Vísir - 19.05.1939, Blaðsíða 2

2
VISIR
Föstudaginn 19.. maí 1939.
VlSI
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Iiristján Guðlaugsson.
Skrifstofa: Hverfisgötu 12.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
S í m a r :
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
(kl. 9—12 5377)
Verð kr. 2.50 á mánuði. Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Örfun at-
vinnulífsins.
h undanförnum árum liefir
“ verið meira atvinnuleysi í
kaupstöðum á íslandi en áður
hefir þekst. Ætla mætti að þetta
atvinnuleysi hefði orðið til þess
að stöðva þann straum, sem
áratugum saman hefir legið úr
sveitum Iandsins til kaupstað.
anna, eða öllu heldur snúa
straumnum alveg við. En það
er eitthvað annað en svo sé. At-
vinnuleysingjarnir hafa ekki
leitað sér vinnu út um lands-
bygðina, heldur hefir fólkið
streymt úr sveitunum og aukið
hóp atvinnuleysingjanna við
sjóinn. Formaður Framsóknar-
flokksins sagði í fyrravetur á
bæjarstjórnarfundi í Reykjavík,
að hann vissi til þess, að menn
vildu lieldur vera atvinnuleys-
ingjar í kaupstað en bændur í
sveit. Um sama leyti lýsti einn
af þingmönnm Alþýðuflokksins
því yfir á Alþingi, þó nokkuð
drýgindalega, að hann hefði
staðið fyrir fleiri verkföllum
hér á landi en noldcur annar.
Þegar svo er komið, að það er
orðið eftirsóknarverðara, að
hafast við á atviimuleysisstyrkj.
um, heldur en stunda sjálfstæð-
án atvinnrekstur, má telja að
öfugstreymið geti varla lengra
náð. Framleiðslan verður að
halda uppi öllum útgjöldum
þjóðfélagsins, þar á meðal at-
vinnuleysisstyrkjum. Svika.
myllan er þess vegna komin í
fullan gang, þegar hlaupið er
frá framleiðslustörfunum til
þess að hafast ekki að, á kostn-
að framleiðslunnar.
Meðal þess, sem aflaga hefir
farið í þessu þjóðfélagi, er fátt
sem stingur jafn hastarlega í
augun og það, að jafnframt því
sem atvinnuleysi hefir aukist og
margfaldast við sjávarsíðuna,
hefir fólkseklaníveitunum sorf-
ið svo að bændum, að þeir hafa
flúið jarðir sínar, vegna þess
að þeir hafa ekki getað nytjað
þær. Það er vai’Ia hægt að hugsa
sér fráleitara stjórnarfar en
það, að það skuli ske á sama
tima, að kaupstaðarbúar geta
ekki séð sér farborða, af því
þeir fá ekkert til að vinna, og
sveitamenn gefast upp af þvi að
þeir fá engan til að vinna.
Meinsemdin Iiggur í því, að
framleiðslunni hefir verið of-
þyngt, ekki einungis með óvit-
urlegum skattaálögum, heldur
einnig með einhliða kaupstreitu.
Þeir sem gerst hafa málssvarar
verkalýðsins, hafa altaf talið sér
það helst til ágætis, að bera
fram kröfur, án tillits til þess,
hvort þeim kröfum yrði full-
nægt. Þeir hafa getað hælt sér
af þvi, að hafa staðið framar-
lega þegar vinna hefir verið
stöðvuð, en ekki hinu, að hafa
bent á leiðir til þess að fram-
leiðslan gæti staðist kaupgjald-
ið til frambúðar. Afleiðingin
hefir því orðið sú, að framleiðsL
an hefir dregist sáman, vinnan
minkað, atvinnuleysið aukist.
