Vísir - 19.11.1916, Blaðsíða 5

VISIR
5
Frá Tyrkjnm.
Tyrkir berjast til þrautar.
Svissneskur háskólakennari í
tungumálum, sem dvalið hefir í
Tyrklandi síðustu 18 mánuðina
og kent á háskólanum í Constan-
tinopel, er nýkominn heim til
Sviss og hefir lýst ástandinu í
Tyrklandi á þessa leið:
í>að var auðveldara fyrir mig
að komast til Constantinopel en
i burtu aftur. í síðastliðnum
maímánuði byrjaði eg á tilraun-*
unum til að komast þaðan. Tyrk-
ir fundu enga ástæðu til að tefja
mig, en Tjóðverjarnir, sem nú
ráða lögum og lofum í utanríkis-
ráðuneytinu, heftu för mína með
ýmsu móti. Og of eg hefði ekki
notið aðstoðar góðvinar míns,
Hamdi Bey, eins af helsu fræði-
mönnum Tyrkja, þá væri eg að
líkindum enn í Constantinopel.
Rétt áður en eg lagði af stað
átti eg tal við Hamdi Bey um
ástandið, og munu skoðanir hans
á ófriðnum lítið frábrugðnar skoð-
unum alls fjöldans af menta-
mönnum Tyrkja.
Sagði hann, skoðanir manna á
þvískiftar, hvortrétthefðiverið af
Tyrkjum að ganga í ófriðinn, en
allir væru sammála um, að nú
sé ekki annað ráð vænna en að
taka atíeiðingunum og halda
ófriðnum áfram til þrautar. Virt-
ist hann þeirrar skoðunar, að
forlögum Tyrkjaveldis í Norður-
álfunni yrði ekki breytt úr þessu,
og að Tyrkir myndu missaCon-
stantinopel, þó þeir slitu nú þeg-
ar bandalaginu við Tjóðverja og
semdu frið sérstaklega. — „Við
verðum að berjast til þrautar“,
sagði hann hvað eftir annað. —
Eg spurði hann um áiit tyrk-
neskra mentamanna á Tjóðverj-
um, en hann þagði við og brosti
þreytulega, eins og Tyrkjum er
titt. Eg gekk eftir svari, og
sagði hann þá að eins þetta:
Tjóðveijar eru bandamenn vorir.
Afskaplegt manntjón.
En skoðanir almennings eru á
alt annan veg. Tyrkneska þjóð-
in lagði nauðug út í ófriðmn, og
hið voðalega manntjón og fjár-
hagskröggur, sem ófriðurinn hefir
leitt yfir þjóðina er ekki til þess
fallið, að vekja eldmóð meðal
hennar. Tað getur eliki hjá því
farið, að tyrkneskar hersveitir
berjist á íleiri vígvöllum en hald-
ið er í Constantinopel, *því að
fjöldi særðra manna, sem dag-
lega eru fluttir til bórgarinnar,
hefir aukist afsltaplega á síðustu
tímum. Bráðabirgðaspítalar þjóta
upp í tugatali, og annarhver
karlmaður sem maður mætir á
götunni er særður eða í aftnr-
bata eftir sár.
Tjóðverjar hafa komið ágætu
skipulagi á í spítölunum, en þó
held eg að tala þeirra, sem deyja
úr sárum og sjúkdómum, sé ægi-
leg þar í samanburði við það,
sem gerist með öðrum þjóðum.
Týskur lækmr sagði mér, að
þetta stafaði áf kæruleysi hinna
særðu fyrir lifi og dauða. Særða
Tyrki gildir það einu, hvort þeir
lifa eða deyja. Forlög þeirra
eru í höndum Allah, og þeir
gera ekkert til að hjálpa lækn-
unum og hjúkrunarkonunum til
að græða sárin. Hjúkrun hinna
særðu annast tyrkneskar konur
af æðri stéttum að mestu leyti.
Ofriðurinn hefir algerlega bælt
niður kvenfrelsishreyfinguna, sem
fyrir nokkrum árum síðan vakn-
aði í Tyrklandi fyrir bresk áhrif
og komin var nokkuð á veg.
Fjárliagskröggur.
Fyrir kaupmenn:
Niðnrsnðuvörur frá Stavanger
Preserving Co., Stavanger,
líka best.
