Vísir - 03.05.1939, Qupperneq 7

V I S I H
Hirdfs Hndrdsddltir I
skáldkona.
I
Hún verður öllum minnis-
stæð, seni liana þektu, hin gáf-
aða, niargfróða og orðhaga
kona. Hún var fædd af breið-
firskum eyja-aðli og ól mikinn
hluta aldurs síns í Reykhóla-
sveitinni, skáldasveitinni fögru,
sem fóstraði þremenningana,
Jón Thoroddsen, Gest Pálsson
og séra Matthías, og þar sem
bæjarnafnið Skáldstaðir er
raunverulega til.
• Áður en ég' kyntist Herdisi
persónulega, þekti ég liana af
umtali og vissi, að liún 'hafði
bæði mikinn mann og góðan
að geyma, þvi að vinátta mik-
il var milli æskuheimilis móð-
ur minnar, að Stað á Reykja-
nesi, og læknislieimilisins í
Bæ, þar sem Herdís dvaldi hjá
mágafólki sínu með tveim
eldri börnunum, eftir að hun
var orðin ekkja. ‘
En að kynnast Iférini sjálfri
síðar varð mér miklu ineira
virði, því að liún var fágæt
kona, fágæt fyrir orðfimi i and-
svörum, rimuðum eða órímuð-
um, fágæt fyrir ótæmandi sjóði
sagna og kveðskapar.
Af sögum þeirra s.ystra, Her-
dísar og Ólínu, er margt prent-
að, einlcum í söfnum þeirra
próf. Sig. Nordals, og séra Jóns
Thorarensen, en fjölda marg't
af sögnum og gömlum kveð-
skap hefir sennilega glatast og
liorfið með þeim af jörðunni.
Herdís var skapfestukona
mikil. í orðasennu lét hún
nauðug sinn hlut; á þeim hólmi
greip hún ósjaldan lil sinnar
miklu rimleikni og brá fyrir
sig ferskeytlum, sem síðar urðu
landfleygar. Skapföst var hún
ennfremur og traust í vináltu
sinni við menn og málefni.
Hún liafði ákveðnar skoðanir
á stjórnmálum, trúmálum og
menningarmálum, elcki allar
„móðins“, en allar svo fastar,
að þar fengu aðrir engu um
• þokað.
Og ennfremur birlist skap-
festa hennar i því, livernig liún
las og lilustaði. Þar var ekki
flaustur eða flysjungsháttur á.
Unga kynslóðin, sem áreiðan-
lega elst upp við rótleysi og
radíófræðslu um of, lilaut að
undrast fróðleik hennar og
bókmen't'aþekking.
Vér fundum það ef til vill
]>est í samvistunum við Her-
dísi og Ólínu, systur hennar,
að þá er miklu glatað af göf-
ugum verðmætum gamallar, ís-
lenskrar menningar, ef hrað-
inn er orðinn svo mikill, og
rótleysið, að ekki vinst timi —
ungum né gömlum — til að
safna broli þeirrar lifssiieki ís-
lenskrar alþýðu, sem þær sysl-
ur voru svo auðugar af.
Mörgum mun verða livað
minnisstæðast um Ilerdísi þessi
göfuga slcapfesta, að lesa jafn-
an í kjölinn, það sem lesið er,
og að brjóta til mergjar, það
sem brotið skal á annað borð,
ög þess vegna varð fróðleikur
hennar svo traustur í fræðum
og bókmentum þeirrar þjóðar,
sem engan aðal liefir viður-
kent annan, en aðal andans,
og naumast ótt annan auð en
auð söugva, sagna og sögu.
Herdís Andrésdóttir var
fædd i Flatey þ. 13. júní 1858,
og lieitir eftir frændkonu sinni,
Herdisi Benediclsen í Flatey.
Ung var hún gefin Jóni stúdent
Jónssyni frá Steinnesi. Hann
andaðist fyrir nærfelt 50 árum.
Þrjú börn þeirra eru á lífi; Jón
Ólafur, málari á Isafirði, frú
Elín Thorarensen, matselja, er
Herdis dvaldi hjá eftir að
mágkonur hennar frá Bæ voru
andaðar, og Einar, magister i
Reykjavik. Af systkinum Her-
dísar iifa fjórar systur og einn
liróðir.
