Vísir - 10.05.1939, Blaðsíða 3

Miðvikudaginn 10. maí 1939.
VlSIR
3
CHARLES A. LINDBERG
er nýlega kominn til Bandarikjanna, eftir margra ára dvöl í
Engíandi, Frakklandi og víðar. Það er tvent sem athyglisvert
þykir við þessa mynd, annað það að Lindberg er hér ekki ao
stíga út úr flugvél, en er að ganga frá borði af skipi þvi, sem
hann kom með til New-York, og að þessu sinni er hann með
hatt, en því er hann ekki vanur. Þegar til New-York kom þyrpt-
ust að honum blaðamenn og reyndu að spyrja liann spjörunum
úr, en bann neitaði að svara öllum spurningum. Yarð hann að
ganga frá borði undir lögregluvernd, og henni sterkri, með því
að fólkið ærðist er það hafði endurheimt hann til New-York.
Hann mun þó dvelja skamma hrið í Bandarikjunum, enda er
kona hans ekki i för með honum að þessu sinni.
Hitaveitutilbodid rastt
í bæjarráði.
RCkisstjómin og stjórn Landsbank-
ans tá málið til athugunar.
1 gær, kl. 1.30 e. h., hélt hæjarráð fund og var hitaveitumálið
til umræðu.
Borgarstjóri lagði fram bréf, dags. 28. apríl þ. á., frá A/S.
Höjgaard & Schultz, Köbenhavn, með tilboði um, að firmað
leggi hitaveitu frá Reykjum í Mosfellssveit til Reykjavíkur og
um bæinn, sumpart í ákvæðisvinnu og sumpart eftir reikningi
— og leggi fram fé til fyrirtækisins, er verði endurgreitt á 8
árum eftir að áætlað er að fyrirtækið taki til starafa.
Þá var lagt fram bréf frá bæjarverkfræðingi, dags. í dag, með
skýrslu um utanför hans og aðdraganda þess, að tilboð A/S.
Höjgaard & Schultz er fram komið.
Borgarstjóra og bæjarverkfræðingi var falið að skýra ríkis-
stjórninni og stjórn Landsbankans frá tilboðínu og ræoa við
þessa aðila um möguleika fyrir því, að fullnægja megi ,' msum
skilyrðum, sem þar eru sett.
„Löiurmaialeg irís“.
Frumvarp Josephs Thorsons. þingmanns á sambandsþinginu
í Ottawa, um það, að „Canada skuli aðeins taka þátt í stríði sam-
kvæmt tilhlutan konungs að ráði hinna kanadisku ráðgjafa
hans“, liefir vakið deilur i Kanada, og er mikið um málið ritað
í kanadisk blöð, en eftir síðustu blöðum að vestan að dæma
vekur einkum atliygli lúaleg árás iá Thorson í blaði Toronto, þar
sem veist er að lionum og hann jafnvel eklci hafa talinn rétt til
þess að bera fram slíkt frumvarp, af því að hann sé ckki af
bresku bergi brotinn! Er þessari skoðun kröftuglega mótmælt
í vestur-íslensku blöðunum og fjölda mörgum kanadiskum
blöðum. Einkum befir Free press í Winnipeg tekið svari Thor-
sons og íslendinga.
MOL AR.
„Löðurmannleg og fyrirlitleg
var sú skoðun, sem kom fram
á þingi hjá Mr. Church“, segir
í Free Press, „og í ritstjórnar-
grein í blaðinu ,Globe and Mail‘
1 Toronto, að það sæti illa á ó-
breskfæddum manni, að halda
fram þeirri frumreglu, sem
frumvarp Thorsons livilir á
(sbr. undirfyrirsögn þessarar
gr.) Um mál þetta ræddi Mack-
enzie King á þingi á drengileg-
an og virðulegan liátt í vikunni
sem leið. Það varð lilutskifti
þingmanns frá Toronto og dag-
blaðs í Toronto að draga um-
ræðurnar niður í fenið.
