Vísir - 06.03.1944, Blaðsíða 2

VlSIR
DAGBLAS
Útgefandi:
blaðaCtgáfan vísir h.f.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
AfgreiðBla Hverfisgötn 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1660 (fimm línHr).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Féalgsprentsmiðjan h.f.
Neitunarvaldið.
ER stjórnarskrárfrumvarpið
var lil umræðu i neðri
deild Alþingis, bar forsætis-
ráðherra fram breytingartil-
lögu þess efnis, að lög, sem
samþykkt væru af Alþingi, en
næðu ekki staðfestingu forset-
ans, skyldu ekki þá þegar öðl-
ast lagagildi, en verða hins
vegar skotið undir dóm þjóð-
arinnar. Samþykkti meiri liluti
kjósenda lögin við almenna at-
kvæðagreiðlu, öðluðust þau
gildi án staðfestingar. Stjórn-
arskrárnefndin hafði hinsveg-
ar af óskiljanlegum ástæðum
komist að þeirri niðurstöðu, að
slík Iög skyldu þegar öðlast
lagagildi, alveg án tillits til
þess hvort forsetinn samþykkli
þau eða ekki, og koma þá þeg-
ar til framkvæmda, en þjóðar-
atkvæðagreiðsla skyldi fram
fara um málið. Reyndist meiri
hluti kjósenda lögunum and-
vígur, væru þau úr gildi fall-
in, en ella staðfest á þennan
veg, og héldu þá fullu laga-
gildi sínu.
Hér er um það deilt, livort
forsetinn skuli hafa neitunar-
vald, þ. e. frestandi neitunar-
vald, og virðist gæta helzt til
mikillar' viðkvæmni af hálfu
þingmanna í umræðum og af-
greiðslu málsins.
Þess var getið hér að ofan,
að stjórnarskrárnefnd hefði af
óskiljanlegum ástæðum komizt
að þeirri niðurstöðu, sem þar
er lýst, varðandi gildistöku lag-
anna. Niðurstaðan er svo fjarri
allri skynsemi, og brýtur svo
harkalega í bága við fram-
kvæmdina og afleiðingar, sem
henni hljóta að vera samfara,
að lítil líkindi eru til að nefnd-
in eða þingmenn- yfirleitt geti
fært nokkur frambærileg rök
fyrir þeim málstað, að gera
neitunarvald forsetans að engu.
Dæmi skulu tekin af hreinu
handahófi. Alþingi hefir á und-
anförnum árum gengið nærri
friðhelgisákvæðum eignarrétt-
arins í stjórnarskránni að ýmsra
dómi, og kann það að vera bein
afleiðing af aijknum opinber-
um afskiptum og framkvæmd-
um í almennings þágu. Nú geta
menn hugsað sér þann mögu-
leika, að stjórnarskrárákvæð-
in varðandi þetta efni væru
hreinlega brotin gagnvart ein-
staklingum eða félögum, eða
jafnvel að kommunistiskur
meiri hluti afnæmi eignarrétt-
inn með öllu. Forsetinn vildi
lialda fast við ákvæði stjórnar-
skrárinnar samkvæmt eiðstaf
sínum, og neitaði því slíkum
lögum um staðfestingu. Þrátt
fyrir þetta ætti eignarnám að
fara fram eða eignarrétturinn
að vera upphafinn, þar til þjóð-
in hefði lagt lóð sitt á meta-
skálarnar, og sjá allir, hversu
f j arri slík lagaframkvæmd
hlyti að vera skynsemi allri,
jafnvel þótt einstaklingur ætti
í hlut annars vegar en ríkið
hins vegar. Annað dæmi mætti
nefna, einnig af handahófi. Al-
þingi samþykkir ný skattalög
á Iiaustþingi, sem forseti tel-
ur svo varhugaverð, að hann
treystist ekki til að veita þeim
staðfestingu. Þrátt fyrir þetta
ganga lögin í gildi. Þjóðarat-
Böröu menn til óbóta og brutu
húsmuni og glugga.
I fyrrinótt urðu óeirðir mikl-
ar á skemmtun að Reykjum í
Morsfellssveit. Hlutu menn
meiðsl, en auk þess voru marg-
vísleg spjöll unnin á skála þeim,
þar sem skemmtunin fór fram.
Söngfélagið Stefnir í Mosfells-
sveit hélt skemmtun þessa í
samkomuhúsi, er bændurnir á
Reykjum i Mosfellssveit hafa
reist þar efra og er einn stærsti
samkomusálur sveitarinnar. —
Voru þarna samankomin um
500 manns.
