Vísir - 22.03.1931, Blaðsíða 5

VISIR
Sunnudaginn 22. mars 1930.
Friðua fiskimiða
og landhelgismálin.
—o—
Enska vikuritið,, The Fishing
News“ birtir tvær greinir 31.
janúar síðastl., varðandi Island.
Önnur greinin er um nauðsyn
þá, sem á því sé, að leita nýrra
fiskimiða i Atlantshafi í stað
þeirra, sem nú sé upp urin, en
hin segir frá töku ,botnvörp-
unganna i Dýrafirði.
í fyrri greininni 'er frá því
skýrt, að fyrir 30 árum hafi
Faxaflói og Breiðafjörður verið
fullir af heilagfiski, og þangað
hafi breskir skipstjórar sótt
afla sinn, sumir jafnvel sam-
fleytt í 20 ár, en nú sé svo lcom-
ið, að ekki svari leiigur kostn-
aði að leita á þessi mið eftir
heilagfiski, þar sé allt upp urið.
Því næst segir höfundurinn, að
ef þessir firðir verði ekki frið-
aðir, eins og verða ætti, þá muni
lúðuveiðar algerlega hætta. —
Ívveðst liann þeirrar skoðunar,
að stjórnarvöldin ætti að friða
þessa firði algerlega, nema fyr-
ir smábátaveiði. Eins og kunn-
ugt er, þá hefir það verið áhuga-
mál margra íslendinga, að leita
samkomulags við aðrar þjóðir
um fulla friðun þessara fjarða
fyrir botnvörpuveiðum, og ef
sú skoðun skyldi einnig ryðja
sér til rúms á Bretlandi, að frið-
un þessi sé nauðsynleg til þess,
að halda við heilagfiskis-stofn-
inum, þá ætti það að greiða
fyrir framgangi málsins.
I hinni greininni, sem segir
frá töku botnvörpuskipanna í
Dýrafirði, er Col. Hudson bor-
inn fyrir þvi, að Bretar nái ald-
rei rétti sínum fyrir íslenskum
dómstólum,. vegna þess, að
hagsmuna þeirra sé þar ekki
nægilega gætt, og að breskur
maður fari ekki með ræðis-
mannsstörfin o. s. frv. — Jafn-
vel þó að svipuð ummæli liafi
margsinnis sést áður í breskum
blöðum, þá er ofur auðvelt að
sýna og sanna, að getsakir þess-
ar eru að eins sprottnar af ó-
kunnugleika, sem augljóst er
af því, að margir breskir skip-
stjórar liafa verið sýknaðir fyr-
ir íslenskum dómstólum. En
um aðalræðismann Breta liér á
landi er það alkunnugt, að hann
hefir notið hins rnesta trausts
l)reskra stjórna alla þá tíð, sem
hann hefir gegnt hér ræðis-
mannsstörfum og margvíslega
verið lreiðraður opinberlega fyr-
ir þau störf sín.
Enn um útvarpið.
Mér er það ánægjuefni, að
greinarkorn það, er eg skrifaði
i „Vísi“ 25. f. m., um útvarpið,
liefir gefið tveim útvarpsnot-
endum tilefni til athugasemda,
fyrst lir. Þ. Finnbogasyni, og
siðar „útvarpsnotanda“ nú i
siðasta sunnudagsblaði Visis.
Báðir virðast að vísu mótfalln-
ir tillögu minni um að kaffi-
húsa-liljómlist sé útvarpað. En
eg er viss um, að aukið umtal
um þetta efni, flýtir að eins fvr-
ir því, að útvarpsráðið verður
að taka ])etta til bragðs, til upp-
fyllingar í hinar stóru „eyður“
sinar. Kröfurnar um meiri
hljómlist frá útvarpinu, munu
áður en langl um líður, verða
það almennar, að útvarpsráðið
treystist varla mjög lengi til að
una því ófremdar ástandi, sem
nú er. Vilanlega verður aldrei
hægt að gera öllum til liæfis
um hvert einasta atriði. En það
er auðvelt að gera útvarpið það
fjölbreytt, að flestir fái eitthvað
við silt liæfi úr hverri einustu
dagskrá útvarpsins. Að þessu
verður að stefna.
