Vísir - 15.12.1943, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiöjan (3. hæð)
Ritstjórar
Blaðamenn Slmi'.
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 llnur
Afgreiðsla
33. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 15. desember 1943.
285. tbl.

li
-lljl
ir
Rússar tóku Tsjerkasi eftir
harða bardaga.
Þjó9ver*jap notuðu fallhlífarliö til
varnar borginni,
STALIN MARSKÁLKUR gaf í gærdag út dag-
skipan í tilefni af töku Tsjerkasiborgar, og
kveður þar við annan tón en í tilkynningu
Þjóðverja, sem birt var í Visi í gær. Þjóðverjar sögðust
hafa yfirgefið borgina „samkvæmt áætlun“ í góðri
reglu og gerðu sem vonlegt var mjög lítið úr atvikinu.
En Stalin tilkynnir að bardagar hafi orðið mjög
grimmilegir, og hafi Þjóðverjar varizt af kappi, en
G000 hafi fallið, áður en þeir gáfust upp.
Rússar hafa náð talsverðu landi á Kirovograd-svæðinu, og
her, sem sækir norður með Dnjepr-fljóti frá Kremensjug, á
aðeins 35 km. ófarna að víglínu Tsjerkassi-hersins. Rússum
gengur vel á öllum vígstöðvum.
Suðvestan við Tsjerkasi hafa
Rússar tekið Smjela, og sækir
sá her suður til móts við Krem-
ensjug-lierinn í mikilli tangar-
sókn. Sókninni miðar tiltölu-"
lega hratt, því að Þjóðverjar eru
farnir að nota skriðdreka sína
sparlega eftir mikið skriðdreka-
tjón, enda misstu þeir síðustu
daga um 800 skriðdreka á Kiev-
vígstöðvunum einum saman.
Skriðdrekasigur sinn þakka
Rússar nýrri hertækni, sem
þeir beita. Fara skriðdrekar
þeirra saman i stórum fylking-
um, allt að 50 í einu, og hafa
hinar dreifðu skriðsveitir Þjóð-
verja ekki getað staðizt slík helj-
ar-áhlaup.
Við Malin veitir Rússum enn
hetur, og hafa þeir bakað Þjóð-
verjum þar mikið tjón.
Orustan um Tsjerkasi.
Það var fyrir löngu tilkynnt í
þýzka útvarpinu, að Rússar
liefði komizt inn i úthverfi
Tsjerkasi-borgar, en þess var
um leið getið, að þeir hefðu ver-
ið hraktir þaðan á brott. Ekki
liggja enn fyrir greinilegar
skýrslur um þetta, og má vera
að fyrstu árásinni hafi verið
hrundið. En í dagskipan Stalins
segir ýtarlega frá töku borgar-
innar.
Fyrsta árásarliðið kom Þjóð-
verjum í opna skjöldu, og varð
fyrst í stað litt um varnir. En
síðan komu skriðsveitir Þjóð-
verja á vettvang, og harðnaði
þá orustan skjótt. Tóku Þjóð-
verjar brátt upp þá aðferð að
verjast hús úr húsi, eins og
Rússar gerðu í Stalingrad, en
jafnframt höfðu þeir handvél-
byssumenn til taks, og voru þeir
fluttir þangað, sem þörfin var
mest, í flugvélum.
Loks var þó svo komið, að
Þjóðverjar voru umkringdir.
En þá fylktu þeir skriðdrekum
sínum ó aðal-torgi borgarinnar
og vörðust þar sem í virki, og
varð að uppræta þá með stór-
skotahríð. En löngu eftir að
aðalherinn hafði gefizt upp,
gengu rússneskar skyttur um
borgina og „hreinsuðu‘‘ Þjóð-
verja úr ýmsum kjöllurum, sem
þeir höfðu tekið til vigis. Voru
þeir svældir þaðan út með
handspreng j uregni.
Handfökur í Milanó.
Síðan bandamenn komust yf-
ir Moro-fljót, liafa j>eir víkkað
brúarstæði sín svo mjög, að nú
er þar um samfellda víglinu að
ræða handan með öllu fljótinu.
Her Montgomery’s sækir nú all-
hratt fram til Pescara og hefir
indverskur her komizt á snið
við borgina að vestan. Veður og
færð hamlar enn hernaðarað-
gerðum í stórum stíl.
Fimmti herinn heldur enn að
mestu kyrru fyrir. Er þar litið
um annað en aðgerðir fram-
sveita.
Flugherinn veitir landhex-num
mikinn stuðning með sifelldum
loftárásum.