Er leið á kveldið fór að drífa
að allskonar óþjóðalýð héðan úr
bænum, sem hefir það að
skemmtun sinni að fara á sam-
komur í nágrenni bæjarins til
að koma af stað illindum og
slagsmálum. Veru sumir þess-
ara manna á vinnufötum eða því
sem næst, auðsjáanlega til að
getat ekið sem beztan þátt í fyr-
irhuguðum slagsmálum. Leið nú
ekki á löngu unz allt var komið
í bál og brand.
Einn af áhorfendum hefir
ákýrt Vísi svo, frá, að ekki hafi
verið nema þrír lögregluþjón-
ar til að haldá þarna uppi reglu
og þeim hafi reynzt það mjög
erfitt svo fáliðuðum, því að svo
margir liafi tekið þátt í slags-
málunum.
í skála þessum eru þrír salir.
Var dansað í tveimur þeirra eft-
ir að önnur skemmtiatriði höfðu
farið fram, en í einum salnum
voru veitingar framreiddar, —
Voru slagsmálin aðallega í veit-
ingasalnum en minna í þeim
hluta hússins, þar sem dansað
var. Voru hæði borð og stólar
kvæðagreiðslu yrði væntanlega
skotið á frest til vors, einkum
ef’ gera mætti ráð fyrir að lið-
ið væri að jólum, er lögin öðl-
uðust slíka staðfestingu þings-
ins, og yrði þá að framkvæma
lögin, leggja á og innlieimta
skatta samkvæmt ákvæðum
þeirra. Gera verður ráð fyrir
að alla slíka skatta yrði að end-
urgreiða, ef þjóðaratkvæða-
greiðslan gengi í gegn lögun-
um, en v'æri þá ekki miklu nær
að hefjast ekki handa um á-
lagningu slíkra skatta eða inn-
lieimtu? Þannig mætti nefna
fjölda dæma frá hinu „prakt-
iska“ lífi, sem öll virðast benda
í þá átt, að þingmönnum sé
ekki allskostar ljóst hvað þeir
gera, er þeir ætla að ónýta neit-
unarvald forsetans og taka upp
nýja og óvenjulega stjórnar-
háttu og framkvæmd laga. í
bezta falli er þetta frumleg
meinokla, en meinloka híýtur
það alltaf að reynast. Dæmin
eru deginum Ijósari.
Efri deild Alþingis liefir með
eins atkvæðis mun fellt breyt-
ingartillögu forsætisráðherra
úr frumvarpinu, eins og það
var afgreitt frá neðri deild, en
hallast í þess stað að tillögu
stjórnarskrárnefndar. Enginn
vafi virðist þó vera á því, að
meiri hluti sameinaðs þings
myndi fylgja forsætisráðherra
að málum. Er hér hinsvegar
um furðulegt tiltæki að ræða
af meiri hluta efri deildar, sem.
virðist ekki eiga við neina
skynsemi að styðjast, en get-
ur dregið störf þingsins enn
verulega á langinn og bakað
þjóðinni nokkur óþörf útgjöld
í því sambandi. Þjóðin sættir
sig vel við að forsetinn hafi
frestandi neitunarvald, en hinu
myndi hún una illa, ef hlutur
hans yrði gerður svo rýr, sem
ýmsir þingmenn virðasi vilja
gera.
mölbrotið og talsvert af leir-
taui. Lögreglan varpaði óróa-
seggjunum á dyr eftir beztu
getu, en þcir komu svo að segja
jafnharðan inn aftur. Hentu
þeir sér á gluggana, stundum
tveir og þrír í einu og komu
stundum inn með gluggakarm-
ana á lierðunum. Þrátt fyrir að
lögreglan gat ekki ráðið full-
komlega við þennan lýð, var
ekki sent eftir neinum liðsauka
til að bæla niður óeirðirnar.
Vitað er um einn mann, að
minnsta kosti, sem fluttur var
nær dauða en lifi á Landsspítal-
ann eftir slagsmálin. Var liann
barinn til óbóta og auk þess
skorinn í andliti.
Blaðið reyndi eftir beztu getu
að fá upplýsingar um þennan
atburð hjá lögregluyfirvöldun-
um í Reykjavílc og Hafnarfirði,
en þau liöfðu annaðhvort ekki
fengið „skýrslu um málið“ eða
voru ekki „á lireinu“ um hvað
gerzt liafði, af einhverjum öðr-
um orsökum.
