Vísir - 25.06.1930, Síða 16

16
VÍSIR
„Ármaamcc
FISHING COMPANY, LINEDRIFTERS’ OWNERS, REYKJAVIK,
ICELAND. -------------- Managing Director: PÁLL ÓLAFSSON.
I M P O R T: Coal, Salt, Herringbarrels, Hessians, Hemp, Lines etc.
E X P O R T: Saltfish, Fishoil and all sorts of Fish products.
n
ryll=ir“
STEAM TRAWLING COMPANY, REYKJAVIK, ICELAND.
Telegrams: FYLKIR. — Managing Director: PÁLL ÓLAFSSON.
I M P O R T: Coal, Salt, Herringbarrels, Hessians etc.
E X P O R T: Saltfish, Fishoil and all sorts of Fish products.
unin versnabi, svo aS á einokunartímunum og fram yfir
mi'Sja 19. öld voru þær mjög óvíöa. Á síSara hluta 19.
aldar fór þeim aö fjölga aftur, og nú eru þær orSnar
algengar um alt land. Því heyi, sem ekki var látiS í hlöS-
ur, var hlaöiS upp í tóftum og þakiS meS torfi.
Þegar tún var alhirt var venja aS gera sér glaöan dag,
voru þaS kölluö tööugjöld. Var þá gefiö hálfs dags frí
og veitt kaffi meS lummum og pönnukökum, en til matar
var gefinn hrísgrjónagrautur meö rjóma og hangikjöt eSa
jafnvel slátraS lambi.
Til heimflutnings var heyiS bundiS í bagga 40—50
kg. og reitt heim á hestum. Nú er mikiö fariö aS nota
vagna til þess, að minsta kosti á túnum, og sumstaöar
jafnvel fariö aö nota bifreiöir. Heyskapur stendur al-
ment fram um 20. sept. og oft lengur.
SilungsveiSi er fariö aS stunda, er isa leysir á vorin
og alt sumariö fram á haust. Á vetrum var víöa áSur
stunduð silungsveiSi ofan um ís, en nú er þaS ekki leng-
ur gert; þó er þessi veiSi enn eitthvaS' stunduö viS Mý-
vatn (NorSurlandi). Lax má nú orSið ekki veiöa nema
mánuSina júní—ágúst. Álar eru algengir á Suðurlandi, en
sjaldgæfir í öðrum landsfjórðungum og hafa vist aldrei
veriS veiddir til nytja.
Haustverk byrja meS því, aS í síðustu viku september
(22. viku sumars) er smalaS öllu fé af afréttuni og óbygS-
um landsins og rekiS til vissra staða, sem kallaSir eru
réttir. Þar er þaS dregiS sundur. FéS er auökent meS
sérstökum mörkum á eyrum, sem gerö eru eftir
föstum reglum, svo aS ruglingur geti ekki átt sér staö,
og hefir hver bóndi sitt mark. Auk jæsserféSauSkentmeö
merkjum, sem brend eru á bornin. Þessar leitir standa
mjög núslengi; í þeim héruSum, sem eiga aS smala miö-
bik landsins standa þær 7—14 daga. Eru allir afréttir
smalaSir þrisvar á hausti, með viku tii hálfsmánaöar
millibili.
Tafnóöum og féS heimtist af afrétti byrjar slátrunin.
Fram til loka 19. aldar fór slátrunin frarn heima á bænda-
býlunum og var kjötiS síSan flutt á hestuni til verslun.ar-
staöanna. Nú fer öll slátrun frarn í kaupstöðunum í sér-
stökum sláturhúsum. Hafa veriS sendir rnenn til Eng-
lands og jafnvel til Nýja-Sjálands til þess aö kynna sér
slátrun og fá sem gleggsta þekkingu á, hvernig Eng-
lendingar vilja hafa kjötiS, svo aö þaS þyki góS vara
þar í landi.
Aö öðru leyti ganga haustverkin mest í þaS, aö búa
sig uridir veturinn : dytta aö húsum, gera í kringum hey
o. s. frv. Ef tíS er góö er einnig stundum nokkuS unniö
aö jaröabótum, boriS á tún o. fl.