Fjárhagskröggur almennings
eru mjög alvarlegar, þrátt fyrir
það, að með ráði Tjóðverja hafa
verið gerðar ýmsar ráðstafanir
til að létta undir með fátækling-
unum. Fyrir sex mánuðum síð-
an, áður en yfirvöldin höfðu tek-
ið að sér að sjá fólkinu fyrir
matvælum, urðu miklar óeirðir í
Constantinopel, sem beinlínis stöf-
uðu af hungursneyð. Eg var
sjálfur áhorfandi að því, er þýska
og tyrkneska lögreglan var að
tvistra kvenfólkinu, er safnast
hafði í þyrpingar á götunum
þúsundum saman. Tá held eg
að Tyrkir hefðu fúslega samið
sérstakan frið. Nú hefir verið
komið upp alþýðueldhúsum hór
og þar í Constantinopel eins og
í Berlín, og sem stendur ríkir
ekki verúleg hungursneyð meðal
fátæklinganna.
Smákaupmennirnir og versl-
unarlýðurinn á langerfiðast upp-
dráttar, því að verð á allri nauð-
synjavöru er fram úr öliu hóíi.
Fólkið minnist með sárum sökn-
uði fornra tíma, þegar borgin
var full af íerðamönnum úr öll-
um áttum, sem stráðu peningun-
um eins og sandi.
Millistéttirnirnar og lægri»stétt-
imar hata Tjóðverja og þrá frið-
inn um fram alt. En þær hafa
ekki þrek til þess að ganga
opinberlega í berhögg við Enver
Pasha og TJngtyrki. Tetta fram-
kvæmdaleysi liggur í eðlisfari
Tyrkja og á rót sína að nokkru
leyti að rekja til þeirrar trúar,
að Allah muni taka í taumana
þegar honum þykir tími til kom-
inn og stöðva ófrrðinn og allar
þær hörmungar, sem af honum
leiðir. Flokkur „Gamal-Tyrkja“
nýtur einskis trausts meðal al-
mennings, en meðal hans eru
ymsir af helstu mattarstoðum
hinna auðugri æðri státta.
i heildsöln hjá
G. Eiríkss, Reykjavik.
Jóla- og Nýárskort
íleiri þúsundum úr að velja. Skrautlegt úrval, öll þýsk, einnig
tækilæriskort. — Hollenskir Blómlaukar, margar tegundirúti
og inni, er selt á Laugaveg 10.
Klæðaverslun Griiðm. Sigurðssonar
Bifreiðakensla.
Að íengnu leyfi Stjórnarráðs íslands tek eg undirrit-
aðnr að mér að kenna að fara með bifreiðar.
Þeir sem sinna vilja þessu geii sig fram fyrir 1.
desember næstkomandi.
Egill Vilhjálmsson
bifreiðarstjóri.
Mjóasund 3. Hafnarfirði.
Leirvöru, Glervöru,
Postulín, Búsáhöld
og Barnaleikföng
er best að kaupa í
Verzlun Jöns Þórðarsonar.
Iijúpur
eru keyptar i Sláturfélaginu. Menn snúi sér til
Carls Bartels e«a Guð teins Jónssonar.
Samsæri og njósnir.
Frá upphafi ófriðarins hafa
stöðugt venð að myndast sam-
særi til ð velta Enver Pasha og
stjórn hans úr völdum, En svo
er njósnum Tjóðverja fvrir að
þakka, að alt af hefir orðið upp-
vrst um þessi samsæri áður en
þau hafa náð tilgangi sínum. Á
fyrstu tímum ófriðarins var skýrt
opinberlega frá þessum samsær-
um, þegar uppvíst varð um þau,
og samsærismennirnir skotnir
opinberlega, öðrum til viðvörun-
ar; en nú er farið öðru vísi. að.
Njósnararnir segja til samsæris-
mannanna; lögreglan lætur greip-
ar sópa um hús þau, sem grun-
ur leikur á; menn eru hengdir
umsvifalaust af handahón; þegar
nóttin er komin eru steinar
bundnir við hræin og þeim sökt
í Bosporus. í Tyrklandi segja
þeir dauðu ekki eftir, fremur en
annarstaðar.
Tað var opinbert leyndarmál í
Constantinopel, að morðingi
þýska hershöfðingjans v. d. Goltz
var tyrkneskur smákaupmaður,
ho * ksleysingi í stjórnmálum, en.
hálfsturlaður orðinn af því hann
hafði mist marga syni sína í
ófriðnum. Hann sakaði Tjóð-
verja um ólán sitt, leitaði v. d.
Goltz uppi og stakk hann í
hjartastað. Tað var látið í,veðri
vaka í Constantinopel, að v. d.
Goltz hefði dáið á sóttarsæng,
en enginn trúnaður var lagður
á það, og löngu áður en eg fór
þaðan var sagan sögð svona.