Atburðir þeir, sem gerst hafa
hina síðustu mánuði benda til
þess, að orðin sé hugarfars-
breyting í þessum efnum, meðal
þess hluta verklýðsleiðtoganna,
sem ekki ósltar þess beinlínis að
hér fari alt í rústir. Þeir flokk-
ar, sem standa að núverandi
stjórn, leggja sameiginlega á-
herslu á það, að hjóliri komist
í gang. Það þarf að útrýma at-
vinnuleysinu við sjóinn. Það
þarf að finna ráð til þess að
stöðva fólksstrauminn úr sveit-
unum. En jietta hvorttveggja
verður þvi aðeins framkvæmt,
að framleiðendur til Iands og
sjávar finni til meira öryggis,
en þeir hafa vanist að undan-
förnu. Það á að örfa framleiðsl-
una. Með því móti einu er hægt
að taka fyrir atvinnuleysið. At-
vinnuleysingjarnir á mölinni
eiga að fara út á landsbygðina
til að stunda sveitastörf, í stað
þess að bændurnir fari frá bú-
um sínum á mölina, til þess að
„stunda“ atvinnuleysi. Þeir sem
óska fylgis verkamanna eiga að
geta hælt sér af því að hafa auk-
ið vinnu, í stað þess að hafa
stöðvað vinnu.
Eitt meginhlutverk þeirrar
stjórnar, sem nú er sest aðvöld-
um, er að leysa atvinnulífið í
landinu úr þeim óheilbrigðu
fjötrum, sem hafa Iamað það
um langan aldur.
a
Úr Borg-
arflrði.
Einmuna g'óð líð hefir verið
undanfarið í Borgarfirði, skóg-
ar eru farnir að grænka og
g'róður er allur fyrri til en
venjulega á þessum tíma vors.
Mikill áhugi ríkir sem stend-
ur í héraðinu með gróðurhúsa-
byggingar og rísa þær nú víðs
vegar um héraðið, þar sem
hverahiti er. Yíðasthvar eru
það einstaklingar, sem byggja
þau, en sumstaðar eru þau
reist í félagi. Einhver stærsta
gróðurhúsabygging, sem reist
verður á þessu vori í Borgar-
firði, er í Brautartungu í Lund-
arreykjadal. Er það sameign
flestra bænda í hreppnum.
Mun láta nærri, að í vor verði
reist gróðurhús, sem að flatar-
máli verði eins stór eða stærri
en þau gróðurhús, er áður voru
til í héraðinu. Á flestum stöð-
unum mun aðaláherslan verða
lögð á tómatarækt.
I kauptúnunum, Akranesi
og Borgarnesi, hefir ríkt mikill
áhugi fyrir raforkumálum.
Yerða sennilega gerðar um það
tillögur á sýslufundum Mýra-
og Borgarfjarðarsýslna, sem
nú standa yfir, livort lieldur
skuli fengin raforka úr Sogs-
stöðinni eða reist nýtt orkuver
við Andakilsárfossa. Hafa
þessi þorp undanfarið notast
við raforku frá mótorum,
en vegna fólksfjölgunar, auk-
ins iðnaðar og aukinnar raf-
orkunotkunar, hafa þessar vél-
ar reynst með öllu ófullnægj-
andi.
Lögbergsferðir
Strætisvagnanna eru nú byrjað-
ar. Eru farnar 5 ferðir á degi til
17. júní; kl. 7, 8.30, 13.15, 19.15
og 21.15. Sjá augl.
Knattspyrnufél. Valur,
Meistaraflokkur og 1. flokkur:
Æfing í kvöld kl. 9, á Valsvell-
inum. Mætið allir.
Alvarlegar deirðir í Gyðingaiandi
útaí hioa oýja skipnlagi sem Brefir hifa boðað.
A annaö hnndfað manns
hafa meidst og sænst og
nokkpi? veFÍö drepoii*.
London, í morgun.