Mér eru minnisstæðir fyrstu
samfundir mínir við Herdísi;
hún var þá stödd lijá Ólöfu
gömlu frá Hlöðum og kvað við
raust hið þróttmikla snildar-
kvæði Hjálmars i Bólu, Vertíð-
ai'lok — og minnisstæðastir e.
t. v. vegna þes>8, að niðurlags-
erindi þessa sama, mikla kvæð-
is var síðasta ljóðið, sem ég
heyrði Herdísi hafa yfir í lif-
anda lífi, fyrir fáum vikum.
Henni var þá stórum brugðið
um líkamsþrótt og silt gamla
þrek, en erindið las hún með
andlegum skörungsslcap:
Vertíð er á enda,
æfi - runnar - tiðir,
liel fyrir stafni stár.
Gef mér, guð, að lenda
i góðri höfn um síðir
eftir. hraknings ár.
Þar sem hjóna-hjartans-ástin
forna
við himintróninn rís upp
elidurbörna.
Gleymist Frón, þar grátur
alla morgna
glapti sjón, þvi nú skal augað
þorna.
Guð gefi vonum liennar að
rætast.
Jón''Aiiðuns.
Bifreida-
stödvariiar í
midbænum.
Á fundi bæjarráðs á föstu-
daginn voru lagðar fram beiðn-
ir frá Aðalstöðinni, Litlu-þíla-
stöðinni, B.s. Heklu og B. S. R.
um að stöðvunum verði leyft að
vera áfram á þeim stöðum, sem
þær nú eru á.
Bæjarráð visaði málinu til
umsagnar lögreglustjóra, en
eins og lesendum Vísis er kunn-
ugt, þá skrifaði hann borgar-
stjóra bréf í haust um þetta
mál. I bréfinu æskti lögreglu-
stjóri þess, að stöðvunum yrði
útvegaðir aðrir staðir, þar sem
bílafjöldi þeirra væri umferð-
inni í Miðbænum til mesta
trafala.
Vísir átti tal við Jónatan
Hallvarðsson, lögi-eglustjóra, í
morgun um þetta mál. Kvaðst
hann ekki vera búinn að svara
bréfi bæjarráðs, en ætla miá, að
umsögn hans verði á sömu leið
og umgetið bréf hans til borgar-
stjóra.
Fpá Hafnapfipði.
Línuveiðarinn Fróði kom af
veiðum í gær með 77 skippund.
I morgun komu b.v Garðar méð
50 föt lifrar, Sviði með 42 og
Haukanes með 72 föt. — Garð-
ar mun liætta veiðum í viku og
reyna þá aftur, hvort afli hefir
glæðst. Óvist er hvort skipað
verður upp úr Sviða, eða hann
fai'i út aftur og reyni að fiska
meira.
Á fundi heilbrigðissefndar
um miðjan mánuðinn voru
lagðar fram þrjár umsóknh' frá
eigendum knattborðsstofanna í
bænum, um lej'fi til áframhald-
andi reksturs þeirra.
Heilbrigðisnefndin samþykti
að leyfa fyrir sitt leyti, að tvær
þessara knaltborðssofa skyldi
fá að halda áfram starfsemi
sinni. Eru þáð stofurnar sem
liafa aðsetur sitt í Hafnarstræti
20 (Hótel Heklu) og Vesturgötu
6—8.
Þriðju umsókninni, frá Hall-
dóri Jónssyni, sem rekið hafði
knattborðsstofu í Tjarnargötu
3, samþykti heilbrigðisnefndin
að synja.
Föriu til
Buenos Aires.
Bæjarráð hélt fund með sér
þ. 28. apríl s.l. og voru 13 mál
á dagskrá.
Eilt af þeim var styrklieiðni
frá Skáksambandi Islands til
farar íslenskra skákmanna á
Alheimsskákmótið, sem haldið
verður í Buenos Aires í júlí-
mánuði n.k.
Bæjarráðið samþykti að
mæla með þvi að Skáksam-
bandinu verði veittur styrkur úr
bæjarsjóði til að senda fimm
þátttakendur á mótið.
Sorglegt slys í
sænika flotanom.
Oslo, 3. maí. FB.
Sorglest slys hefir lient í
sænska flotanum. Var það s. 1.
sunnudag, sem slys þetta varð.
Hvolfdi þá bát frá tundurspill-
inum .Tacob Bagge, með sjó-
mönnum er verið höfðu í land-
gönguleyfi og voru á leið til
skips síns. Eingöngu liásetar
voru i bátnum og druknuðu 10
þeirra. Samkvæmt opinberri til-
kynningu segir, að rannsókn
hafi Ieitt í ljós, að enginn hinna
druknuðu liafi verið undir á-
hrifum áfengis. NRP.