Á vetrum eru aSalverkin skepnuhiröingin. Kýr eru
teknar alveg i hús í september. SauSfé verSur einnig aS
ala i húsi allan veturinn aö heita má. Á Suðurlandi getur
þaS þó venjulega gengiö úti fram í nóv. eSa jafnvel
lengur, .sumstaöar allan veturinn, en í öörum landsfjórð-
tmgum verSur venjulega aö taka þaS í hús i október.
Hestar, aSrir en brúkunarhestar, geta um land alt geng-
iö úti meiri hluta vetrar.
Önnur vetrarverk eru viögeröir og smíðar á búsáhöld-
um, amboSum o. fl. og annar undirbúningur undir sunt-
ariö. íslenskir bændur hafa alt fram á þennan dag orSið
• aö srniöa allar síuar nauésynjar sjálfir og kunna til flestra
iðna nokkuö : trésmíði, söSlasmíöi, járnsmiSi o. s. frv.
Smiöja hefir því veriö til á flestum bæjunt. ASalvetrar-
starfiS var þó, einkum fyrr á öldum, allskonar ullar- og
tóvinna. Fram til loka 19. aldar var alt unniS á heimil-
unum sjálfum, sem þau þurftu til klæöa og skæöa, yst
sem inst.
Vér skulum þá að lokmn líta stuttlega á landbúnað-
inn eins og hann er nú og helstu framfarir, sem orSiS
hafa nú á síðustu timum.
Garörækt hefir þekst á íslandi síSan i fornöld, en
enga þýSingu haft fyrr en á síSustu öld, aS kartöflu-
og rófnarækt varö nokkuö alrnenn. Kartöflurækt var
fyrst reynd hér 1759. *
Uppskeran hefir veriS : Kartöflur : Rófur:
1886—90 aö meSaltali á ári, tonn 6000 8400
1901—05 — — — — 18000 17100
1928 —• 42000 15000
Auk þessa er nú oröið, einkum í kaupstöðum, ræktaS
allmikiö af allskonar káli (blómkál. grænkál, hvítkál o.
fl.), salat. radisur etc. Ennfremur allskonar tré og
rtmnar.
Jaröræktin hefir tekiS geysiframförum, einkum síö-
asta áratuginn. Bæði hefir ræktaöa landið og aðrar bún-
aSarframkvæmdir aukist gífurlega og svo hefir veriS
ráðist i stór áveitufyrirtæki, aöallega á Suöurlandi. Má
nefna þessi:
Miklavatnsm.áveita gerS 1912—13 2018 ha. 55000 kr.
Skeiöaáveita — 1917—23, 3120 — 458000 —
Flóaáveita — 1922—28, 12000 — i,2milj.—
Heyskapur hefir vitanlega aukist í líku hlutíalli og
ræktunin, svo sem sjá má af þessum tölum:
TaSa: Út.hey:
1886—90 aS meöaltali, hestar 381000 765000-
1901—05 — —• — 609000 1252000
1923—27 ‘ •—• —■ — 823000 1327000
Sauðfé er i öllu verulegu þaS sania og landnámsmenn
fluttu með sér, en þar sem talið er aS þeirra hafi kom-
iö hingað frá Skotlandi, Orkneyjum og Suðureyjum, þá
hafa þær SauSfjártegundir, er fluttust til landsins, veriö
allmjög sundurleitar, eins og féS enn ber meS sér. Einn-
ig hefir oft veriS flutt sauöfé til landsins til kynbóta, cn
þess gætir lit.iö. Nú er byrjuö alvarleg viöleitni á aö bæta
fjárstofninn.
Fjárfjöldinn hefir veriS:
1900........469000
1920....... 578000
1928........627000
Nautpeningur er af sama uppruna. Er hann meöallagi
stór, lifandi vigt ca. 350—400 kg að meöaltali. NythæS
2400—5500 kg. Virðist nautpeningsrækt áöur fyrr hafa
staðið með miklu meiri blóma en hún hefir gert hinar
siöari aldir og gerir enn.
Fjöldinn var áriS 1900 ........ 23000
— - 1928 ....... 30020
Hestar eru margir i hlutfalli viö aðra gripi, eins
og gefur aö skilja, þar sem allar samgöngur hafa hvílt á
þéim. Þeir eru nægjusamir, tiltölulega sterkir og ákaf-
lega úthaldsgóSir. HæSin 48—56 þuml. — Fjöldinn:
1900 ... ... 41600
1920 . . . • ■ • 50645
1928 ... ■•• 52245
Til styrktar og eflingar búnaSarmálum star'far eitt
allsherjarfélag, BúnaSarfélag íslands, sem aftur hefh'
undirdeildir um alt land meS ca. 5000 meSlimum. Bún-
aöarfélag íslands hefir 250000 kr. styrk úr RíkissjóSi.