Blaðið benti á, að Mr. Thor-
son væri af íslensku bergi brot-
inn, að foreldrar bans befðu
komið til Canada til að njóta
bresks frelsis, að flutningsmað-
ur frumvarpsins sjálfur hefði
og af því notið hagnaðarins af
Rliodes skólanámskeiði. Og
með fáránlegustu rökum var
svo gefið í skyn, að Mr. Thor-
son hefði engan rétt til að bera
Eitl af þvi, sem mjög er deilt
um er það, hvers Rússar muni
megnugir, ef til Evrópustyrj-
aldar kemur. Það er alkunnugt.
að þeir Iiafa vígbúist af binu
mesta kappi mörg undanfarin
ár, og jafnframt hefir járn-
brauta- og vegakerfið verið end-
urbætt og aukið með herflutn-
inga fyrir augum. Menn greinir
ekki á um það, að Rússar sé nú
einhver best vígbúna þjóð í
heiminum, en að margra áliti
hefir það mjög veikt Rússa
hernaðai'lega, að ofsóknir Stal-
ins hafa bitnað á mörgum fær-
ustu herforingjum landsins,
þeir hafa verið drepnir eða
sendir í útlegð, og vafalaust er
vandfylt í þessi skörð. Mikil
leynd er ríkjandi um ýmislegt
varðandi vígbúnað Rússa, en í
ræðu sem Voroshiloff, yfirher-
foringi Rússa, flutti i marsmán-
uði síðastliðnum, sagði hann m.
a., að Rússar hefði nú fjölda
margar hraðfleygar árásarflug-
vélar, sem gæti komist í næstum
upp frumvarp sem þetta á
þingi. Sama lúalega hugmyndin
kom fram í ræðu Mr. Church.
Það er ekki mikil þörf á að
endurtaka það, sem svo oft hef-
ir áður verið sagt, að aðalástæð-
an fyrir frumvarpi þessu er sú,
að vernda sameiningu þjóðar
þessa lands, en ekki að slíta
liana. Það atriði er þess vert að
vera íhugað í fylstu alvöru, eins
og forsætisráðherrann tók fram
í ræðu sinni.
En að baki orða þeirra Mr.
Church og ummæla blaðsins
Globe and Mail felst þessi skoð-
un, að þegnar þessa lands, sem
af íslensku liergi eru brotnir,
séu óæðri ættar, séu fýrir utan
lögin, að þeir séu hér aðeins
til byrði þjóðbræðrum þeirra,
sem breskt blóð rennur í æðum
og að þeir eigi að halda sér sam-
an, meðan hinir síðarnefndu
ráði fram úr málefnum þessa
lands eftir sínu liöfði.
Allir vel-hugsandi íbúar þessa
lands munu kröftuglega mót-
því 50.000 enskra feta hæð og
gæti hver einstök þessara flug-
véla flutt með sér þrefalt meiri
sprengikúluþunga en slærstu
árásarflugvélar fyrir fimm ár-
mn. í árásarleiðangri eins rúss-
neska flugvélaflokksins, sagði
hann, væri hægt að varpa nið-
ur 6.160 smálestum af sprengi-
efni. Vorosliiloff mintist ekki
sérstaklega á Þjóðverja en
sagði að þetta mikla sprengiefni
væri liægt að flytja langar leið-
ir og fIjótlega þagga niður i
árásarþjóð, sem haldin væri of-
slækisfullri ágengni. Landherinn
kvað Voroshiloff hafa verið
aukinn, en gaf ekki upp ná-
kvæmar tölur. Fyrir nokkurum
árum var her Rússa (rauði lier-
inn) 1.300.000 og samkvæmt á-
ætlunum bygðum á ýmsu, sem
birt hefir verið í rússneskum
ritum, er liann nú 1.600.000, en
Þjóðverjar ætla liann 1.800.000
og hefir rússneska hlaðið hirt
þýska fregn um þetta athuga-
semdalaust. A ófriðartímum
mæla anda þeim, sem i þessari
lúalegu árás felst. Hér í Mani-
toba, þar sem það sem Islend-
ingar liafa lagt til þjóðlifs Can-
ada, er kunnast, verður viðtæk
andúð vakin gegn þeim ósóma,
sem sýndur hefir verið við um-
ræður áminst máls og blaðið
Globe and Mail verður að taka
sér mikið fram, ef almenningur
á að leggja nokkuð upp úr
skoðunum þess og hæfileikum
lil forustu i þjóðmálum lands-
ins“.