MEGINLANDSVIRKIÐ.
Framh. af 1. síðu.
Vanmáttur:
1) Þjóðverjar liafa tapað yf-
irráðum í lofti og eru í vörn
þar.
2) Framleiðsla Þjóðverja er
orðin mun minni en framleiðsla
Bretlands, Bandaríkjanna og
Rússlands. Þjóðverjar verða að
miklu leyti að hagnýta sér
ánauðuga menn til framleiðsl-
unnar, sem reyna að draga úr
henni eftir mætti og þar að auki
getur stafað af þeim uppreistar-
hætta innan Þýzkalands.
3) Þjóðverjar eru umkringd-
ir af kúguðum þjóðum, sem
geta fyrirvaralaust gefizt upp og
þá standa þeir einir og óstudd-
ir.
Aðalfundur félags fsl.
slHiamanna.
Aðalfundur Félags íslenzkra
símamanna var haldinn 24. f. m.
Auk venjulegra aðalfundar-
starfa var eftirfarandi tillaga
samþykkt:
„Aðalfundur íslenzkra síma-
manna lýsir yfir eindregnu
fylgi við stofnun lýðveldis á ís-
landi. Skorar fundurinn á alla
símamenn, að vinna að því, að
þátttaka í atkvæðagreiðslu um
lýðveldismálið verði sem fjöl-
mennust og á þann veg, að liún
megi verða þjóðinni til sóma.“
Félagið er með elztu stéttarfé-
lögum landsins og eitt af stofn-
endum Bandalags starfsmanna
rílcis og bæja og telur nú á
þriðja hundrað félagsmenn.
Stjórnina skipa nú: Ágúst Sæ-
mundsson formaður, Maríus
Helgason varaformaður, Krist-
ján Snorrason gjaldkeri, jHelga
Finnbogadóttir ritari, Soffía
Thordarson fjármálaritari.
Frönskunámskeið
Alliancé Frangaise.
verður sett í Háskóla íslands
mánudaginn 6. þ. m. kl. 6 siðdegis.
Þátttakendur, sem þegar hafa inn-
ritað sig, eru be'ðni að koma þá til
viðtals, og einnig þeir, sem hafa
í hyggju að stunda námskeiðin, en
hafa ekki gefið sig fram ennþá. —
Þeim, sem þegar hafa lært frönsku
áður, skal bent á, að sérstakur náms-
flokkur verður fyrir framhaldsnám
og verður kennari þar frú de Brezé.
Uppvöðsluseggir hleypa InMMii
upp skemmtun að Reykjum Minnl”B
Bílboddí
helzt með stoppuðum- sæt-
um, óskast til kaups eða
leigu. Uppl. milli 6—7 i
kvöld. — Sími 1195.
F. 3. des. 1907. D. 28. febr. 1944.
Kynni okkar Ingibjargar
hófust sumarið ’39, er við unn-
um saman hjá barnavinafélag-
inu „Sumargjöf", og þó að þau
ættu sér ekki lengri aldur, þá
mun minningin um þau aldrei
firnast. Ber margt til þess. Það
var ákaflega gaman að vinna
með Ingibjörgu. Hún var allra
manna bezt verki farin og svo
mikilvirk, að hún vann oft
verk, er tveim mátti ætla, en
átti þó frístund öðrum frem-
ur. Mun þar hafa bæði ráðið
dugnaður liennar ■ og óvenju
mikil liagsýni við öll störf. En
það sem ég dáðist mest að, var
vinnugleði liennar. Henni var
alveg sama, hvað verkið var
lítilmótlegt, sem hún vann, hún
liafði jafn gaman að því. Ingi-
björg var mjög vinsæl af stúlk-
um þeim, er með henni unnu,
svo að þær vildu helzt vera
þar, er hún var, enda fór það
svo, er liún tók að sér að vera
forstöðukona sumarheimilisins
á Hvanneyri sumarið 1942, að
við fylgdum henni margar, sem
með henni höfðum unnið. Það
kom brráttIjós, að Ingibjör-gu
var ekki síður lagið að stjórna
en að vera undirmaður. Hún
vissi nákvæmlega, hvernig
livert verk átti að vinna, og
hvað mátti ætla hverri mann-
eskju, og væri eitthvað erfið-
.. ^ ^
Bæaum okkar“ b»rst eftirfar-
andi grein frá Axel Kristjáns-
syni forstjóra, sem hefir fram að
bera athyglisverÖar tillögur um
sdrphreinsun í bænum, í framhaldi
þess, sem dagblöðin hafa rit-
að um sama efni, og er að
verða mikið vandamál. Grein sína
nefnir hann:
Hreinlætismál Reykjavíkur.
