Vísir - 25.06.1930, Side 22

22
VÍSIR
SNOT
^ Vesturgötu 17
88 hefir ávalt best, fallegast og mest úrval af alls- g
g konar barnafatnaði, kven-prjónatreyjum og gfö
peysum (jumpers), svuntum, nærfatnaði (úr ^
Sg ull, silki, ísgarni, baðmull og lérefti), margskon- gg
^ ar slæðum, klútum, hyrnum og treflum, vasa-
kiútum, hönskum, sokkum og m. fl. £§
Verslið við
VERSLUNINA
„SNÓT“
Vesturgötu 17.
Skúverslun Stefáns Gunnarssonar
er ein með elstu verslunum þessa bæjar í sinni
grein, og er gamalkunn fyrir þann vandaða skó-
fatnað, sem hún hefir að bjóða. Verslunin hefir
altaf kappkostað að geta boðið viðskiftavinum
sínum það nýjasta á heimsmarkaðinum, með
sanngjörnu verði. Verðfali og samkepni hafa
aldrei haft áhrif á gæði varanna, og hin sívax-
andi sala, og ánægðir viðskiftavinir eru bestu
meðmælin. — Skóvinnustofa verslunarinnar
framkvæmir allar viðgerðir fljótt og vel og með
sanngjörnu verði. —
Skóverslun. Austurstræti 12.
Reykjavík.
Ánægjan skín út úr þeim
sem reykja
Wulffs-vindla
og aðrar
tóbakstegundir úr
brytjaður var niður, fjöru-
maðki, kræklingi, keti, innýfl-
um lir fuglum, hnísu, sel eða
kindum. Á vetrarvertíð voru oft
notaðir til þorskveiða stórir,
berir önglar, sem fægðir voru
í sandi.
Lengi framan af var öll veið-
in etin í landinu sjálfu. Frá því
á 14, eða 15. öld fer liarðfiskur
þó að verða meiri og meiri út-
flutningsvara.
Eins og gefur að skilja, skorti
mikið á það á þessu tímabili,
að fiskveiðar gæli talist örugg
atvinnugrein. Oft reyndist lítið
upp úr þeim áð liafa árum sam-
an. Útvegsbændur lögðu því oft-
ast jöfnum höndum stund á
landbúnað, og oft var liann að-
alatvinnugreinin. Hinar síðustu
aldir tímabilsins var þeim þó
tekið að fjölga, sem áttu af-
komu sína alla undir sjónum.
I fiskileysisárum urðu þeir að
lifa við sult og seyru. Þegar alls-
konar önnur óáran, bæði af
náttúrunnar völdum, svo sem
stundum var, og í verslun og
stjórnarfari, bættist við þetta,
leiddi það stundum til mann-
fellis.
Á þessum öldum tíðkaðist
það lalsvert, svo sem verið hef-
ir alt til þessa, að bændur sendu
húskarla sina til sjóróðra á vetr-
um, en lausamenn frá „sjávar-
síðunni“ fóru aftur í kaupa-
vinnu á sumrum.
Af skýrslum þeim, sem til
eru um skipakost landsmanna
um þetía leyti, má sjá það, að
landsmenn hafa átt allmiklu
færri báta kringum 1770 held-
ur en uin aldamótin 1900. Þó
var talsvert færra um smábáta
hið fyrra árið, sem nefnt var,
svo að meðal-stærð bátanna hef-
ir þá e. t. v. verið nokkuru
meiri.
Atbugun á skýrslum þeim,
sem til eru um útfluttan fisk á
17. og 18. öld, sýnir, að meðal-
útflutningur alls landsins er á
ári hverju ekki meiri en nú afl-
ast á einhverri hinna smærri
verstöðva eða á einn stóran
botnvörpung.
II. Seglskipatíminn.
Með 19. öld má segja að hefj-
ist nýtt tímabil i sögu íslensks
sjávarútvegs. Aldirnar fram til
Jiessa hafa árabátar verið nær
einu farkostirnir, en á þessu
fímabili hefst þilskipaútvegur-
inn, og má vel kenna 19. öldina
við hin þiljuðu seglskip, þegar
ritað er um fiskveiðar hér við
land.