Tðrnvðnðnn.
Fyrir aðeins Iiálfri öld, eða
tæplega það, gátu menn komist
upp með að flytja hingað til
lands, og það jafnvel til sjálfs
höfuðstaðarins, svo skemt mjöl,
að það var ekki mannamatur.
Fíkjur sem eg hefi fengið hér
í búðunum, minna mig á þessa
liðnu tíma. Fíkjur er óhætt að
telja með bestu og hollustu á-
vöxtum, en þær mega ekki vera
orðnar svo þurar og harðar að
nálega megi kalla steingerfinga,
ef að gagni eigi að koma. Það
er ástæða til að spyrja, úr þvi
að fíkjur fást fluttar inn, vegna
hvers eru þær ekki hafðar
sæmilega góðar? Er það af því
að menn eru ekki ennþá farnir
að skilja. liversu skaðlegt það
er fyrir álit íslands i útlöndum
að ala á }>eirri trú, að oss hérna
sé sú vara bjóðandi sem svo
lök er orðin, að með öllu þykir
óboðleg í öðrum löndum liins
siðaða heims?
16. febr.
Helgi Pjeturss.
„M I N K U N
EINSTAKLING A.“
Ritgerð mín í Vísi með því
nafni, hefir verið gerð að um-
talsefni í „Nýju landi“ og þó
á þann hátt, að fremur hefir
— að sögn — verið rætt um
höfund hennar, en um mál-
efni þa’ð, er hún flytur. — Eg
hefi lesið fyrirsögn greinar-
innar og virtist mér að af
henni megi ráða, að greinin
sé með því markinu brend, að
engu þurfi að svara. — Eg
hefi og aldrei haft skap til
þess né löngun, að deila um
sjálfan mig, orð mín eða
gerðir.
Guðm. Friðjónsson.
Bcbjar
Veðrið í morgun.
fréttír
í Reykjavík 9 stig, heitast í gær
9 stig, kaldast í nótt 6 stig. tírkoma
í gær og nótt 1.6 mm. Heitast á
landinu i morgun 10 stig, i Kvig-
indisdal, kaldast 3 stig, i Grímsey.
Yfirlit: LægÖarmiðja um 500 km.
suður af Reykjanesi á hreyfingu í
norður. Horfur: Faxaflói: Stinn-
ingskaldi á austan. Úrkomulaust.
Fimtugur
er í dag Sigurður Gíslason, lög-
regluþjónn. Hann varð lögreglu-
þjónrt 9. nóv. 1919, og á þvi 20
ára starfsafmæli á þessu ári. Sig-
urður er öllum að góðu kunnur og
munu hinar mörgu vinir hans senda
honurn hlýjar afmæliskveðjur í dag.
Nýir húsasmiðir,
Bygginganefnd hefir veitt eftir-
farandi mönnum viðurkenningu til
að standa fyrir húsasmiði i bænum:
Sem trésmiðir: Hjálmar H. Guð-
mundsson, Mjölnisveg 46, og Irtgi-
mar Magnússón, Leifsgötu 21. Sem
múrsmiðir: Þórður Halldórsson,-
• S'éllandsstíg 16, og Sveinbjörn
Gíslason, Sólvallagötu 21.
Gagnfraeðaskólanum í Reykjavík
var sagt .upp i gær, 2. maí, kl.
2 e. hád. 1 skólanum voru innrit-
aðir í vetUr 260 nemendur. Þar af
voru 52 í 3. bekk, 74 í 2. bekk og
134 í 1. bekk. Undir gagnfræðaþróf
gengu 44 nemendur, og stóðust allir
ncma einn. HæStu einkun við gagn-
fræðaprófið hlaut Ásgeir Magnús-
son, Leifsg. 5, 8.64. ■— Úr öðrum
liekk fékk hæstu einkunn Ragnar
Hermannsson, Miðstr. 3A, 8.58, —
en Andrés Andrésson (frá Neðra-
Hálsi), Baldursg. 6A, hafði hæstu
einkunn úr fyrstu bekkjum, og var
einkunn hans 8.59. — Nemendur
3. bekkjar A fara skemtiför i kvöld
til Isafjarðar, en 3. bekkjar B fara
næstk. fimtudag til Víkip í Mýrdal.
Höfnin.
Kári kom af veiðum í morgun.
Gulltoppur er væntanlegur i dag.