Á Norður-Ítalíu er mikið um
óeirðir andfasista, og hafa í
Mílanó nýlega verið liflátnir 80
uppreistarmenn, ákærðir fyrir
þýzkum dómstól. Meðal þeirra,
sem líflátnir hafa verið af Þjóð-
verjum, eru tveir ítalskir prest-
ar, og hefir biskup þeirra snúið
sér til páfagax-ðs og beðið um
aðstoð. En um mál þeirra hefir
ekki verið hægt að semja við
aði'a en fasistastjórnina á N.
Ítalíu, og hefir það ekki tekizt,
því að páfaríkið hefir ekki full-
trúa hjá þeirri stjórn.
Brezki flugherinn
ræðst áfSplit til að
aðstoða her Tito’s
Brezki flughei'inn gerði i gær
spi'engjuárás á hafnarborgina
Split í Júgóslavíu, en það var
gert til aðstoðar við her Tito
marskálks, sem er i sókn á þess-
um slóðum. í liernaðartilkynn-
ingu Titos er annars getið um
hax'ðar orustur í austurhluta
Bosníu.
Reyna að hressa
Búlgara
Ungversk útvarpsstöð hefir
skýrt frá því, að tveir búlgarskir
náðherrar, Bosjilof forsætisráð-
herra og Kristof ráðherra liafi
undanfarna tíu daga verið á si-
felldu ferðalagi um landið, til
að halda fyxárlestra og ræður í
því skyni að efla kjai'k þjóðar-
innar. „Við höfum á engan ráð-
izt en munum heldur engum
þola að ráðast á okkur“, er haft
eftir Bosjilof.
Hæstaréttardómur í frystihúxssmálinii
Reykj avikurbær á kost á að fá Sænska
fxystihúsið, samkvæmt mati en ekki á
söluverðinu til H.f. Frosta.
Úpslitin sömu og sögd vopu fypip liép I blaðinu.
H
Innbrot.
1 gærkveldi á tímabilinu frá
kl. 7,30—10 var framið innbrot
í gullsmíðaverkstæði óskars
Gíslasonar á Skólavörðustíg 5 og
stolið þaðan allmiklu af skart-
gripum.
Innbrotið hefir verið framið
með þeim hætti, að gluggarúða,
sem veit að porti, hefir verið
brotin, glugginn síðan opnað-
ur og skriðið þar inn.
Þjófurinn hafði á brott með
sér nokkur silfurarmbönd,
nokkrar steyptar silfurnælur (ó-
fullgei'ðar), eina einbaugasam-
Stæðu og nokkra gripi aðra, svo
sem liringi, brjóstnál o. f.
»Jörundur hunda*
dagakongur«
Ný bók um hinn ipæga ævintýpa-
mann komin t|t á íslenzku.
RHYS DAVIES nefnist brezkur rithöfundur, ættaður frá
Wales. Meðal annara bóka hans er ævisaga Jöi'gens Jörgensens,
ævintýx'amannsins danska, sem um hundadagana 1809 gerðist
prótektor Islands og hæstx-áðandi til sjós og lands. Þessi bók
er nú komin út á íslenzku á forlagi Bókfellsútgáfunnar í vand-
aðri þýðingu Hersteins Pálssonar ritstjóra með tilvitnunum í
íslenzkar heimildir um Jörund.
Bókin, sem á ensku nefnist
„Sea Urchin“ (ói'abelgur til
sjós), lýsir ævi Jörgensens frá
vöggu til grafar og segir meðal
annai-s ýtai'lega frá athöfnum
lians á íslandi og aðdraganda
þeirra. En þar koma, eins og
kunnugt er, margir merkir
menn við sögu, svo sem Ilooker
grasafræðingur, forstjóri jurta-
safnsins í Kew, Sir Josepli
Banks, hinn alkunni stjórnmála-
og menntamaður, sem svo á-
gætlega reyndist Islendingum,
auk þeirra málsmetandi Islend-
inga, sem þá voru uppi.
En íslenzka ævintýrið var að-
eins stuttur þáttur í hinni við-
Loftsóknin harðnar
Loftsóknin frá Bretlandi fær-
ist enn í aukana. I gær fóru
Typhoon-orustufIug\'élar til á-
rása á ýmsa staði í Norður-
Frakklandi. Tvær Beaufighter-
orustuvélar voru í gær á flugi
úti fyrir ströndum Noregs. Þar
réðust þær á Dornier-flugbát og
sökktu honum. Úr öllum árás-
um brezka flughersins í gær
misstu Bretar aðeins 1 flugvél.
B
LONDON I MORGUN. UP.