Þegar „Vísir“ í fyrra birti þá
fregn, að bæjarverkfræðingur
hefði fest kaup á nýtízku bifreiðum
í U.S.A. til notkunar við sorphreins-
un í bænum, létti mörgum bæjar-
búum. Nú átti loks að hef jast handa
um endurbætur þess ófremdar-
ástands, sem sorphreinsun bæjarins
vár komin í.
Bifreiðarnar komu, en brátt varð
ljóst, að hér var aðeins um byrjun
að ræða á lagfæringu vandamáls-
ins, en ekki bólar á framhaldinu,
óg svo langt um liðið, að menn eru
farnir að halda, að bílakaupin ein
saman, hafi’verið allt sem gera átti,
og málið þar með leyst af hálfu
bæjarins.
Vonandi er þó aðeins unl hinn
venjulega opinbera seinagang að
ræða, en vissulega kominn tími til
frekari aðgerða.
ÞaS, sem gera þarf.
O** llum er Ijóst, að þegar hitaveit-
an tekur verulega til starfa,
eykst vandamál sorphreinsunarinn-
ar að mun, eftir því sem bæjar-
búar hætta að brenna úrgangi og
rusli í miðstöðvarkötlum. Má þá
búast við, að sóttkveikjuhættan auk-
ist að sama skapi, ef núverandi að-
ferðum um scrphreinsun er ekki
tafarlaust breytt.
Hið fyrsta, sem gera þarf til end-
urbóta, er að' samrœma öll sorpílát
bœjarins. Hæfileg'stærð mundi vera
um ioo lítrar, en fjöldi við hvert
hús eftir stærð og þörf.
Að sjálfsögðu yrði ílátin með
loki, og þægileg í meðförum. Við
tæmingu væru þau tekin úr grind,
sem þeim væri komið fyrir í, á eða
við húsin, — borin að sorpbifreið-
inni, tæmd og hreinsuð.
■pins og nú er, bera tveir menn
“ á milli sín gamlan þvottabala
inn á lóðirnar, að sorpílátum, sem
eru benzíntunnpr eða annað slíkt.
Tunnan er lögð á hlið, og úr henni
mokað í balann. Nokkuð af sorp-
inu hlýtur alltaf að sitja eftir á lóð-
inni, en ef hvasst er, fýkur bréfa-
rusl og annað léttmeti út um allt.
Þegar svo hvolft er úr balanum í
bílinn, kemur aftur pappírs- og
öskufjúk, ef illa stendur á.
Hreirísun með „standardiseruð-
um“ ílátum, mundi gjörsamlega úti-
loks þessar hættur, og fullyrði ég,
að sami mammfli mundi á sama
tíma ffeta hrcinsað sorpílát fjórum
sinnum fleiri húsa. Væri því hér
um hina mikilvægustu endurbót að
ræða, bæði fyrir bæjarbúa og bæj-
arfélagið.
Kostnaður sorpíláta þyrfti ekki
að fara fara úr 2—300 krónum á
hús, og mundi hver húsráðandi fús-
lega leggja í þann kostnað vegna
aukins jwifnaðar í meðförum sorps-
ins og lireinsun.
Hvað á að gera við sorpið?
prá fyrstu tíð hefir sorpið verið
* keyrt í hauga við útjaðra
byggðarinnar, og-hin síðari ár vest-
an Grandavegar, öllum, sem á þeim
slóðum búa, til sárustu kvalar, og
til hættu fyrir heilsufar bæjarbú;
almennt, eins og frá er gengið.
Enn um stund hlýtur þetta sv
að vera, og því nauðsynlegt, að af
girða vel þetta svæði, og sandber;
jafnóðum sorphaugana. vegna rott
unnar.
Að mínum dómi þarf þegar í stai
að xmdirbúa byggingu fullkominn
ar brcnnslustöðvar, sem brenni öll\
sorpi, en til þess þarf tvö til þrji
ár, eins og nú horfir, og því nauð
synlegt ■ að hefja undirbúning sen
, allra fyrst. Slíkri brennslustöð þurf;
! ekki að fylgja hin minnstu óþrif
reykur eða olykt, og getur því bygg
jngin verið nálægt byggðinni.
j
Orennslustöðvar sem þessi, kosta
mikið fé, en má þó vænta nokk-
urra tekna í aðra hönd, ef rétt er
á haldið.