Fyrsta krafa útvarpsnotenda
hlýtur. því að vera sú, að út-
varpið sé miklum nxun lengur
daglega. Og eg benti einmitt á
leiðir til þessa, sem færar eru,
án mikils kostnaðar fyrir út-
varpið:
1) Hinir föstu liljómlistarmenn
útvarpsins spili daglega frá
kl. 3—4i/2 (og má nota
grammófóninn til að livila
þá á þessum tíma, ef með
þarf).
2) Samið sé við eigendur hótel-
anna um útvarp þaðan, frá
kl. 9V2—11 á hverju kveldi.
Eg þori að fullyrða, að ódyr-
ara útvarpsefni er enginn kost-
ur á, en með þessari tilhögun.
Og að meiri hluti útvarpsnot-
enda mundi því mjög þakklát-
ur að fá þessa liljónxlist til við-
bótar við það, senx nú er á boð-
stólunx.
Eg er hr. Þ. F. sammála um
það, að fæstir eru lxrifnir af að
lilusta á „kaffihúsamúsik“ frá
erlendum stöðvunx. En það er
allt annað að lilusta á liana héð-
an, eiixs og alla aðra hljóixxlist.
iÞetta veit hver einasti útvarps-
notandi, sem eyra liefir fyrir
hljómlist. Leyfi eg mér að full-
yrða, að hljómlist sú, seixx hótel-
in liér hafa að bjóða, er síst
lakari en margt af því, sem þeir
Þórarinn og Enxil spila í út-
varpið, að þeim ólöstuðunx. Vil
eg í þessu sanxbandi þakka þeim
Þ. og E. fyrir margar ánægju-
stundir, sem eg hefi haft af út-
varpi þeii’ra, og jafnframt óska
að tillaga nxín, um að spila dag-
lega frá kl. 3—4y2, verði sem
fyrst franxkvæmd. Þegar út-
varpinu svo síðar vex nxeiri
fiskur um hrygg, væri engin
goðgá, þótt útvarpsnotendur
fengi að lilusta á liljómleika á
matartíma, um hádegisbilið. En
fyrst um siixn getur þetta ekki
komið til greina, vegna þess að
útvarpið mun varla liafa efni
á að byrja svo snemma dags,
þvi slikt kostaði aukna starfs-
krafta. 'Unxbæturnar, senx út-
varpsnotendur eiga heimting á
að þegar séu teknar til greina,
verða að íxiiðast við að eigi þurfi
strax að bæta við fleii’i föstunx
starfsmönnum.
Hr. Þ. F. gerir þá athugasenxd
við tillögu nxína xxm að færa til
útvarpstima á barnasögunuixx,
að kl. iy2 séu nxörg börn eigi
konxin heinx úr skóla. Þetta vissi
eg satt að segj.a ekki. En fyrir
nxér vakir einkunx að útvarpað
verði bráðlega fjölbreyttara efni
og fróðlegra á „tíixxa barnanna“
en þessunx sífeldu sögunx, og
að tínxi til þess sé valinn á und-
an aðaldagskrá kveldsins.
Mikill nxisskilningur er það
hjá þessum „þriðja útvarpsnot-
anda“, að aðfinslur unx starf-
semi útvarpsins séu ritaðar af
óvild til þess, og að blöðin eigi
að neita um rúm fyrir slíkar
aðfinslur. Útvarpsnotendur eru
varnarlausir gagnvart franx-
taksleysi xitvarpsráðsins, ef blöð-
in neituðu að koxxx á franxfæri
óslcxxm maixxxa um breytingar til
bóta. „Útvarpsnotandi“ viður-
kennir sjálfur, að flestir hlust-
endur xxxuni kjósa xxxargfalt
fjölbreyttari dagskrár en verið
hefir“. Hví nxega blöðiix þá eigi
taka í sama streixg unx þetta
efni. Vonandi er útvarpsráðið
eigi eins hörundsárt hvað þetta
snertir, eins og „þriðji útvarps-
notandi“, og mun útvarpsráðinu
ljóst vei-a, að aðfinslxir um starf
útvarpsins eru þvi nauðsynltg-
ar til þeirrar fullkomnunar, sem
útvarpsnotendur eiga heimt-
ingu á.
