Vísir - 26.07.1939, Blaðsíða 7

Miðvikudaginn 26. júlí 1939.
VlSIR
Fiincflnm norræim féflag’imna
lokið og’ liófst kveðjn§amsæti
að koði i'íliÍMStf jói'iiiii'iiiiiai* kL 2
Niíiiaiigcifjonf les'gui* af stað
Akurc^rar í kvöld kl. H
til
Fulltrúafundi norrænu félaganna lauk í gær, og voru
ýmsar mikilvægar samþyktir gerðar, sem síðar verða
birtar í blöðunum- í dag kl. 7 síðd. heldur Stavanger-
fjord héðan á brott með hina erlendu gesti og verður
farið til Akureyrar.
í gærkveldi hélt skipstjórinn á Stavangerfjord veislu mikla
fyrir fulltrúa Norræna félagsins og gesti þeirra, og stóð sá gleð-
skapur yfir fram yfir miðnætti, og var veitt af slíkri rausn að
þess munu fá dæmi, en alt gert sem unt var til þess að gestun-
um liði sem best.
Mowinekel, fyrv. forsætisráðherra Noregs.
Borðhaldið hófst með því, að
skipstjórinn ávarpaði gestina og
bauð þá velkomna um borð á
vegum félags síns. En er noklc-
uð var liðið á máltíðina reis fyr-
verandi forsætisráðlierra Norð-
manna, L. J. Mowinckel, úr sæti
og ávai-paði gestina, en hann er
eins og kunnugt er formaður
í „Den norske Amerikalinje“.
Ræða Mowinckels var frábær-
lega vel flutt og glæsileg. Gat
hann þess, að að sínum dómi
væri Geysir ímynd binnar is-
lensku þjóðarsálar, og það væri
athygbsvert, hvernig hann hefði
stundum tekið konungum, er
sóttu hann heim. Þótt tvö
hundruð kíló af „Sunlight“ sápu
hefði verið sett í hann, hefði
hann neitað að sýna þeim
nokkra vinsemd, enda hefði við-
kynnig íslensku þjóðarinnar af
konungum verið þess eðlis, að
liún hefði lítið lán fært íslensku
þjóðinni. Slík viðkynning hefði
m.a. leitt til þess, að Island liefði
glatað sjálfstæði sínu, og einnig
raunar til liins, að islenska lýð-
veldið he'fði verið stofnað í upp-
hafi. Þá vék Mowinckel að
lieimsókn Norræna félagsins til
Geysis, og gat þess, að hér á
landi væri gos hans talið litið,
þótt það hefði verið 20—30
metra, og þetta kynni að liggja
í því, að Geysir liti svo á, að
norrænu félögin vérðskulduðu
að svo komnu máli ekki fegurra
gos, með því að þau hefði ekki
unnið svo mikið íslandi í hag,
sem vera bæri. Skoraði hann á
hina erlendu fulltrúa, að hefj-
ast handa um. framkvæmdir,
þannig að er þeir sæktu ísland
heim næst, gysi Geysir 200
metra gosi án nokkurrar sápu,
og ef svo færi, væri það sönnun
þess, að Geysir væri ánægður
með starfsemina.
Þá vék ræðumaðurinn að
frelsisliugsjóninni, sem nú á að
ýmsu leyti erfitt uppdráttar.
Vék hann að þeim orðum Thom-
as Mann, þýska skáldsins, að
frelsið ætti eklci uppreisnarvon
fyr en það ætti svo rík ítök í
lijörtum einstaklinganna, að
þe’ir gætu þess ekki ógrátandi
minst. Að því ætti norrænu fé-
lögin að viiina, að efla frelsis-
hugsjónina, og íslendingar
hefðu gefið gott fordæmi, með
því að hér væri það frelsið, sem
haft væri í hávegum, og gilti
það á öllum sviðum. Fór ræðu-
maður um þetta mörgum og
fögrum orðum við mikla hrifn-
ingu áheyrenda.
Þá töluðu ennfremur Stefán
Jóh. Stefánsson atvinnumála-
ráðherra, Magnús Sigurðsson
hankastjöri, Antell fulltrúi
Finna, AVennerström lands-
höfðingi, sem ræddi um við-
kynningu sína af íslandi og Is-
Iendingum, eli Jjetta er í 9. skift-
ið sem hann kemur hingað lil
lands. Hann er kvæntur is-
lenskri konu, Lóu Guðmunds-
dóttur, eins og kunnugt et,
og hann gat þess, að þvi
héldu þau lijónin til Is-
lands, að hann þekt það af
eigin reynd, að hingað væri best
að leita til þess að njóta hvíldar
og náttúrufegurðarinnar. Enn-
fremur tók lil máls dr. Guð-
mundur Finnbogason lands-
bókavörður, sem talaði fyrir
minni skipstjóra og skipshafn-
ar allrar, og Guðlaugur Róstín-
kranz, ritari Norræna félagsins.