Á fyrsta áratug 19. aldar tóku
nokkurir framtakssamir menn
við Faxaflóa að gera út þilskip,
og hlutu til þessa nokkurn
styrk stjórnarinnar, sem veitti
verðlaun fyrir framkvæmdir i
þessum efnum. Skip þeirra voru
lítil, með einni siglu, smíðuð
hér á landi, og gerðu þeir þau
út til veiða á opnu hafi þann
tíma ársins, sem síst var veðra
von. Tilraunir þessar gáfu í
fyrstu htið i aðra hönd, en var
þó haldið áfram, og voru enn-
fremur brátt teknar upp bæði
á Vestfjörðum og Norðurlandi.
Þar notuðu menn skip þessi sér-
staklega mikið í hákarlalegur.
Arið 1828 voru þilskipin 16
á öllu landinu og 25 árum síð-
ar voru þau orðin 25. Af þessu
er Ijóst, að ekki hefir verið um
neitt hraðfara aukningu á skipa-
kostinum að ræða fram að
þessu, þegar það kernur og til,
að þilskipin eru um miðja öld-
ina ekki farin að vera neitt að
ráði stærri en hin fyrstu. En
stærðin á þilskipunum var þá
frá 8—15 smálestir.
Eftir miðja öldina tóku fram-
farirnar að gerast stórstígari.
Nú fara menn að kaupa tví-
sigldar skonnortur frá Dan-
mörku og árið 1871 eru þilskip-
in orðin 63 og til jafnaðar all-
miklu stærri en fyrra hluta ald-
arinnar. Næstu tvo áratugina,
eða fram til 1890, eru ekki mikl-
ar framfarir á þessu sviði.
Liggja til þess ýmsar orsakir,
lágt verðlag á fiski, hafisar og
harðindi og loks hinar miklu
vesturfarir landsmanna.
Um þetta leyti voru að verða
miklar breytingar á veiðiað-
ferðum Englendinga. Voru þeir
sem óðast að taka upp gufu-
skip til botnvörpuveiða og
vildu því selja „kútterana“, sem
þeir höfðu áður notað, við
vægu verði. Var þá Landsbank-
inn nýstofnaður hér á landi, og
studdi Tryggvi bankastjóri
Gunnarsson menn ötullega til
kaupa á fiskiskútum af Eng-
lendingum. Varð nú á ör-
skömmum tíma skjót aulcning
á flotanum; um 90 þilskip bætt-
ust við á síðasta áratug aldar-
innar, flest frá Englandi. Voru
flesl þessara skipa, er við bætt-
ust, sæmilega á sig komin, liafði
verið vel við haldið og voru yf-
irleitt ekki sérlega gömul. Árið
-1902 var þilskipaflotinn orðinn
162 skip*), 50—90 smálestir
„brúttó“ að stærð. Fyrsta tug'
20. aldar ryðja gufuskip og vél-
skip þeim óðfluga úr vegi.
Það er engum vafa undirorp-
ið, að þilskipaútgerðin var mikil
framför í íslenskum fiskveið-
um, frá því sem áður var. Með
stærri og haffærari skipum
gátu sjómenn betur boðið höf-
uðskepnunum byrgin og
stundað veiðar lengri tíma á ári
hverju. Ensku skúturnar reynd-
ust og vel fallnar til veiða hér
við land, enda þótt það vildi
við bera, að fiskimenn treystu
þeim meira en efni stóðu til.
Kom það því oft fyrir að skip
þessi fórust og liafa íslending-
ar þar mist mörg mannslíf i
sjóinn.
Eftir að þilskipin komu til
sögunnar, voru menn ekki
lengur rígbundnir við hin næstu
mið, svo sem áður Iiafði verið.
Skúturnar frá Faxaflóa-fóru nú
að stunda veiðar fyrir Norður-
landi og Vestfjörðum yfir sum-
arið. Veiðarfæri á skútunum
voru handfæri með 2 önglum,
og voru 20—25 menn á hverju
skipi. Til beitu var nú farið að
nota síld, nýja eða frysta. Var
það venja á sumrum að hafa
meðferðis reknet (il að afla síld-
ar í þessu skyni. Mest af beitu-
síldinni var þó veitt í lagnet og
nætur á fjörðum inni og geymt
í íshúsum. Þau voru gerð eftir
kanadiskum fyrirmyndum, og
var liið fyrsta (Nordals-íshús)
reist hér í Reykjavik 1894. Síð-
an er kominn fjöldi þeirra víða
um land, og hafa þau mikla
þýðingu fyrir linuveiðar og
færaveiðar.
Á þessu tímabili varð og mik-
il aukning á hákarlaveiðum
fyrir Vestfjörðum og Norður-
landi. Náðu þær hámarki sínu
kringum 1880. Eftir það tekur
smám saman að draga úr þeim,
og í lok aldarinnar verða þær
ekki taldar máli skifta sem at-
vinnugrein.