Það er ekki nægilegt fyrir út-
varpsnotendur, að „bera þá von
i brjósti, að öll starfsemi út-
varpsins — —- •— verði i ná-
inni framtið fullkomnari“, eins
og „sá þriðji“ kemst að orði.
Við verðum sjálfir að inna eft-
ir þvi að þetta komist í fram-
kvænxd.
Fréttir, fyrirlestrar og alls-
konar upplestur, bera útvarps-
dagskrárnar ofurliði, eins og nú
standa sakir. Og ekkkert af
þessu nxá missast. En kröfum
manna unx nieiri hljómlist verð-
ur eigi gengið franxlxjá til lengd-
ar, nenxa útvarpinu til stór-
skaða. Reynslan hefir þegar
sýnl, að endurvarp frá erlend-
um stöðvum kemur eigi að not-
um, nema handa þeim, sem láta
sér nægja hávaða og allskonar
garg og af grammófónmúsikk-
inni er meira en nægilegt.
Eg fær því eigi séð heppi-
legri leiðir til bóta á núverandi
vandræðaástandi, en að ofan-
greindum tillögum nxinxmx sé
konxið í framkvæmd.
✓
Útvarpsnotandi.
S»ar ttl verslunarmanns
—o—
Það kom mér eigi á óvart að
grein nxinni 11111 launamál versl-
unarfólks lxér í bæ yrði and-
mælt af Verslunarmanni, þar
eð eg gerðist svo djarfur að
minnast á laun verslunar-
stúlkna.
Verslunarmenn margir, sér-
staklega þeir, senx góðar og
vel launaðar stöður liafa, liugsa
lítið eða ekkert unx liag annara
starfssystkina sinna — þeim
finst það ekki „konxa sér við“,
og unx laun þau er verslunar-
stúlkum eru greidd, hugsa þeir
aldrei — þeinx finst flestum svo
sjálfsagt að þær liafi lítil laun
aðeins vegna þess að þær eru
stúlkur. — Þessir verslunar-
menn, senx svo liugsa, eru á
móti ölluni samtökum versl-
unarmanna — þeir lxugsa að-
eins um eigin hag. Senx dænxi
unx slíka menn skal eg geta
eftirfarandi.
Snennna í vetur mætti eg
verslunarmanni, senx hafði
staðið franxarlega í félagsskap
verslunarmanna bæjarins og
unnið mörg störf í þágu þeirra
og tók-eg hann tali. — „Ætlar
þú ekki að lijálpa okkur nxeð
að vinna að undirbúningi
launamálsins ?“ spurði eg hann.
„Nei, nú lxætti eg alveg að vera
með lengur, eg hefi nóg annað
að gera.“ „Það veit eg vel, en
vinnur þú ekki alveg sömu
störf og í fyrra, og þá starfaðir
þú dyggilega að málefnunx
verslunarmanna,“ svaraði eg.
„Já, en nú er öðru nxáli að
gegna. Eg hefi fengið launa-
hækkun og þarf ekki lengur á
félagsskap ykkar að halda.“ —
„Verslunarmaðurinn“, sem
andnxælti grein nxinni i Vísi unx
daginn nxá ekki halda, að þó að
nokkurir verslunarmenn liafi
góð laun þá þurfi þeir ekki,
megi þeir ekki skifta sér af
laununi hinna, heldur er það
skylda þeirra að reyna að
hjálpa til þess að allir verslun-
arnxenn og versunarstúlkur fái
sanngjörn laun fyrir sann-
gjarna vinnu. Annað er ekki
farið fram á. Hér er eklci verið
að fara franx á að fyrirtæki
greiði of liá laun — lieldur að
þau greiði laun, sem hægt er
að lifa af.