1 því sambandi mætti hugsa sér
að nýta stöðina að einhverju leyti
sern viðbótar-hitagjafa Hitaveitu
bæjarins, annaðhvort til úpphitun-
ar hverfa utan hitaveitukerfisins
eða til að skerpa heita vatnið í
kuldum, á þeim svæðum, sem ekki
fengist nægilegt vatnsmagn. Senni-
lega væri þó fyrri tillagan aðgengi-
legri.
Að sjálfsögðu þyrfti nokkura
kolakyndingu í slika brennlustöð,
en hitamagn alls úrgangs og sorps,
eins og vænta má að verði innan
skamms, mundi án efa geta látið
brennslustöðina fullkomlega svara
kostnaði."* m
*
p r þess að vænta, að stjórnarvöld
“ bæjarins taki þessar tillögur til
athugunar, 0g mætti þó fljótlega
koma í ljós, hvort þær eru þess virði
að meira sé um þær rætt á þeim
grundvelli^sem hér hefir komið
fram."
A. K.
ara einn daginn en annan, þá
vann hún það alltaf sjálf.
í framkomu var hún alltaf
prúð og' elskuleg, og svo mik-
' ið vald hafði hún yfir geði sínu,
að eg sá hana aldrei skipta
skapi. I umtali um menn og
málefni var hún mjög vönduð
og hleypidómalaus í skoðun-
um, en þó létt og kímin, ef
því var að skipta. Hún þurfti
aldrei að beita sér við neinn af
þeim, er hún hafði yfir að segja,
því að áhugi liennar sjálfrar
fyrir starfinu og lífsfjör, sem
sýndist óbilandi, hafði smitandi
áhrif á okkur liinar, svo aÁ ó-
sjálfrátt fannst öllum þeir
verða að gera sitt bezta.-Það
•gefur að skilja, að kona með
sterk persónuáhrif, hlaut að
vera góður uppaldandi. Þó að
þess gætti lítið þennan stutta
tíma, er liún var á Hvanneyri,
þá sást það betur seinna, er
hún tók við forystu dvalar-
lieimilisins í Vesturhorg, þar
sem dvelja piunaðarlaus börn
eða hörn, sem á einhvern hátt
geta ekki notið umönnunar
foreldra sinria. Þessi börn
elskuðu liana og virtu, sem
móður, enda lagði hún sig mjög
fram að skilja hvert einstakt
þeirra. Álnigi hennar, fyrir
heimilinu var svo mikill, að
hún ræddi ávallt um það, er
við hittumst, og hún vildi, að
börnin fengju aðeins það bezta,
sem völ var á. Hún lagði allt
kapp á að skapa þeim lieimili
og henni tókst það, sökum mik-
illa húsmóðurhæfileika, og
hins hlýja hugar, sem hún bar
til þeirra. Því ömurlegra er
það, að nú, er skilyrðin liöfðu
batnað mjög frá því er áður
var, skyldi lienni vera svipt
burtu.
Ingihjörg var mjög fjölliæf.
Auk þess, sexn áður greinir, var
hún bæði listelsk og hög. Henni
bauðst að vera nemandi í
Kunstflidskolen í Kaupmanna-
höfn árið 1932 og vann þar
verðlaun fyrir liannyrðir sín-
ar. Hún var einnig bókelsk og
var vel lesin í hókmenntum ís-
lands og Norðurlanda, og ekki
liefir sú, er þetta ritar, átt á-
nægjulegri stundir en að ræða
við hana um kvæði þau og sög-
ur er við unnum. Það mál var
ekki til, ■uð ekki væri ávinn-
ingur að ræða það við hana,
sökum dómgreindar hennár og
heilbrigðrar skynsemi. Það er
því ekki einungis, að hún sé
vandaxnönnum og vinum mik-
ill harmdauði, heldur er þjóð-
arskaði að fráfalli slíkrar konu
í broddi lífsins.
# G. ilf.
Nýkomið:
Ullargarn, grátt
Treflar
Kragar
Sloppar
Sokkar
Barnabuxur
Ermablöð
Bendlar
. Flauelsbönd
Leggingar
Hárkambar
Hárspennur, stál, o. fl.
Verzlunin Dyngja
Laugaveg 25.
Vanan
§jóinann
vantar suður með sjó.
Uppl. í síma 5313 eða á Lind-
argölu 42 A.