Skipafregnir.
Gullfoss og Lagarfoss eru i
Reykjavik. Goðafoss fór frá Hull
í gær, áleiðis hingað. Brúarfoss fór
frá Grimsby í gær, einnig á leið
hingað. Dettifoss er í Hamborg.
Selfoss fór frá Hamborg i gær-
kvöldi, áleiðis hingað.
Mjólkurfélag Reykjavíkur
hefir sótt til byggingarnefndar
um leyfi til áð hækka hús sitt,
Hafnarstræti 5, uin eina hæð. Bygg-
inganefnd samþykti hækkunina.
Steindórsprent liÞ.
hefir sótt um leyfi til bygginga-
nefndar, að byggja þrilyft verk-
smiðjuhús úr steinsteypu á lóðinni
nr. 4 við Tjarnargötu. Byggingar-
nefnd frestaði ákvörðun í málinu.
Ullarverksm. Framtíðin
hefir sótt til byggingarnefndar
um leyfi til að hækka verksmiðju-
hús sitt, Fralekastíg 8, um eina hæð.
Byggingarnefnd samþykti breyting-
una.
k, s. v. f.
Deiklin heldur fund í kvöld kl.
9K> í Oddfellowhúsinu, eins og aug-
lýst var í gær. Til skemtunar verð-
ur: Frú Oddný Sen les upp og
Lydia Guðjónsdóttir syngur.
K.R.
hefir sótt um leyfi til byggingar-
nefndar, að gera útlitsbreytingar á
húsi sínu nr. n við Vonarstræti.
Næturlæknir:
Halldór Stefánsson, Ránarg. 12,
sími 2234. Næturvörður í Lyfja-
búðinni Iðunni og Reykjavíkur apó-
teki.
Fyrsta ferð til Gullfoss.
I gær fór Guðm. Björnsson, fyrv.
sýslumaður, fyrstu bílferð til Gull-
foss á þessu sumri. Bíllinn var frá
Bs. Geysi, og hét ökumaðurinn Eyj-
ólfur Finnsson. Farþegar voru
flestir útlendingar. Færð var góð
alla leið, engu verri en hún er oft
um hásumar.
Farsóttatilfelli í mars.
I Reykjavík 2645, á Suðurlandi
823, Vesturlandi 218, Norðurlandi
894 og Austurlandi 410, -— samtals
á öllu landinu 4990. — Farsótta-
tilfellin voru sem hér segir (tölur
í svigum frá Reykjavík, nema ann-
ars sé getið) : Kverkabólga 449
(229). Kvefsótt 3344 (1798)-
Barnsfararsótt 2 (o). Gigtsótt 13
(6). Iðrakvef 96 (48). Inflúensa
778 (425). Ivveflungnabólga 190
(119). Taksótt 48 (10). Rauðir
hundar 1 (o). Skarlatssótt 16 (8).
Svefnsýki 2 (o). Heimakoma 4 (o).
Þrimlasótt 8 (o). Kossageit 2 (o).
Stingsótt 4 (o). Munnangur 6 (1).
Hlaupabóla 38 (6). Ristill 3 (1). —
Landlæknisskrifstofan. (FB.).
Áheit á Strandarkirkju,
afhent Vísi: 20 kr. frá N. Ó.
og 10 kr. frá S. P.
K.R., 4. flokkur.
Drengir undir 14 ára. Æfingar
byrja á morgun kl. 4, og verða á
grasvellinum við Skálholt. Þar geta
allir drengir fengið æfingatöflu
fyrir sumarið.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir gamanleikinn „Tengda-
pabbi“ í kvöld kl. 8. — Að þessari
sýningu verða nokkrir aðgöngu-
miðar seldir á 1.50. — A morgun
verður ekki sýning eins og venja
er til.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.20 Hljómplötur: Sönglög
eftir Grieg. 19.50 Fréttir. 20.15 Er-
indi: Um Sturlungaöld, IX, (Árni
Pálsson prófessor). 20.45 Hljóm-
plötur: a) Hljómsvéitarþættir úr
,,Rósariddaranum“ eftir Richard
Strauss. b) (21.20) Islensk lög.
c) (21.40) Slavnesk tónlist.
Ferdir pílagríms-
ins hép á landi.
Pílagrímurinn Johann Bapt-
iste Miiller, sem hingað kom til
landsins á síðastliðnu hausti,
hefir dvalið hér i bænum og í
Hafnarfirði til þessa, en ferðast
nokkuð um sunnanlands og far-
ið m. a. að Gullfoss og Geysi,
Skálliolti, Haukadal og víðar.