Eg skrifaði grein mina til
þess að benda á, með óhrekjan-
legunx rökunx, að laun verslun-
arstúlkna liér i Reykjavik eru
þannig, að það er ekki hægt
fyrir stúlkurnar að lifa af þeim
einum.
„Verslunarnxaður“ bendir
mér réttilega á, að margar
stúlkur, senx við verslunarstörf
vinna, séu lieima lijá foreldrunx
sínuni og þurfi eltki að greiða
fæði eða húsnæði. -— En fæði
og húsnæði kostar altaf pen-
inga — og ef stúlkan getur ekki
greitt fyrir það, verða foreldr-
arnir að leggja þeim mun meira
á sig. Og flestunx ef ekki öllum
stúlkunx mun þylcja skamnxar-
legt að láta foreldra sína vinna
fyrir sér, þegar þær eru komnar
til vits og ára — og eiga að
geta unnið fyrir sér sjálfar. —
Enda er ekkert réttlæti í því —•
stúlkan á lieimtingu á að fá
þau laun, sem lnin getur lifað af
— það keniur launamálinu ekk-
ert við hverjar heinxilisástæður
liennar eru. — Enda munu þeir
atvinnurekendur líka vera fáir,
sem greiða fátækari stúlkunx
lxærri laun en hinum, sem efn-
aða eiga að. —
„Verslunarnxanni“ finst alveg
óverjandi að nolckur skuli dirf-
ast að tala um kaupliækkun
fyrir verslunartúlkur nú og fer
mörgunx orðunx xinx þá kreppu,
senx yfir verslun og viðskifta-
lífi landsins er. Talar liann rétt
eins og hann væri kaupmaður,
sem væri að ráða til sín búðar-
stúlku fyrir 50 kr. lcaup á nxán-
uði. —- Eg veit eins vel og
„Verslunarmaður“, að nú er
neyðarástand lxér á landi — én
eg veit betur en „Verslunarmað-
ur“, að laun verslunarstúlkna
eru svo lág og óréttlát að þar
verður að konxast jöfnuður á
— enda þótt viðskif ta og versl-
linarlíf landsins væri helmingi
daufara en það er nú. —
IÞló að lágmarkslaun fyrir
yerslunarstúlkum væri komið á,
þarf „Vérslunarmaður“ ekki að
vera liræddur um að fyrirtækin
geti ekki greitt þau, heldur mun
þá jafnast sá nxismunur sem er
á kaupgreiðslum fyrirtækj-
anna. Eg get bent „Verslunar-
manni“ á gott dænii. — Tveir
kaupmenn hafa verslun í sömu
götu nxeð sanxskonar vörur.
Þeir hafa báðir nxárgar stúlkur
í verslununx sínum. Annar
þeirra er sanngjarn og réttsýnn
maður, sem greiðir sanngjörn
laun — laun, sem hægt er að
lifa af. En liinn er einn af þeim
mörgu, sem notar sér að marg-
ar stúlkur vilja vera í búð — og
að þær „dveljast í foreldralxús-
um og liafa þar ókeypis fæði og
liúsnæði“ eins og „Verslunar-
maður“ orðar það. — ^3
„Verslunarmaður“ lxeldur
þvi franx, að ef launahækkun —
eða réttlæti í launamálinu kom-
ist á, verði það til þess að marg-
ar stúlkur mundu missa at-
vinriu — og væri það illa farið.
En eins og eg hefi bent á — þá
geta atvinnurekendur greitt
sanxa lcaup — en þeir vilja sum-
ir ekki hugsa um hvað er sann-
gjarnt, lxeldur hvað þeir geta
koniist af nxeð að greiða nxinst.