Alvarlegar óeirðir brutust út í gær í Jerúsalem og
víðar í Palestinu eða laust eftir að Malcolm
MacDonald nýlendumálaráðherra hafði lýst
yfir því á þingi, að landshöfðinginn breski í Palestinu
hefði símað nýlendumálaráðuneytinu, að alt væri með
tiltölulega kyrrum kjörum í landinu. Breska stjórnin
hefir nú birt tillögur sínar og ákvarðanir um að stofna
sjálfstæða Palestinu eftir 10 ár, og verði hinu breytta
skipulagi komið á smám saman. Bretar vernda landið
áfram og bera ábyrgð á því, en Gyðingar og Arabar
eiga að fá vaxandi hlutdeild í stjórn þess, og stjórn þess
algerlega í sínar hendur, ef fært þykir að 10 árum liðn-
um, en þyki það ekki fært, ráðfæra Bretar sig við stjórn
Palestinu, nágrannaríkin og Þjóðabandalagsnefndina,
sem hefir málefni umboðsstjórnarríkjanna til meðferð-
ar.
Tillögunum héfir verið misjafnlega tekið og í rauninni verð-
ur ekki sagt, að þeim hafi verið mjög vel tekð neinsstaðar.
Dómar bresku blaðanna eru misjafnir og sumir mjög harðir.
Arabiskir hermdarverkamenn undir forystu stórmuftans eru
sennilega andvígir tillögunum, en Arabar í Palestina, sem and-
stæðir eru stórmuftanum munu fylgja þeim. Gyðingar eru þeim
mjög andvígir og sárgramir og finst þeim að Bretar hafi brugð.
ist sér. Stofnuðu þeir til allsherjarverkfalls í gærmorgun í
Palestinu og stóð það til miðnættis síðastliðins. Kröfugöngur og
mótmælafundir voru haldnir í öllum borgum Iandsins af Gyð-
ingum. Kröfugöngurnar fóru friðsamlega fram fyrri hluta dags.
ins og hvöttu leiðtogar Gyðinga fólkið til þess að vera friðsamt.
Kveldinu áður höfðu orðið óeirðir í Tel Aviv, hafnarborginni, er
risið hefir upp sem stórborg vegna hins mikla aðstreymis Gyð-
inga og fyrir framtak þeirra. Þar var komið á umferðarbanni
eftir að Gyðingar höfðu k-,æikt í stjórnarbyggingum og valdið
fleiri spjöllum og herlið sent þangað. Þegar herlið hafði verið
kvatt á vettvang dreifði lögreglan mannfjöldanum með kylfum
sínum. Milli 10—20 manns meiddust alvarlega. Flugvélar flugu
yfir borginni meðan verið var að koma kyrð á að nýju.
Innflutningsskrifstofur
í Jerúsalem brunnu til ösku.
Hús það, sem innflutnings-
málaskrifstofur stjórnarinnar í
Jerúsalem eru í, eyddust í eldi
sama kvöld, og er talið sannað
mál, að kveikt hafi verið í bygg-
ingunni með íkveikjusprengj.
um. Eyðilögðust þama öll skjöl,
vegabréf o. m. fl. varðandi inn-
flutning Gyðinga til Palestinu
undangengin 20 ár. Skjöl þessi
voru nauðsynleg gögn til þess
að sanna löglegan innflutning
mikils fjölda þeirra Gyðinga,
sem flust hafa til landsins á
þessu tímabili.
Á annað hundrað manns
hafa meiðst og nokkrir
verið drepnir.
Pósthúsið í Gyðingahverfinu
í Jerúsalem hefir ger-eyðilagst
af völdum elds. Mun liafa verið
kveikt í því. Undangenginn sól
arhring hafa á annað hundrað
manns særst eða meiðst í óeirð-
um í Palestiu og nokkrir menn
verið drepnir, meðal þeirra
einn breskur lögregluþjónn. Af
fyrmefndri tölu særðra og
meiddra eru 98 Gyðingar.
United Press.
ELDUR LEGGUR HEILT
ÞORP í EYÐI.
EINKASKEYTI TIL YÍSIS.
London i morgun.
Fregnir frá Bukarest
herma, að þorpið Vornecchi
hafi gereyðilagst í eldi. Yfir
200 hús brunnu til kaldra
kola. Meiri hluti þorpsbúa
bjargaðist naxÆulega, en all-
margir hlutu brunasár og
nokkrir fórust.
United Press.
Einkaskeijli til Vísis.
London í morgun.