Nú sem stendur dvelur liann á
Þingvöllum, en er þaðan kemur
hjTgst hann að leggja land und-
ir fót og halda norður í land og
lieimsækja lielstu sögustaði þar
nyrðra. Hann mun m. a. dvelja
nokkuð að Hólum i Hjaltadal.
til þess að sjá og kynnast setri
Jóns Arasonar, en þaðan fer
hann til Siglufjarðar og með
einhverju síldveiðiskipi til út-
landa.
FiskafliBD nm 5000
smál. meíri en
í íyrra.
Fiskafli á öllu landinu jianra
30. april 1939:
1939
Vestm.eyjar 5,057.1
Stoklcseyri 260.5
Eyrarbakki 50.2
iNirlákshöfn 260.9
Grindavik 507.5
Hafnir 267.2
Sandgerði 1.996.2
Garður og Leira 739.2
Keflavík 4.303.9
Vatnsl.str., Vogar 200.3
Ilafnarfj. (tog.) 1.822.5
do. (önnur sk.) 446.0
Rvik (togarar) 2.681.9
do.(önnur sk.) 1.127.9
Akranes 2.450.0
Hellissandur 197.1
Ólafsvik 175.2
Stykkishólmur 81.8
Sunnlendinga-
fjórðungur 22.625.5
Vestfirðinga-
fjórðungur 3.179.0
Norðlendinga-
fjórðungur 386.5
Austfirðinga-
fjórðungur 460.7
Samtals 30. 4. 1939
Samtals 30. 4. 1938
Samtals 30. 4. 1937
Samtals 30. 4. 1936
1938
5.376,6
213.0
49.0
167.9
614.4
232.0
1.453.4
515.2
2763.0
117.1
1.726.3
682.6
3.066.9
500.6
1.714.4
182.6
97.5
40.6
19.537.5
1.859.0
142.2
228.6
26.651.7
21.767.4
18.234.4
17-666U
Auk afla þess, sem talinn ei- i
skýrshmni hefir verið Iagt á
land af togurum, miðað vi<5
slægðan fisk 466.840 kg. af
þorski til herslu, 3.372.660 kg.
af ufsa til herslu, 342.215 kg. af
ufsa til flökunar.. ,
Aflinn skiflist
Stórfiskur
Smáfiskur
Ýsa
Ufsi
þannígr
21.575.6 smáL
3.553.0
68.4
1.454.7 —
A leiðio&i til Kína.
Síra Jóhann Hannesson, sem
tók prestsvigslu til kristitiboðs
vorið 1937, fór frá Noregi með
konu sinni a leiS til Kína 1.
mars í vetur.
Er ráSgerf aS þau hjóniis
dvelji árlangt i Hong Kong í
Kína til að læra kínversku, óg
lialdi svo til Hunan þar sem
trúboðsfélagið norska á marg-
ar stöðvar, sem raunar eru nó
að miklu leyii „i hers hcindúm".
Fyrir skömum harst mér bréf
frá sr. Jóhanni, skrifað í nánd
við Suður-Arabiu, en lá.tíS i
póst 20. mars í Bombay á Ind-
landi. Fer hér á eftir ágrip a£
ferðasögu hans:
Á Iandleiðinni var dvalið 2
daga í Berlin og aðra. 2 i Bo-
logna á Ítalíu. „Fórum svö það-
an til Feneyja, hinnar forn-
frægu borgar, þar sem bflar
sjást ekki, en umferð og' vöru’-
flutningar fer fram á bátum, og
fólk gengur eftir örmjóum göt-
um milli eldgamalla hyggínga.
Margt sáum við þar, en ekkl
hefði veitt af \ikutima til að
skoða lítið eít’t af' hinum stór-
merku söfnum lista. og þjóð-
minja, sem þar eru\.
Þann 8. mars létum við í haf,
og liöfum nú farið gegnum
Miðjarðarhaf, Suesskurð og
Rauðahafið. — Hilinn hefir ver-
ið afar notalegur síðustu dag-
ana, að meðaltali um! 27° C.
Skipið (það lieitir „Conte
Verde“) er um 18 þús. smálesl-
ir og fer prýðilega í sjö. Suð-
vestan staðvindurinn („Mon
súninn“) blæs um oss jafnt og
þétt, og er þvi hitinn ekkert of
mikill.
Hér er alt fult af farþegunE