ÚLGARAR HAFA GERT bandamönnum orð
og farið fram á að þeim yrði gefinn kostur á
friðarsamningum, segir i fregn í New York
Times frá fréttaritara blaðsins í Kairó. Segir fréttarit-
arinn að Rúlgaríustjórn hafi opinberlega tilkynnt
friðarskilmála sína í ræðu, er Rosjilof forsætisráðherra
hélt. En í ræðu sinni gat hann þess, að Rúlgarar væru
reiðubúnir að semja frið á grundvelli Atlantshafssátt-
inálans, gegn því að þeir fengju að halda lönduin þeim,
er þeir hafa tekið af Grikkjum og Júgóslövum.
Eina svarið, sem þeir hafa fengið við þessari mála-
leitan, eru auknar loftárásir á búlgarskar borgir og
endurtekning kröfunnar um skilyrðislausa uppgjöf,
segir fréttaritarinn.
burðaríku ævi liundadagakóngs-
ins. I ævi lians segir frá draum-
órum hans, byltingarsinni og
þungum ástríðum. Af ævisögu
lians verður það ljóst, hvers-
vegna framkoma hans liér á
landi varð á margan liátt hin
röggsamlegasta, þegar j>ess er
gætt að öðrum þræði kom liann
mjög óákveðið fyrir.
Bókinni fylgja allmargar
myndir, þeirra á meðal teikn-
ingar, er Jörgensen gerði sjólf-
ur, en hann var talsvert drátt-
hagur, eins og hann átti ætt til,
þvi að föðurbróðir hans, Fritz
Jurgensen, er talinn faðir
danskrar gamanteikningagerð-
ar.
íslenzka útgáfan er öll hin
vandaðasta. Bókin er prentuð i
jirentsmiðju Akraness, sem þeg-
ar hefir getið sér gott orð fyrir
vandaða prentun, enda er prent-
smiðjan ný og fullkomin, þótt
eigi sé hún stór. Letur er ákaf-
lega læsilegt og fallegt, og þyk-
ir ýmsum það yera fegursta
vélaletúr, sem hér á landi er
notað. Heftingu og band hefir
útgáfufélagið annazt á vinnu-
stofu sinni.
Bókfellsútgáfan lætur
skammt stórra Iiöggva ó milli,
því að fyrir skömmu er út kom-
in bók Hagalíiis, „Blítt lætur
veröldin“, jirentuð á sama stað,
og innan skamms eru fleiri
bækur væntanlegar.
Ameriski flugherinn lie-'ir
gert mjög harða loftárás á Ga-
mata í Nýja-Breíl'ndi. og e
það harðasta loftárás stríðsins
þá borg.
G0 franskir þjóðernissinnar
hafa nýlega verið handíeknir af
lögreglu Lavals.
ÆSTIRÉTTUR kvað í dag upp dóm í málinu
Hafnarstjóm Reykjavíkur gegn Svensk-
Islandska Fryseriaktiebolaget. Mál þetta er
risið út af kaupum á sænska fi*ystihúsinu svokallaða
hér í bæ, en eins og áður hefir komið fram í blöðum
lceypti hlutafélagið Frosti eign þessa í vor. Bæjarstjórn
Reykjavíkur samþykkti þá að neyta forkaupsréttar
bæjarins að eign þessari, en er til þess kom kváðu kaup-
andi og seljandi kaupin hafa gengið til baka.
Reykjavíkurbær eða Hafnarstjórn Reykjavikur liöfðaði þá
mál til viðurkenningar á forkaupsréttinum og krafðist þess að-
allega að fá afsal fyrir eigninni gegn greiðslu á kr. 766.458.55
en til vara að honum yrði dæmdur réttur til afsals gegn greiðslu
verðs, er ákveðið væri með virðingu samkvæmt 6. og 12. gr.
lóðarleigusamnings frá 1927.
Stefndi kráfðist sýknu og bar m. a. fyrir sig að forkaupsrétt-
ur bæjarins hefði glatazt fyrir vangeymslu forráðamánna bæj-
arins enda gæti ekki verið um slíkan rétt að ræða er kaupin væru
gengin til baka.
Fyrir liæstarétti urðu úrslit málsins þau, að Hafnarstjórn
Reylcjavíkur var dæmdur réttur til afsals fyrir frvstihúsinu
gegn greiðslu kaupverðs, sein ákveðið sé með virðingu, er fari
fram samkv. 6. og 12. gr. lóðarleigusamnings frá 1927.
Segir svo i forsendum hæstaréttardómsins;
I
irra
Mon sladdur l Rvik.