Fyrirlestur
dr. Helga Pjetnrss.
Dr. Ilelgi Péturss flutti erindi
4. þ. m. í Nýja Bíó, er hann
nefndi: Breytingin frá Hel-
stefnu lil Lífsstefnu, og var all-
margt álieyrenda.
Fyrirlesarinn gerði ítarlega
gæti Rússar aukið landher sinn
upp i 10—15 miljónir a. m. k.
Rússar eiga fá stór, nýtísku lier-
skip, en mikinn fjölda kafbáta
og nraðskreiðra torpedo-vélbáta.
II.
Síðan er framanskráð var
ritað, liafa verið birtar á prenti
nákvæmari upplýsingar en áð-
ur voru fyrir hendi um rúss-
neska herskipaflotann, samkv.
áreiðanlegum sænskum og
linskum heimildum, en Svíar
og Finnar liafa einna best skil-
yrði nágrannaþjóða Rússa, til
þess að fylgjast með i þessum
efnum. Eins og kunnugt er af
skeytum liófust flotaæfingar
þær hinar miklu, sem Rússar
Iiöfuð boðað i Eystrasalti,
Svartahafi, við Norður-Rúss-
land og austurströnd Sibiríu, i
síðastliðnum mánuði. í tilefni
af þessum miklu flotaæfingum
skýrðu sænsk og finsk blöð frá
því, að tvö ný stór orustuskip
með fallbyssum, er hafa 40 cm.
hlaupvídd, tæki þátt í æfingun-
um, og ennfremur 3 af hinum
stóru, gömlu orusluskipum
Rússa. Þau voru smíðuð fvrir
grein fyrir rannsóknum sínum
á sviði drauma og annars lifs
og skýrði meðal annars frá
ýmsum fyrirbærum, sem hann
liefði sjálfur skynjað, og gerði
samanburð á þeim og reynslu
ýmsra heimspekinga fornaldar-
innar, sem gengur í svipaða átt.
Erindið var liið fróðlegasta,
sem vænta mátti, enda mun Dr.
Helgi Péturss vera einhver
lærðasti jarðfræðingur og
heijnspekingur hér á landí á
þessu sviði, sem hann hefir nú
heint rannsóknum sínum að í
aldarfjórðung.
Hér eru ekki tök á að rekja
efni erindisins, en þess skal að
eins getið, að væntanlega mun
Dr. Helgi Péturss flytja annað
erindi um þessi mál nú í vik-
unni og gefst þá mönnum kost-
ur á að kynnast kenningum
lians, með því að í þessu erindi
voru að eins helstu grundvallar-
atriði rakin.
heimsstyrjöldina, en liafa öll
verið endurbygð og búin nú-
tímatækjum.
Ennfremur, segja- blöðin,
hafa Rússar sjö 8000 smálesta
beitiskip í smíðum eða fullgerð,
og vist er, að einhver tóku þátt
í æfingunum. Þá halda sænsk
og finsk blöð þvi fram, að Rúss-
ar eigi fleiri kafbáta en nokkur
önnur þjóð lieims, eða alls um
150, og eru 70 þeirx-a í Eystra-
salti. Ennfremur liafa verið
smíðaðir allmargir stórir tund-
urspillar og munu einhverjir
þeirí-a taka þátt í æfingunum,
ennfremur nýttt flugvélastöðv-
arskip og mikið af flugvélum.
Endurskipulagning flotans.