þaS á tvær tilraunastöSvar og hefir 6 ráöunauta til leiS-
beiningar um alt, er aS búnaSi lýtur. Innan þessa félags-
skapar starfa nú:
48 kúaræktarfélög
33 hestaræktarfélög
5 sauöfjárræktarfélög.
LandbúnaSarskóIi var fyrst stofnaSur 1880. Nú eru
þeir tveir. Fer þar fram munnleg kensla að vetrinum og
verkleg aS sumrinu. Skólatíminn er 2 ár; lærisveinar
um 40 í hvorúm.
Löggjöfin hefir á ýmsan hátt reynt aS ýta undir bún-
aSarframfarir. Má þar nefna RæktunarsjóS og Bygging-
ar- og landnámssjóS, sem nú eru runnir í eina stofnun,
LandbúnaSárbanka, meS 6 miilj. kr. höfuSstól; en eink-
um hafa þó JarSræktarlögin, sem gengu í gildi 1923,
reynst drjúg lyftistöng fyrir landbúnaðinn. Samkværat
jjeim eru allar búnaðárframkvæmdir verSlaunaSar og
mældar í dagsverkum. Dagsverkatalan hefir verið:
Áriö 1900 ... 56000 Áriö 1924 . .. .. . 238000
1910 ... . . . I I3OOO — 1925 ... • • • 354°°°
1920 ... 82000 — 1926 . .. ... 426000
— 1923 ••• ... I12000 — 1927 ... • • • 5Q3000
—' 1928 ... ... 700000
Þrjú nýtísku mjólkurbú eru nú á landinu og notar
eitt þeirra rafmagn sem rekstursafl og jarShita til upp-
hitunar og pasteurshreinsunar. HiS fjórSa tekur til starfa
á þessu ári og er einnig rekiS meS rafmagni.
í grend viS Reykjavík er komiS upp eitt hiö stærsta
kúabú, sem til er á Noröurlöndum og vafalaust þaS, sem,
rekiS er með mestu nýtísku sniöi, þó viSa sé leitað. Hefír
þaS til umráða allar nýjustu laridbúnaSarvélar. Bygg-
ingarnar, sem eru úr steinsteypu, eru 2400 m2. aS flatar-
máli og rúmar fjósiS 160 kýr. Allar byggingarnar eru
raflýstar og í fjósinu eru sérstök loftræsting, sjálfbrynn-
ing og mjöltunarvélar. Þegar tillit er tekiS til, aö lítil-
fjörlegt kot, sem áður var, hefir meS nútíma þekkiugu
í ræktun og öllum útbúnaöi veriö gert aS höfuöbóli, sem
jafnast á við stærstu höfuöból í ööruni löndum, þá er
augljóst hvílíkir feikna möguleikar eru hér á landi fyrir
landbúnaS.
M. Júl. Magnús
læknir.
*
*
*
Eins og áður eru þar á boðstólum hin margreyndu
aktýgi, sem eru þau fullkomnustu, er á þessu landi
fást. Einnig hnakkar, beisli og töskur. Alla varahluti
liefi eg fyrirliggjandi, svo sem ólar allskonar, kraga,
klafa og boga. — Eru því allar viðgerðir, bæði á ak-
týgjum og reiðtýgjum, fljótt afgreiddar. — Þá má
ekki gleyma liinum márgeftirspurðu klyfjatöskum og
hestahöfíum, þeim vönduðustu sem hílr er völ á.
Hverfisgötu 56 A. Reykjavík.
immiimmmimiimmiiiiiimimimimmmmimimmmmmmiimmiimiim:
G. Bjarnason & Fjeldsted
Reykjavík.
Klæðskerar
Aðalstræti 6
Mest úrval af:
FATA- ÓG FRAKKAF.FNUM.
RYKFRAKKAR
fyrirliggjandi af öllum stærðum.
Fallegt snið. • Lágt verð.
Fyrsta flokks saumastofa
fyrir karla- og kvenfatnað.
H
irmiiimiimmmmmmmmmmimmmmmimtitmmmimimimimiimmf?