Herra Pétur Benediktsson,
sendiherra íslands í London,
kom til Reykjavíkur í gær á
snöggri ferð til viðræðna við ut-
anríkisráðherra og íslenzk
stjórnarvöld.
Yísir liafði sem snöggvast tal
af sendiherra í gærkveldi, og
kvaðst hann ekki geta sagt neitt
um ferð sína eða erindi, fyrr en
liann liefði talað við ráðherra.
Aftur á móti kvað hann allt gott
af íslendingum í Englandi að
frétta. Lífið þar í landi er með
miklu léttari blæ, síðan er um-
skiptin urðu í ófriðnum fyrir
rúmu ári. Þó er enn hinn sami
skortur á ýmsum vörum, enda
skömmtunin sízt ríflegri.
Yiðskiptin nxilli Islands og
Bretlands hafa að sjálfsögðu
farið minnkandi, því að svo má
nú lieita að algert útflutnings-
bann sé á velflestum vörum,
þótt undanþágur séu öðru hvoru
veittar. Um aðrar vörutegundir
gildir fastur kvóti, sem tæplega
verður haggað.
Islenzkir kaupmenn ferðast
af þessum ástæðum mjög lítið
til Englands, og flestir íslend-
ingar, sem í Englandi dvelja nú,
stunda þar nám.
Fæðingardeild Land-
spítJans tekin aftnr
til starfa.
Fæðingardeild Landsspítalans
er nú komin úr sóttk’ví og tekur
á móti fæðingarkonum sem
áður.
Eins og menn mun reka minni
!il var fæðingai'deildin sett í
sóttkví fyrir nokkuru, vegna
skarlatssóttarlilfellis, sem kom
fvrir.
;ar
, Og dagar koma“,
heitir nýútkomin skálclsaga eftir
Ráehel Field, höfnnd skáldsögunn-
ar ,,A11 this-and heavan too”, sem
fáda-ma vinsældir hlaut á símum
2. mgr. 6. gr. lóðarleigu-
samningsins frá 26. febrúar
1927 er svo kveðið á, að leigu-
sali hafi forkaupsrétt að húsum
og mannvirkjum á lóðinni fyrir
matsverð, ef leigutaki vilji selja
rétt sinn. Þegar stefndi gerði
kaujysamning við h.f. Frosta um
fasteignir þessar liinn 8. júní
1942, öðlaðist áfrýjandi rétt
þann til kaupa, er lóðarleigu-
samningurinn veitir honum,
og fellur réttur áfrýjandp ekki
niður við það, þótt h.f. Frpsti og
áfrýjandi hafi áður koinið sér
saman um afnám kaupsamn-
ings síns. ,,
Það liafa ekki koinið upp. pægi-
leg rök til stuðnings; því, að
ákvæði 2. mgr. 6. gr. lóðarleigu-
samningsins um kaup fasteign-
anna fyrir matsverð sé einungis
sett í þágu áfrýjanda, og verður
aðalkrafa lians þvi ekki tekin til
greina. Átti áfrýjandi þvi. við
sölu fasteignanna til h.feFrosta
rétt til að fá þær fyrir mgtsverð
samkvæmt ákvæðum lóðai’-
leigusamningsins. Þegar. áfrýj-
andi þurfti að taka ókvörðun um
það, hvort þess réttar, er lóðar-
samningurinn veitti lionum,
skyldi neytt, var honum mikils
vert að fá glögga vitneskju um
söluverð fasteignanna til hf.
Frosta, því að söluverðið ggt gef-
ið vísbendingu um verð fasteign-
anna i kaupuin og söluni, sbr.
10. gr. laga nr. 61 1917. Skýrsl-
ur um söluverð h.f. Frosta komu
ekki lieim hver við aðra, og
rengdi áfrýjandi l>ær, aðrar en
skýrslu h.f. Frosta í bréfi 29.
október 1942. Áfrýjandi; lýsti
yfir þvi í bréfi til h.f. Frosta 9.
nóv. og í símskeyti til stefnda
5. des. s. á., að liann ætlaði sér
að neyta þess fyllsta réttar, er
hann teldi sig eiga samkv. lóðar-
leigu samningnum. Höfðaði
liann síðan mál þetta til gildis
forkaupsréttinum með stefnu
30. des. s. á.
Þegar það er virt, að stefndi
hafði í öndverðu við söluna til
h.f. Frosta forkaupsrétt áfrýj-
anda að engu og að áfrýjanda
veittist mjög erfitt að fá lijá
stefnda fræðslu um atriði, er
mikils var vert um, þá þykir
stefndi bera ábyrgð að miklu
Framli. á 8. síðu.