Um algei-a endurskipulagn-
ingu flotans er að ræða, ekki að
eins liefir flotinn verið endur-
nýjaður og bætt við fjölda
mörgum nýjum skipum, held-
ur hefir endurskipulagning far-
ið frarn á sjóliðinu sjálfu. Allir
æðstu foringjar flotans enx ný-
ir menn. Flotaæfingarnar fara
fram á ýmsum höfum, sem
fyrr segir, og vekja einkum
effirtekt flotaæfingarnar við
Ritgerð Páls Steingrimsson-
ar i Vísi n.l. miðvikudag um
sira Pál sál. Sigurðsson, vakti
upp í liuga mínum ýmislegt,
sem bar á góma, þegar ræður
bans birtust, fyrir nálega hálfri
öld. —
Mig minnir að Þorlákur Ó.
Johnsen kaupmaður gæfi út
Páskaræðu sr. Páls og auglýsti
liana á sinn þjóðkunna hátt.
Hann var þá sá eini kaupmað- j
ur i landinu, sem samdi skemti-
legar auglýsingar, og man eg,
að eg las þær með ánægju, svo
sem smáskáldsögur væru á
ferðinni. Ræðu Páls auglýsti
liann þannig í Fjallkonu, ef eg
man rétt: „Nýr andlegur sólar-
geisli inn á livert heimili“ o. s.
frv.
Menn tók-u ræðunni misjafnt.
Eg las ræðuna i áheyrn roskins
gáfumanns og mælti hann að
loknum lestri m. a.:
„Það vona eg, að guð misk-
unni sig yfir mig og fyrirgefi
mér mínar syndir og öðrum,
sem liafa lifað nokkurnveginn
lýtalaust. En hvernig er liægt
að liugsa sér, að stórglæpamenn
fái sömu vist, þeir sem liafa
vísvitandi hafnað allri náð“ o.
s. frv.
Greindur maður sagði mér,
sem hlýddi á ræður sr. Páls,
þegar hann var á Iljaltabakka,
að þá liefði liann verið hinn frá-
bærasti ræðusnillingur. En
prentaðar ræður lians eru frá
þeim árum, er sr. Páll var í
Gaulverjabæ.
Þessi maður drap á það, að
sr. Páll liefði veitt lax stund-
um á sunnudagamorgnum, áð-
ur en liann brá sér i stólinn.
Þess gat maðurinn, að ein
páskaræða frá þessum árum
væri sér minnisstæð. Hún var
um það m. a„ að mennirnir sem
krossfestu Krist, mundu liafa
verið engu verri en menn væru
nú. Ávalt væri unt að æsa al-
menning til óhótaverka, þegar
slegið væri ó lægstu nóturnar.
Nú væri aldarandinn snúinn
frá vígaferlum, líkamlegum, en
lungan liöfð að vopni, og henn-
ar eitraða atferli væri eigi stór-
um betra en manndrápin.
Postilla Páls sætti misjöfnum
dómum og þó flestum lofleg-
um. Matthías ritaði um bana
vel í blað sitt (Lýð?) og eg
skrifaði um liana i Fjallkonu,
svo vel sem eg (unglingurinn)
hafði vitsmuni til. Þess vegna
nefni eg þetta, að þá fékk eg
Norður-Siberíu, þar sem flota-
höfnin við Arkangelsk,þ.e.flota-
höfnin Molotovsk, er nú fullgerð
að mestu. Er þegar hafin þar
smíði litilla beitiskipa, tundur-
spilla og kafbála. Þessi nýja
flotastöð gerir Rússa miklu
sterkari fyrir á sjó en þeir áður
voru. Þarna norður frá eiga
j>eir gamla flotastöð við Mur-
mansk-víkina.