Viðtal við Chr. H. Olesen
f ramkvæmdastj óra.
Tíðindamanni Visis gafst
kostur á að ræða við nokkra af
liinum erlendu fulltrúum í
veislu þeirri, sem lialdin var i
gærkveldi, og notaði hann tæki-
færið til að spyrja þá um við-
kynningu þeirra af íslandi og
íslendingum. Átti hann m. a. tal
við Chr.H. Olesen framkvæmda-
stjóra og frú hans, AnnieOlesen
(f. de Mylius), en þau lijón eru
bæði stórættuð og mjög kunn í
Danmörku og mikilsvirt. Létu
þau bæði vel af dvöl sinni hér á
íslandi, og hafði frúin notað
tækifærið til þess að bregða sér
á hestbak og ríða um nágrenni
Reýkjavíkur í sólskininu i gær.
Lét frúin í ljós það álit sitt, að
af þeirri viðkynningu, sem hún
hefði þegar fengið af landi og
þjóð, vildi hún gjarnan eiga
þess kost að koma hingað aft-
ur og dvelja hér um nokkra
hríð og fara um landið að eigin
ósk. Slíkri kynningu væri ekki
unt að koma við með skammri
dvöl i landinu, einkum þegar
mörgum skyldiun væri að
gegna.
Hr. Olesen lét þess getið að
það, sem hefði snortið hann
mest í ferðinni liefði verið land-
sýnin, jöklarnir baðaðir i sól-
skini og síðar Vestmannaeyjar
og liin sérkennilega fegurð
þeirra.
Framkvæmdastjórinn gat
þess og að það snerti erlenda
menn einkennilega að liátta i
björtu, þegar sóhn væri að síga
til viðar og vakna aftur eftir
skamma stund í glaða sólskini.
Hann kvaðst ekki ganga þess
dulinn, að landið væri stórt og
erfitt en íbúarnir fáir og yrðu
því að hej^ja harða lífsbaráttu,
en það undraði sig sérstaklega
live þjóðin væri samstilt og
samtaka, og kepti að einu og
sama marki, að vinna landi sínu
gagn og herjast til þrautar.
F ramkvæmdas tj órinn kvaðst
hafa notað tækifæi'ið og rætt
við fjölda manns í kaupstöðum
og sveitum, en allir hefðu sýnt
sama áhugann í baráttunni
fvrir velgengni lands og þjóðar.
Slíkur samtakamáttur myndi
geta fengið miklu áorkað,
þrátt fyrir alla erfiðleika, og ís-
lendingar þyrftu að inna marg-
ar skyldur af liendi til þess að
ná settu marki.
Hr. Olesen er sjálfur formað-
ur í „Landsforeningen Dansk
Arbejde", og hefir verið það i
20 ár, en félagið er 30 ára gam-
alt. Hefir það það verkefni með
höndum, að vinna að aukinni
framleiðslu innanlands, og
kenna mönnum að meta dansk-
ar vörur og kaupa þær frekar
en útlendar, þegar þær standa
jafnfætis að verði og gæðum.
Félag þetta hefir fengið miklu
áorkað í þessu efni, og hefir átt
mikinn þátt í þvi að draga úr
þvi atvinnuleysisböli, sem alls-
slaðar liefir gert vart við sig
á síðustu árum. Taldi fram-
kvæmdastjórinn að við Islend-
ingar þyrftum einnig að taka
upp slíka starfsemi, til þess að
efla hinn innlelida iðnað og
framleiðslu, ef hún á annað
borð væri samkepnisfær að
verði og gæðum, þannig að við
þyrftum t. d. elcki að nota er-
lenda sápu í Geysi.
Hr. Olese’n er einnig formað-
ur fyrir ferðafélaginu danska,
sem hefir það verkefni með
liöndum að auka kynningu á
Danmörku, og greiða fyrir
ferðamönnum, sem þangað
sækja á margvísle’gan hátt, og
þá einkum á siðustu árum. Lét
framkvæmdastjórinn þess getið,
að liann liefði i liuga að beita
sér fyrir þvi, ef þess væri ósk-
að að þetta félag reyndi að auka
kynni erlendis á íslandi og Is-
lendingum, ef það mætti verða
til að örfa hingað ferðamanna-
strauminn. Náttúrufegurðin hér
á landi væri svo mikil, að af
komunni hingað yrði enginn
svikinn, en landinu gæti orðið
það liagkvæmt að fá hingað
sem flesta og besta erlenda
gesti, og e’f ferðafélagið danska
gæti einhverju áorkað í þessu
efni væri sér það hin mesta á-
nægja að beita sér fyrir því.
