og fanga-
búðavistarinnar hafði hann
gerzt mikill áhrifamaður um
stjórnmál. Meðal annars verið
ríkisþingmaður.
Á EFTIRLAUNUM
Nú nýtur dr. Menders eftir-
launa frá ríkinu, fimm hundr-
uð rúblur á mánuði, sem teljast
verður mjög ríflegt. Hann les
mikið og sér um innanhússtörf-
in, en kona hans starfar sem
barnalæknir. Að sjálfsögðu get-
ur hann ekki haft nein teljandi
afskipti af stjórnmálum, en oft
heimsækja rússneskir stjórn-
málamenn hann og spyrja hann
ráða og álits um ýmis mál.
Hann heíur til dæmis verið
mjög spurður um ráð tii að
koma á sem nánastri samvinnu
við vestræna sósíaldemókrata.
Rússum er vel kunnugt um
sjónarmið hans svo að þessi
grein flytur ekki neinar afhjúp-
anir.
Annað er það, sem Rússar
spyi'ja hann mjög um — hvcrt
hann æski þess að breytt verði
um stjórnskipulag á Lettlandi.
Þeirri spurningu svarar hann
hiklaust neitandi. Það, sem orð
ið er hefur skotið svo djúpum
rótum, að breyting væri óhugs-
anleg. Iðnaðurinn og auðlindirn
ar verður að vera í ríkiseign,
þótt ef til vill megi hafa eins
konar einkarekstur á smáfram-
leiðslu.
Landbúnaðurinn er þó ekki
í eins góðu lagi og skyldi, segir
dr. Menders. Ríður mikið á að
auka framleiðsluna eftir því
sem frekast er unnt.
ÁKAFLEGA BJARTSÝNN
Dr. Menders er ákaflega
bjartsýnn hvað snertir framtíð
baltnesku landanna. Hann von-
ar að þau ■— fyrir friðsamlega
sambúð — fái smám saman aft-
ur sitt forna frelsi og um leið
dragi úr áhrifum Rússa. Þessi
lausn sé eina hugsanlega leiðin
til að viðhalda vináttu Rússa
og Balta, telur hann.
í grein sinni bendir Lundberg
á, að dr. Menders hafi að ýmstt
leyti sérstöðu. Til dæmis njóti
ekki allir sósíaldemókratar ríf-
legra eftirlauna, er þeim.hefur
verið sleppt úr haldi. Það sé
jafnvel til að þeim hafi 'ekki
verið endurgreiddur ríkisstyrk-
ur, er af þeim var tekinn þegar
þeir voru settir í varðhaid, —
(Frh. á 7. síðu.)