Flotaæfingarnar i Eystrasalti
vekja ennfremur milda athygli,
þar sem Álandseyjadeilan er
enn ólevst. Ilvorki Rússar eða
Þjóðverjar liafa svarað fyrir-
spurnum Svía og Finna um
eyjarnar, en í Sviþjóð og Finn-
landi hallast menn nú að þvi, að
Iieppilegast sé, að eyjarnar
verði hlutlausar um aldur og
æfi, og samþykt gerð þar að lút-
andi. Það er eins og Þjóðverjar
og Rússar bíði liverir eftir öðr-
um að verða fyrri til að svara.
Þegar verst liorfði i september
s.l. höfðu Þjóðverjar flota
reiðubúinn til þess að fara inn í
Botniska flóann, en Rússar
voru einnig reiðubúnir og lá þá
floti þeirra við Hankö.
þá fyrstu viðurkenningu, sem
eg hlaut opinberlega og frá
sjálfum Bened. Gröndal. Hann
mælti í lok ritgerðar, sem birt-
ist í Fjallkonu Valdimars: Nú
fer eg að liætta — „og1 gæða
mér á Guðmundi Friðjónssyni“
og svo i annað sinn á grein
Mattliiasar (um sr. Pál) og segi
„þarna brillieraði Matti*.
Á þessu má marka, að Grön-
dal líkaði vel að sr. Páli væri
bælt.
Valdimar prestur Briem rit-
aði um postillu Páls og lauk á
hana lofsorði, gaf þó í skyn, að
aðrar postillur þyrfti að lesa á-
samt henni, þ. e. a. s. hennar
kenning væri ekki einhlít.
Það þótti sumum á skorta
um þá útgáfu, að ræðurnar eru
Iiálfu færri en lielgidagar árs-
ins, þvi að vera mundú til í fór-
um liins látna kennimanns
nægar birgðir afbragðs ræðna
yfir alt kirkjuárið.
Enn er eigi þess getið, að sr.
Páll var sagnaskáld. Aðalsteinn,
sagan sú, ber þess ríkulega
vott. í lienni eru stórum vel
sagðir kaflar og sannar sveita-
lífslýsingar, sem standa skamt
að baki lýsingum Jóns Thor-
oddsen.
Sagan fékk harðan ritdóm,
er sagt að sr. Páll liafi tekið
sér hann svo nærri, að hann
stakk í eldinn handriti skáld-
sögu, með þeim ummælum, að
liún skyldi eigi lenda i varga-
kjöftum. Þar mundi hafa farið'
að forgörðum dýrmæti nokk-
urskonar.
Guðm. Friðjónsson.
Sreinaflokknr um
garðrækt.
Vísir liefir farið j>ess á leit
við Stefán Þorsteinsson kennara
við garðyrkjuskólann að Reykj-
um i Ölfusi, að liann skrifaði
greinaflokk um garðrækt í
blaðið, einkum með hliðsjón af
því hvað almenningi má að not-
um koma við garðræktina i vor,
og hefir liann orðið við þessum
tilmælum blaðsins.
Stefón er vel lærður og ötull
gai'ðyrkjumaður, og hefir starf-
að undanfarið sem ráðunautur
garðyrkju- og búnaðarfélaga og
hefir þannig öðlast haldgóða
i'eynslu við garðyrkjustörf hér
á landi. Ættu menn að fylgjast
með þessum greinaflokki frá
upphafi.
Norsku krónprinshjónin
lieimsóttu nýl. ýmsar stofnan-
ir í New York og Brooklyn, þar
sem tekið var opinberlega á
móti þeim í ráðhúsinu. Er
krónprinshjónin lieimsóttu Am-
ericari Scandinavian Founda-
tion voru þau hylt af 50.000
manns. Ólafur konungsefni
flutti snjalla ræðu þar og heim-
sótti síðar aðmirálinn á flagg-
skipi ameriska flotans en nokk-
ur hluti lians liggur nú á höfn-
inni i New York. Heimsókn
krónprinshjónanna i New York
lauk með veislu norsku sýning-
arnefndarinnar á Waldorf Ast-
oria, mesta viðliafnargistihúsi
horgarinnar. — NRP.
Hvers eru Rússar megnugir
liernadaplega ?