Myndi félagið gefa allar upp-
lýsingar um fe’rðalög hingað til
lands og greiða fyrir þeim.
Hr. Olesen gat þess einnig, að
það liefði verið sér mikil á-
nægja að eiga þess kost aðkoma
hingað sem fulltrúi fyrir Nor-
íæna félagið, og kynni hans af
íslandi he’fðu sannfært liann um
að hér væri ótæmandi mögu-
leikar fyrir hendi. Sem Dana
væri sér það mikil gleði, að ein-
mitt þessa dagana væri ein-
hver færasti verkfræðing-
ur þeirra, Knud Ilöjgaard,
að vinna að framkvæmd
liitaveitunnar til Reykjavíkur.
Samvinna Dana og íslendinga
ætti að geta leitt til blessunar
fyrir báðar þjóðir, þegar til
lengdar léti, og af heilbrigðri
'samvinnu ætti gott e’itt að leiða,
en ekkert það, sem miður færi.
Viðtal við
Dr. phil. Ernst Kaper borgarstj.
Kaper borgarstjóri logar af
fjöri og gáfum, þótt hann sé
maður nokkuð við aldur. Hann
leikur á alls oddi og er hrókur
alls fagnaðar, en hann hefir
einnig langa pólitíska reynslu
að baki og þótti tíðindamanni
Vísis því fengur i þvi, er Kaper
borgarstjóri lýsti áliti sínu á
stjórnmálaviðhorfunum eins og
þau eru nú i heiminum.
Hann komsít að orði eitthvað
á þessa leið: Sannleikurinn er
sá, að af ölíum konunghollum
borgurum eru það socialistam-
ir, sem eru konunghollastir,
enda geta þeir ekke’rt annað
stjórnarfyrirkomulag fundið,
sem lientar betur frjálsum þjóð-
um. Allar nýjar stjómmála-
stefnur og stjórnmálakerfi
verða að inna liinar sömu skyld-
ur af lielidi gagnvart þjóðfélag-
inu, og þær reka sig fljótlega á
það, að staðrevndimar láta
Y ersöliim til
Himelien.
Fyrirlestur Mowinckels fyrv. ráðhermk
Samkvæmt tilmælum Guðlaugs Rosenkranz ritara Norræna
félagsins, flytur L. J. Mowinckel, fyrrverandi forsætísráðherra
Norðmanna, fyrirlestur, sem hann nefnir „Stjórnmálaþróimiffi
frá Versalasamningunum til Miinchen-sáttmálans“.
Mowinckel er allra manna
fróðastur um alþjóðastjórnmál
og hefir verið fulltrúi Norð-
manna í Þjóðabandalaginu frá
þvi er það var stofnað, og er þvi
þessum málum alh'a manna
kunnugastur. Mowinckel er ein-
hver glæsilegasti ræðumaður á
Norðurlöndum, og er þvi eng-
inn efi á að fólk notar þetta ein-
staka tækifæri, sem gefst að
þessu sinni iil þess að Iilýða ö
þennan forystumann norskst
þjóðarinnar. Það þarf ekkl að-
taka það fram, að þótt fjTÍrlest-*
ur þessi sé haldinn á vegann
Norræna félagsins, er öllum at*
menningi heimill aðgangmr
meðan rúm endist.
Fyrirlesturinn hefst stundvis*
lega kl .6.15 i Iðnó.
Morrænu lijiík 1*1111111'-
konurnar á förtmi.
II|iikrunai*kTeiiuaiiK>tiiiii Nliticl
Altiireyrl aiinail kiöltl.
Stavangerf jord leggur af stað héðan kl. 7 í kvöld áleiðis tiE
Akureyrar, þar sem móti hjúkrunarkvennanna verður slitið
annað kvöld á fundi, sem haldinn verður á skipsfjöL
Fulltrúar norrænu félaganna og konur þeirra.
Hjúkrunarkonurnar fara í
þremur hópum norður. Fyrsti
hópurinn lagði af stað um kl.