— Þær verslanir senx ekki geta
greitt nenxa 50 til 75 kr. á nxán-
uði í laun lianda búðarstúlku,
eiga að nxínu áliti ekki tilveru-
rétt. —
Síðan eg ritaði grein nxína,
hefir nxér verið sagt frá einu
dæmi, sem sýnir og sannar að
kaupgreiðsla til verslunar-
stúlkna er í mörgunx, já alt of
mörgunx tilfellum óverjandi.
Hygg eg að „Verslunarmaður“
liafi gott af að heyra það.
Tvær ungar stúlkur, sem
ekki eiga foreldra hér í bæ, og
geta því eklci „lxaft ókeypis
fæði og liúsnæði“ eru við smá
verslun og brauðsölu. Þær
vinna þarna allan daginn frá kl.
8 á morgnana til kl. að ganga
10 á kvöldin. Sunnudagana
vinna þær til skiftis. Búðinni,
sem er afar léleg, verða þær að
halda lireinni, í eltirvinnu. —
Fyrir þetta starf er þeim látið
í té fæði, sem ekki er altaf senx
best, og svo fá þær að sofa í
snxá lierbergi, þar senx reyndar
2 aðrar stúlkur sofá líka — og
fyrir fatnað og annað, senx þær
þurfa að nota, fá þær 40 kr. á
mánuði. Er eg sannfærður um,
að „Verslunarmaður“, þegar
hann kynnist, livernig laun
verslunarstúlkna eru, muni
komast á mitt mál um það, að
þar verða að koníast á lág-
markslaun og það senx fyrst.
Reykjavík, 12. nxars 1931.
Gísli Sigurbjörnsson.
Frð Ves ta r-ls I endinonm.
Dánarfregnir.
Þ. 15. jan. lést vestan liafs
Ingólfur Aðglbjöi’nsson, senx
vestra kallaði sig Jackson. Hann
var ættaður úr Þingeyjarsýslu,
f. 1879. Dánarnxinning um
liann, eftir Wm. Anderson, er
birt í Lögbergi.
Látin er veslan hafs Sigur-
veig Ólafsdóttir Christopherson,
f. 1853 á Landamótsseli í Þing-
eyjarsýslu. Hún var gift Pétri
Kristóferssyni í Ytri-Neslönd-
unx við Mývatn. Fluttust þaxi
vestur um liaf 1893. Lést Pétur
1922. Æfiminning hennar er
birt í Lögbergi 19. febr. Sanxa
blað getur um andlát þessara
íslendinga: Brynjólfur Holin,
nálega sextugur að aldri andað-
ist í Winnipeg í febrúar
snenxma. Hann lést úr lungna-
bóugu og lætur eftir sig tvö
börn úr fyrra hjónabandi. Ólaf-
ur Ásgeir Eggerts'son andaðist í
Winnipeg 17. febr., hálfsextug-
ur að aldri.Haun lést úr lungna-
hólgu. Var liann kunnur nxeðal
Vestur-Islendinga, liafði mikinn
álxuga fyrir leiklist og var sjálf-
ur góður leikari. Elin Benja-
mínsdóttir frá Háreksstöðum á
Jökuldal, lést fyrir nokkuru
síðan í Scattle, hnigin að aldri.
Látin er í Glenboro ungfrxi
Þóra Bjarnarson, eftir þunga
legu i mænusjúkdomi. (FB).
Hití og þetta.
Ný stjórn á Spáni
var mynduð þ. 18. febr., eíns
og herrnt var í skeytum, senx
hingað bárust. Alfonso konung-
ur fekk sínu framgengt unx það
er lauk, því þrátt fyrir allar
hrakspár fyrir kosninganxar,
auðnaðist honum að koma því
til leiðar, að mynduð var stjórn,
sem er skipuð konungssinnum
einum. Er stjóx-nin talin all-öfl-
ug. Sundrungin meðal lýðveld-
issinna er jafnmikil og áður og
á nxeðan þeir sanxeinast ekki,
virðist veldi Alfonso eigi í
hættu. Stjórnin er svo skipuð,
að Aznar aðnxíráll er forsætis-
ráðherra, Romanones greifi ut-
anríkisráðherra, Garcia Prieto