Þess hefði mátt vænta, að
róðrarbátunum hefði fækkað
jafnótt sem seglskipaútgerðinni
óx fiskur um lirygg. Þetta fór
þó á annan veg framan af 19.
öld. Árið 1804 er talið að hér
*) 3 eða 4 lítil gufuskip munu
talin með í þessari tölu.
hafi verið 2163 róðrarbátar, 50
árum síðar voru þeir rösklega
3500. 1874 hefir bátunum fækk-
að lítið eitt, og eftir þetta tekur
þeim verulega að fækka. Árið
1900 eru þeir orðnir heldur
færri en i upphafi aldarinnar
eða 2028. Mikil framför varð í
allri útgerð hátanna á þessum
tima. Sæmilegur seglaútbúnað-
ur var tekinn upp, veiðar á línu
bi-eiðast út og þorskanet verða
almennari. ‘
Fiskverkunin breytist og á
þessum árum. Um aldamótin
1800 er flutt út meira af liarð-
fiski en saltfiski og helst það
framan af öldinni. En þegar
fram í sækir kemst saltfiskur-
inn fram úr sem útflutnings-
vara og verður brátt miklu
fremri. 1855 eru t. d. flutt út
yfir 20 þúsund skippund af salt..
fiski, en ekki nema röslc 3 þús.
skippund af harðfiski. Hafði
útflutningur á harðfiski þó far-
ið heldur vaxandi það sem af
var 19. öld, og hinn aukni út-
flutningur á saltfiski var því
eingöngu að þakka auknum
afla. Eftir 1860 tekur að draga
mjög úr útflutningi á harðfiski,
og hverfur hann nú smám sam-
an að kalla. — I npphafi aldar-
innar var nokkur útflutninguí
á „tunnufiski“ (söltuðum blaut-
fiski í tunnum), en sú verkun-
araðferð hverfur fljóíjega með
öllu.
Lítillega hefir verið drepið á
það bér að framan, að á 19. öld
fara íslendingar að nola síld til
beitu við þorskveiðar. Er rétf
að gera hér nokkura frekari
grein fyrir uppliafi sildveiða
hér við land og þróun á þessil
tímabili. Danir og Norðmenn
munu hafa gert hér einhverjar’
tilraunir til síldveiða undir lok
18. aldar, en ekkert framhald
varð á þeim. Síldveiðar Islend-
inga Iiefjast ekki fyrr en síðara
hluta 19. aldar. Um 1860 setjast
liér að nokkurir Nörðmenn á-
Austfjörðum og við Eyjafjörð
og reka þaðan síldveiðar með‘
stórum kastnótum, vörpum og'
íagnetjum. Af þessum mönnum
lærðu landsmenn sjálfir aðferö-'
irnar við þessar veiðar. Þó voru-
það aðeins veiðarnar í vörpu og.
þó einkum í lagnet, sein náðit
liér almennri útbreiðsíu, þar'
sem þær voru mjög vel falln-
ar tilaðafla síldar til beitu.Hins-
vegar breiddust kastnóíaveið-'
arnar lítið út,enda voru þær á-
liættusamari vegna þesss, hvó'
lílt göngur síldarinnar verðá
séðar fyrir,og veiðarfærin næstd
dýr. Kastnótaveiðin varð liér á
landi svo sem í Noregi til mik-
illar þrætu milli sildveiðimanná
og hvalveiðimanna. Vildu hinir
fyrrnefndu kenna hvalveiðÞ
mönnum um það, er síldin gekk.
elcki í firðina. Héldu síldveiði-
menn því fram, að það væri
hinir stóru skiðislivalir, er þá
voru mjög veiddir, sem ræki
sildina inn á firði. Er livölunum
fækkaði Jiyrfti síldin ekki leng-
ur að flýja undan þeim á hvað
sem fyrir væri, eins og hún gerði
áður. -— Nú orðið kveður mjög
lítið að kaslnótaveiði.
Nú hefir annað tímabilið i
sögu íslenskra fiskveiða verið
rakið í stórum dráttum. Á
Jiessu tímabili verður niikil bylt-
ing í útveginum, Jiví að nú
hætla menn að vera bundnir við
veiðar á opnum bátum á nálæg-
ustu miðum, og eru farnir að
geta sótt lengra á sjó á haffær-
um þilskipum. Þó var síður en
svo, að hinum opnu bátum væri
útrýmt á Jiessu tímabili. í lok