1 í dag landleiðis, annar hópur-
jnn fer í kvöld á S.s. Stavanger-
fjord, en sá þriðji fer snemma
i fyrramálið beina leið til Ak-
ureyrar. — Skipið fer austur
um land til Oslo.
ekki að sér liæða. Allar frjálsar
þjóðir telja það liið fylsta ör-
yggi að æðsti valdhafinn er kon-
ungurinn, og að engin hending
ræður þvi hver liann er hve’rju
sinni.. Það er athygilsvert, að
það eru Norðurlandaþjóðirnar
fyrst og fremst, sem halda uppi
konungdóminum í löndum sin-
um. Þannig er því varið lijá
Svíum, Dönum og íslendingum,
sem alhr eru tengdir konung-
dóminum sterkum böndum, og
Noregur fetaði í fótspor þess-
ara þjóða, er hann fékk sjálf-
stæði sitt að nýju, og setti á fót
konungdóm og gerði það i tið
núlifandi manna. Finnland hef-
ir að vísu ekki valið þe’ssa leið,
en nú myndi það gera það, ef
unt væri.
Hvað sem þessu hður þá lít-
um við Norðurlandabúar svo til
að Island sé sameiginleg móðir
okkar. Okkur er það vel kunn-
ugt, að ísland var sú fjárhirsla,
se’m geymdi fyrir okkur erfða-
venjur Norðurlanda, og hefði
ísland ekki gert jætta, myndum
við hafa gleymt þeim, en þessar
erfðavenjur liafa átt ríkan þátt
í að efla gengi þessara þjóða.
Það er hin forna norræna, sem
varðveist liefir i íslenskri tungu,
sem öllu þe’ssu hefir fengið á-
orkað.
Þessar erfðavenjur, sem nor-
rænu þjóðirnar hafa haldið í
lieiðri, hafa þá þýðingu, að bæði
kommúnistiskar öfgar og naz-
istiskir lietjudraumar niuiiu
takmarkast af Finnlandi að
austan, Svíþjóð og Noregi að
norðan, Danmörku að sunnan,
en ísland mun eiga sinn virð-
ingarsess í einveru Atlantshafs-
ins, án þess að þurfa að hverfa
frá frændþjóðunum til vesíurs
eða að sigla í óvissu um At-
lantshafið.
Á föstudag munu birtast hér
í blaðinu kveðjur frá öðrum
erlendum fullh'úum, sem tíð-
indamaður blaðsins náði tali af.
Fundir stóðu vfir mesfam
hluta dags i gær og voru þá flutt
tvö erindi, sem upphaflega átti
að flytja á sunnud., en ekki vasr
hægt tímaskorts vegna,, ea aS?
þvi búnu voru dagskrármál lék-
in til meðferðar, um menhm
hjúkrunarkvenna, sem starfaaS
kenslu (frams. Sigrid Lai-ssoni
frá Finnl.), um nám hjúkrunar-
kvenná miðað við & sf. vinncí-
dag (frams. Eli Magnússen fra>
Danm.). Agnes Rimestad frá
Noregi flutti erindi um lieilstt-
vernd og hjúkrunarnám ogKar-
in Elfverson frá SvíþjóS nm
starfssvið hjúkrunarkonunnai:
sem heimilisráðunauts, en S.
Jackobseú frá Noregi fluttí er-
indi um bai naheimilí crgbffikr?-
unarkonur. Karen Rksmussenr
frá Danm, talaði um sjúkra-
hjúkrun og þarfir sjúJtílnga,
Linnæa Nielsen frá Sviþjóíí nmi
mataræði 1 sjúkrahúsum, JuBe
Kall (Danm.) um sanivínnu.
norræna hjúknmarkvennai' og
Elisabet Lind (Sviþj.) vaidi
máls á því, að nauðsynlegt væri
að norrænir fyrirléstrair væxi
fluttir í Florenee Níghtíngate
skólanum i Londom flmræSfinr
voru miklár um iuörg þau iuáf.,
sem rædd voru.
I gærkvöldi sátu hjúfcrunar--
konur veislu rikissfjjarnaor og:
bæjarstjórnar, i OddfefTowljöll-
innii og Hótel Borg, og sáhs
veisluna tæplega 600 m:wms
Voru þar margar: ræður ITuílar
af æðstu mönnum Iandls og
bæjar, fýrrv. biskupi, de Fónte-
nay sendiherra, fuilfjrúutn.
læknastéttarinnar, og! aöalfall-
trúum hj úknmarkvenna á mót-
inu og frú Sigr. Eiriksdjóttno^,
form. Samvinnu norræionss
hjúkrunarkvenna. MikiS rar
um söng, m. a„ söng finski full-
trúinn, frú Maj-Lis, Jússliia,
finsk og sænsk Iög„
Leiknir voru þjóðsöngvar «xss.
frv. Fór liófið hið besta framu
E.s. EDDA„
sem verið liefir að taka físk si
Vestfjörðum og verstöðvum hér-
við Faxaflóa var nýlega á Akra--
nesi og tók þar noklcuS aff
sjöunda þúsund pakka at' vork-
uðum saltfiski og; 12 smáTesfiir
of hertum fiski (stokkíiski).
Frjru