Bresku konungsbjónunum
liefir verið tekið enn hjartan-
legar í Quebec og Montreal en
menn höfðu búist við. íbúarnir
í Quebec eru, sem kunnugt er,
af frönskum ættum og halda
fast við mál sitt og venjur.
Unnu Bretar Iandið af þeim í
stríði. Afkomendur hinna
frönsku landnema í Quebec
hafa fagnað bresku konungs-
hjónunum af engu minni hlý-
leika en aðrir borgarar lands-
ins og á götunum í Montreal
heyrðist kallað af fjöldanum:
„Vive le roi“ (lifi konungur-
inn), þegar hinir enskumæl-
andi menn sungu „God save
the King“. í Montreal var engu
minni fögnuður en í Quebec,
og var móttökuliátíð þar í ráð-
húsinu. Konungshjónin ferðuð-
ust á járnbraut milli Quebec
og Montreal og var komið við
i litilli borg, Three Rivers, sem
er næstelsta borg Canada, og
höfð stutt viðdvöl. Þegar kon-
ungshjónin komu til Montreal
var krökt af fólki hvarvetna á
götunni, þar sem konungs-
fjölskyldan fór um, og eins
þegar þau lögðu af stað þaðan
til Ottawa, að afstaðinni veislu
sem borgarstjórinn í Montreal
hélt þeim. I Ottawa, höfuðborg
Canada, verður lengst viðdvöl.
8. júní fara konungshjónin til
FRANCO YFIRHERSHÖFÐINGI —
sigurvegarinn í Spánarstyrjöldinni, sem í dag heldur innreið
sína í Madrid.
Franco beldnr innreii
sína í Madrid i dag.
Spænskír ÞjóðerBissinnar efna fil bá-
fiðahalda nm gervait landið tii fiess
að mfnsast signrsins.
London, í morgun.
Franco heldur innreið sína í Madrid í dag og' er sú stund há-
mark sigurhátíðar spænskra þjóðernissinna, en hátíðaliöld
þjóðernissinna hófust í flestum borgum Spánar í gær og er
hátíðahöldunum haldið áfram í dag.
Franco kom frá Burgos til staðar í nánd við Madrid seint í
gærkveldi. Ferðaðist hann þangað í bifreið. Um 200.000 her-
menn taka þátt í sigurgöngunni inn í borgina og taka hinir ít-
ölsku og þýsku sjálfboðaliðar þátt í sigurgöngunni.
Butler, aðstoðar-utanríkismálaráðherra, hefir tilkynt í neðri
málstofunni, að breska stjórnin hafi tjáð utanríkismálaráðu-
neytinu, að allir ítalskir hermenn á Spáni yrði kvaddir heim að
sigurgöngunni lokinni.
United Press.
Herskjldan kosn-
ingamál í Gnglanði
Einkaskeijti til Vísis.
London í morgun.
Aukakosningar liafa farið
fram í þremur kjördæmum í
Bretlandi og var herskyldu-
frumvarp stjórnarinnar aðal-
málið í þeim öllum. Frambjóð-
endur íhaldsflokksins voru
kosnir í tveimur þeirra, Abbey-
kjördæmi í Westminster og As-
ton-kjördæmi í Birmingliam. í
Southward báru jafnaðarmenn
sigur úr býtum, og unnu þeir
sætið af þjóðstjórnar-frjáls-
lyndum.
Það vekur sérstaka athygli,
hversu þátttakan í kosningun-
um var lítil.
United Press.
Washington og þaðan til New
York.
Einkaskeijti til Vísis.
London í morgun.
Herskyldufrumvarp sljórn-
arinnar var samþykt við þriðju
og seinustu umræðu í neðri
málstofunni í gær.
Kvaðning manna til Iierþjón-
ustu samkvæmt liinum nýju
Iögum byrjar um næstu mán-
aðamót og verður nýliðum þá
skipað að koma til herbúða að
hálfum mánuði liðnum. Fyrsta
kvaðning nær til 50.000 manna
og verður svo haldið áfram að
kveðja menn í herinn með
stuttu millibili.
United Press.